ترجمه اشعار فروغ فرخزاد به زبان های مختلف

اشعار فروغ فرخزاد به بیش از ۱۵ زبان ترجمه شده و گزیده شعرهایی از چهار مجموعه شعر فروغ، به زبان‌های انگلیسی، آلمانی، عربی، ترکی، چینی، سوئدی، اسپانیایی، فرانسوی، استرالیایی، کردی، ایتالیایی، لیتوانیایی، آلبانیایی و دانمارکی ترجمه و منتشر شده است.
در این میان، بیشترین میزان ترجمه اشعار فروغ فرخزاد در کشور آمریکا و به زبان انگلیسی انجام شده است. تا به امروز بیش از ۲۰ عنوان مجموعه از شعرهای فروغ، به زبان انگلیسی در آمریکا منتشر شده است.
کامران تلطف، پژوهشگر و استاد دانشگاه، می گويد: " ترجمه اين اشعار منجر به معرفی او به افراد متخصص در حوزه ادبیات فارسی و حتی بیشتر دانشجویان رشته‌های ادبیات فارسی، عربی و ترکی شده است، اما او برای علاقمندان معمولی ادبیات که انگلیسی‌ زبان هستند، هرگز شهرت مولوی و خیام را نیافته است".
تعدادی از مترجم‌های شعرهای فروغ در آمریکا، فعالیت آکادمیک دارند، و به واسطه تلاش آن‌ها شعر او وارد محافل دانشگاهی آمریکا شده است.
ترجمه اشعار فروغ فرخزاد از سال ۱۹۶۸ شروع شده است. یعنی ۵ سال بعد از این که فیلم "خانه سیاه است"، برنده جایزه نخست جشنواره "اوبرهاوزن" شد. فروغ در سال ۱۳۴۳ به آلمان، ایتالیا و فرانسه سفر می‌کند. سال بعد نیز در دومین جشنواره سینمای مولف در پزارو شرکت می‌کند. در این سفر، تهیه‌کنندگان سوئدی، پیشنهاد ساخت چند فیلم را به او داده و ناشران اروپایی نیز برای انتشار ترجمه شعرهایش ابراز علاقه کرده بودند. به دلیل موفقیت در جشنواره اوبرهاوزن، چه بسا ممکن است ترجمه‌هایی نیز از آثار وی در بین سال‌های ۱۹۶۳ تا ۱۹۶۸ موجود باشد. چراکه به نظر می‌رسد ترجمه‌های متعددی که از شعرهای فروغ به زبان انگلیسی وجود دارد بی‌ارتباط با موفقیت فیلم "خانه سیاه است" نیست.
صمد بهرنگی از نخستین کسانی بوده که به ترجمه شعر معاصر ایران توجه کرده است. او در سال ۱۳۴۲ شعرهایی از شاعران معاصر فارسی را به زبان مادری خود، آذری، منتشر می‌کند، از جمله شعرهایی از "احمد شاملو"، "نیما یوشیج"، "فروغ فرخزاد"، "مهدی اخوان ثالث" و "م.آزاد".
پوران فرخزاد، مترجم، پژوهشگر و خواهر فروغ می‌گوید: "از جمله ترجمه‌های انگلیسی شعرهای فروغ می‌توانم به کتاب‌های زیر اشاره کنم: عروسک کوکی با ترجمه منوچهر آریان‌پور (ناشر ادبیات معاصر جهان، ۱۹۶۸)، کتاب احسان یارشاطر در نیویورک به نام نشانه‌های ادبیات مدرن ایران (۱۹۷۱)، فتح باغ با ترجمه اردوان داوران (دانشگاه برکلی، ۱۹۷۳)، گزیده اشعاری با ترجمه بورکل و جی‌سی (انتشارات ایران‌زمین، ۱۹۸۱)، و باز هم در همین سال، برگزیده اشعار فروغ به نام تولدی دیگر در کالیفرنیا که توسط حسن جوادی و سوزان سالی، منتشر شده، گزیده اشعار عروس اقاقیا (انتشارات کاروان، ۱۹۸۲)، کتاب اشعار مدرن ایرانی به همت مسعود فرزام (نشر ادبیات مدرن معاصر، ۱۹۶۸). مجموعه تولدی دیگر با ترجمه دیوید مارتین در اوهایو (نشر مزدا، ۱۹۸۵)، و یک زن تنها و اشعارش که مایکل هیلمن در واشنگتن منتشر کرده (۱۹۸۷)".
گذشته از این، می‌توان به نام‌های "فیروز جنتی عطایی"، "یاشا فردریک کسلر"، "امین بنانی"، "سابرینا کسام"، "کریم امامی" و "اسماعیل سلامی" نیز اشاره کرد. در برخی از این ترجمه‌ها، نام یک مترجم ایرانی در کنار مترجم انگلیسی‌زبان به چشم می‌خورد که نشان‌دهنده نقش ایرانیان در ترجمه ادبیات معاصر ایران به زبان‌های دیگر است.

