کنوانسيون پناهندگان و سوال های بی شمار

سه شنبه ۲۹ خرداد ۱۳۸۶
شرق
۱۹۵۱ ژنو. سال های ابتدايی پس از جنگ جهانی دوم. بسياری از افراد غيرنظامی به دليل شرايط نامساعد کشور خود به ساير کشور ها پناهنده شدند. در اين سال کنوانسيونی تهيه و تدوين شد که شرايط و وضع پناهندگان را مورد بررسی قرار داده بود. اين مجموعه با نام «کنوانسيون و پروتکل مربوط به وضع پناهندگان» تاکنون به امضای بيش از ۱۴۰ کشور رسيده است.پيمان نامه ها، قوانين و کليه تعهدنامه های بين المللی زير نظر آژانس های سازمان ملل متحد پيگيری و نظارت می شوند. «کميساريای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد» نيز با پيش بينی هايی که در اين کنوانسيون در نظر گرفته شده، وظيفه دارد بر نحوه اجرا و عدم اجرای آن نظارت کند. اين سازمان در مجموع به مثابه يک نگهبان در کشور ها عمل می کند.

علت های پناهندگی پيچيده تر شده است
مجموعه راهکار های به تصويب رسيده مربوط به پناهندگان در هفت فصل، الحاقيه و پروتکلی که در سال ۱۹۶۷ به آن اضافه شده کشورهای امضا کننده را به رعايت حقوق پناهندگان مجاب می کند. مهم ترين مواردی که در اين کنوانسيون به آن اشاره شده رعايت حقوق انسانی پناهجويان است.امروزه بحران پناهندگی به يک موضوع عادی بدل شده و همين مساله باعث شده کميساريای عالی پناهندگان نيز نتواند آن طور که بايد به اين مساله در نقاط مختلف جهان واکنش مناسب نشان دهد. يکی از دلايل مهم اين سکون، شرايطی است که کنوانسيون ۱۹۵۱ در آن به تصويب رسيد. در جريان جنگ جهانی دوم که اکثر کشور ها به نوعی در آن سهيم بودند، هزاران هزار پناهنده به اجبار موطن اصلی خود را ترک کردند و کشور ديگری را برای زندگی برگزيدند.امروز دلايل پناهندگی به هيچ وجه قابل مقايسه با پس از جنگ جهانی دوم نيست، علت های پناهندگی پيچيده تر شده است.يک پناهنده امروزه شايد به هيچ وجه بازگشت به موطنش را نپذيرد. کنوانسيون ۱۹۵۱ برای ارائه راه حل در اين مورد تدوين نشده بود، بلکه هدف اين سند بين المللی کاهش پيامد های اين پديده و کمک برای ازسرگيری زندگی بوده است در حالی که هر روزه بحث پناهندگی شکل متفاوت تری به خود می گيرد و از دايره اين اهداف فراتر می رود.

احترام به حقوق انسانی پناهندگان
مهمترين موردی که در اين کنوانسيون به چشم می خورد، موضوع احترام به حقوق انسانی پناهندگان است. کشور هايی که اين سند را امضا کرده اند بايد شرايطی را فراهم آورند تا پناهجويان بسان مردم عادی آن کشور از حقوق انسانی برخوردار شوند. اين نگاه در کل اين سند مستتر است. برای مثال در بخش اول، ماده ۳ آمده؛ «دولت های امضا کننده اين کنوانسيون مقررات آن را بدون تبعيض از لحاظ نژاد يا مذهب يا سرزمين اصلی درباره پناهندگان اجرا خواهند کرد.»محدود و کلی بودن مواردی که اين کنوانسيون به آن اشاره کرده، دو نتيجه را در پی داشته است؛ اول، به دولت ها اين اجازه را داده تا در بسياری از موارد که مبهم و گنگ است خود تصميم بگيرند و دوم، پناهندگان را به دليل اين برداشت کلی با مخاطره و مصائب جدی مواجه کرده است.

ايران و افغانستان
با شروع جنگ شوروی عليه افغانستان در سال ۱۳۵۷ ورود پناهجويان افغان به ايران آغاز شد و اين حرکت در دوران زمامداری طالبان به اوج خود رسيد، به نحوی که ايران ميزبان بزرگترين جمعيت پناهنده جهان شد. اين موضوع از همان ابتدا مشکلات بسياری را برای دولت ايران به وجود آورد و بالطبع هزينه های بسياری را متحمل شد.با تشکيل دولت افغانستان، برنامه بازگشت پناهندگان افغانی مطرح شد و به مرحله اجرا رسيد. شايد بسياری از افرادی که اين برنامه را تدارک ديده بودند تصور نمی کردند که زمانی اين برنامه مخالف با اصول کنوانسيون عمل کند.دوری جستن از اصول بديهی اين کنوانسيون باعث شده بسياری از سازمان های فعال در زمينه پناهندگان به ايران هشدار دهند.کوتاهی در اجرای ماده های ۳۲ ، ۲۴ ، ۳ ، ۱۷ ،۲۲و ۲۶ که به ترتيب در مورد عدم تبعيض در اجرای مفاد کنوانسيون، اشتغال با دستمزد، تعليمات عمومی، قوانين کار و بيمه اجتماعی، آزادی رفت وآمد و اخراج است، چهره ايران را که جزء اولين کشور های امضا کننده اين کنوانسيون است مخدوش خواهد کرد.
فليپ لوانشی رياست سابق نمايندگی کميساريای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در مورد برخورد ايران با پناهجويان افغانی جمله قابل توجهی دارد؛ «جمهوری اسلامی ايران ميزبانی بزرگترين جمعيت پناهنده جهان را بر عهده دارد. به ويژه در طول چند دهه گذشته ميليون ها نفر در اين کشور پناه جسته اند که اکثراً از کشور های همسايه بوده اند و جمهوری اسلامی ايران در پذيرش و کمک به آنها سخاوتمندی و رافت بسياری از خود نشان داده است.»

مکمل کنوانسيون تهيه می شود
با توجه به تغييرات روزافزون در جوامع و همچنين تغيير ماهيت پناهندگی، ايجاد تغييرات در مفاد کنوانسيون امری حياتی به نظر می رسد. کميساريای عالی پناهندگان سازمان ملل سندی به نام مکمل کنوانسيون را تهيه و با کشور های عضو مطرح کرده است. اين حرکت برای پاسخ به سوال هايی است که کنوانسيون فعلی قادر به پاسخگويی درباره آن نيست.

روز جهانی پناهندگان کميساريای عالی پناهندگان
شرق
کودکان پناهنده حاضر در خانه کودک شوش و ناصرخسرو، در روز جهانی پناهندگان دو برنامه جداگانه با کميساريای عالی پناهندگان خواهند داشت. اين برنامه ها، فردا ۳۰ خرداد ماه مطابق با ۲۰ ژوئن برگزار می شود.
در يکی از اين برنامه ها ۲۰ نفر از کودکان پناهنده خانه کودک شوش در محل کميساريای عالی پناهندگان سازمان ملل در ايران حاضر می شوند و در برنامه ای که يک نقاش از چهره آنها نقاشی می کند، شرکت می کنند. به گفته يکی از مسوولان خانه کودک شوش، اين نقاشی ها قرار است به نفع کودکان پناهنده به فروش برسد.
همچنين در برنامه ديگری در همين روز، کودکان پناهنده حاضر در خانه کودک ناصرخسرو برای اجرای موسيقی به محل کميساريای عالی پناهندگان می روند.
اما خانه کودک ناصرخسرو برنامه ويژه ای نيز به مناسبت اين روز ترتيب داده است. به گفته مسوولان خانه کودک ناصرخسرو، از آنجا که بيش از ۹۰ درصد کودکان اين مرکز، پناهندگان افغان و عراقی هستند، برگزاری برنامه روز جهانی پناهندگان، با هدف جلب توجه مردم به مسائل کودکان پناهنده انجام می شود.
در اين روز، کودکان پناهنده خانه کودک ناصرخسرو می توانند با زبان مادری در مورد مشکلات و مسائل شان صحبت کنند. اين برنامه شامل بخش هايی مانند اجرای موسيقی و نيز نقاشی کودکان است.
علاقه مندان به حضور در برنامه خانه کودک ناصرخسرو می توانند ساعت ۱۱ روز چهارشنبه ۳۰ خرداد ماه به آدرس خيابان ناصرخسرو، کوچه خدابنده لو، کوچه دانشفر، خانه کودک شوش مراجعه کنند.

نگاهی تازه به پناهندگی از سوی کميساريای عالی پناهندگان
شرق؛ هر سال در روز بيستم ژوئن، همه دنيا شهامت و قدرت پناهندگان را گرا می می دارد. امسال در ششمين سالگرد روز جهانی پناهندگان، هزاران سازمان در صدها کشور جهان گرد هم می آيند تا توجه جهانی را نه تنها بر موضوع مشکلات پناهندگان و دلايل آوارگی آنها بلکه بر اراده و حميت آنها برای زنده ماندن و نيز خدمتی که برای کشور ميزبان انجام می دهند، جلب کنند.
به گزارش سايت رسمی کميساريای عالی پناهندگان، اگرچه غالباً در دنيا مشکلات اقتصادی را دليل اصلی مهاجرت و پناهندگی می دانند، اما رفتارهای تبعيض آميز، ترس از زندانی شدن و تهديد به مرگ دلايل اصلی اين مساله هستند.
اين افراد به مامنی نياز دارند تا وجود خود را از آسيب های فيزيکی، روحی و احساسی پاک کنند و اميد به آينده را دوباره در خود ايجاد کنند.
عدم پذيرشی که در بيشتر مواقع ريشه اصلی جا به جايی و پناهندگی اين افراد است، در کشور ميزبان نيز انتظار آنان را می کشد. اين است که به جای آنکه در کشور ميزبان با محيطی دوستانه و مملو از درک مواجه شوند، همان عدم پذيرش را دوباره تجربه می کنند.
کميساريای عالی پناهندگان از مردم می خواهد در روز جهانی پناهندگان فراموش نکنند که شايد در آينده، ما از کسانی باشيم که در خانه غريبه ای را به اميد پناهگاهی امن و دوستانه بزنيم. پس بهتر است امروز با پناهندگان همانگونه رفتار کنيم که انتظار داريم در آن زمان با ما رفتار شود.
با وجود آنکه بسياری از پناهندگان تمايل به بازگشت به وطن شان را دارند، برخی از آنها به دليل مسائل امنيتی شرايط بازگشت ندارند. اما پناهندگان در هر جايی که باشند، قابليت شروع دوباره و ساخت مجدد زندگی شان را دارند. شهامت و اراده ای که پناهندگان در تاريک ترين لحظات زندگی تجربه می کنند، در ساخت مجدد زندگی به آنها کمک می کند.
کميساريای عالی پناهندگان از مردم می خواهد در روز جهانی پناهندگان، آنها را برای تمام اين ارزش ها گرامی بدارند و غنا و تنوعی را که به زندگی ما به عنوان ميزبان می آورند، به رسميت بشناسند.

۱۰۰ هزار افغانی خارج شده از ايران
شرق؛ کميساريای عالی پناهندگان در ايران پيش بينی می کند تا پايان سال ۲۰۰۷ تعداد افغان های پناهنده حاضر در ايران به ۸۱۰ هزار نفر برسد. اين رقم در ماه ژانويه سال ۲۰۰۷ ، ۹۱۰ هزار نفر بوده است. پيش بينی اين سازمان در مورد عراقی های پناهنده به ايران حاکی از آن است که در پايان سال ۲۰۰۷ تنها ۴۹ هزار عراقی در ايران وجود داشته باشد. اين در حالی است که اين رقم در ژانويه ۲۰۰۷ ، ۵۳ هزار نفر بوده است.

اما پناهندگان موجود در ايران تنها به افغان ها و عراقی ها محدود نمی شوند. مطابق اعلام کميساريای عالی پناهندگان، در حدود ۲۰۰ پناهنده غيرافغان و غيرعراقی نيز در ايران هستند اما به اين دليل که خروج آنها از ايران از اولويت های دولتی نيست، اين سازمان در مورد خروج آنها از ايران برآوردی ارائه نمی دهد.