فروغ در جهان عرب
به جز زبان انگلیسی، فروغ در جهان عرب نیز در میان شاعران و علاقه‌مندان جدی ادبیات، چهره‌ای شناخته شده است. به گفته عبدالحسین فرزاد، پژوهشگر و کارشناس ادبیات عرب در ایران، علاقمندان جدی شعر در جهان عرب، تا حدی شعر فروغ فرخزاد را می‌شناسند.
اشعار فروغ توسط "محمد الامین"، شاعر ۳۶ ساله متولد بغداد، به زبان عربی ترجمه شده است. وی که ساکن هلند است و به زبان عربی و فارسی نیز مسلط است، گزیده اشعاری را از شاعران معاصر ایران ترجمه کرده است از جمله گزیده اشعار فروغ فرخزاد. ترجمه قطعاتی از شعر فروغ با ترجمه الامین را می‌توان در وبلاگ‌های عربی پیدا کرد.

فروغ در ترکيه
در ترکیه، هاشم خسروشاهی، به طور گسترده و مستمر، به ترجمه ادبیات امروز ایران پرداخته است. او ترجمه گزینه اشعار فروغ فرخزاد با مقدمه‌ای ۴۰ صفحه‌ای از رضا براهنی را در کارنامه فعالیت خود دارد. این کتاب را نشر "تلوس" در دو نوبت چاپ و منتشر کرده است.
به گفته رضا براهنی، سال‌‌ها قبل هم شعرهای فروغ فرخزاد با ترجمه جلال خسروشاهی به زبان ترکی استانبولی منتشر شده است.
در حال حاضر در ترکیه، هاشم خسروشاهی فقط به ترجمه آثار مورد علاقه‌اش به صورت کتاب اکتفا نمی‌کند. او تا به امروز، آثاری از چندین شاعر کلاسیک و معاصر ایرانی را در مجله‌های ادبی- فرهنگی ترکیه از جمله "دنیا" چاپ کرده است. از جمله: شعرهایی از حافظ، مولوی، خیام، باباطاهر، نیمایوشیج، فروغ فرخزاد، احمد شاملو، رضا براهنی، اسماعیل خوئی، منوچهر آتشی، نادرنادرپور، فریدون مشیری، هوشنگ ابتهاج، مهدی اخوان، و سهراب سپهری.
صاباح قارا در کتاب خود با عنوان "از نیما یوشیج تا انقلاب"، که نشر "نوبهار" آن را در سال ۱۹۹۸ در استانبول منتشر کرده، درباره شعرهای فروغ فرخزاد نوشته است: "نوعی تــقابل و ‏دوگانگی بر اشعار فروغ فرخزاد؛ مشهورترین شاعره نوپرداز ایران حاکم است: عصیان و خیزش ‏در برابر روزمرگی و بی‌عدالتی حاکم بر جامعه در آثار وی نمایان‌تر است. وی نیز چند شعر از فروغ را به زبان ترکی ترجمه کرده است از جمله: ‏"هدیه" و "پرنده فقط یک پرنده است".‏ علاوه بر این، "جاوید مقدس" نیز گزیده‌ای از اشعار فروغ را در سال ۲۰۰۲ به زبان ترکی منتشر کرده است. گفته می‌شود اشعار فروغ فرخزاد در کشور ترکیه نیز همچون تاجیکستان مورد توجه زنان روشنفکر و شاعر قرار گرفته است.

فروغ در آلمان
در سال ۱۳۸۳، مجموعه‌ای از شعرهای شاعران زن مسلمان که آنماری شیمل به ‌آلمانی ترجمه کرده بود، با نام «کتابی به‌نام شادی» در آلمان منتشر شد. در این مجموعه، آثاری از پانزده تن از شاعران زن معاصر ایران از جمله "سیمین بهبهانی"، "فروغ فرخزاد"، "پروین اعتصامی" و "طاهره صفارزاده" ارائه شده است. شعرهای "احساس پرنده"، "هدیه" و بخشی از شعر "عصیان خدایی" فروغ در اين کتاب ديده می شوند.
پیش از ترجمه آنماری شیمل، مجموعه ‌ای از سروده‌های فروغ فرخزاد را "کورت شارف"، در سال ۱۹۹۳ ترجمه کرده بود که با نام "آن روزها" منتشر شده است. شاروف میان سال‌های ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۷ سرپرستی انستیتوی گوته را در تهران به‌عهده داشت.
وی در سال ۲۰۰۵ نیز ترجمه گزیده‌ای از شعرهای معاصر ایران را که بیشتر متعلق به سال‌های ۱۳۳۲ تا ۱۳۵۷ هستند به چاپ رساند که در آن ده شعر از فروغ فرخزاد از جمله شعر "باد ما را خواهد برد" عرضه شده است.
در مجموعه داستان "حضور آبی مینا" نیز که به همت محمد علافی و سابینه علافی ارائه شده، ترجمه شعر "هدیه" از سروده‏هاى فروغ فرخزاد همراه با ۱۸ داستان کوتاه از نویسندگان زن ایرانی، چاپ شده است.
علاوه بر این، به گفته پوران فرخزاد، اشعار فروغ در آلمان توسط "محمد ظروفی" در سال ۱۹۷۴ ترجمه و منتشر شده است.

آثار فروغ در چين
مو هونگ‌یان، استاد انستیتوی زبان‌های خارجی آکادمی چین، تا به امروز چندین اثر معروف کلاسیک و معاصر ایران را به زبان چینی ترجمه کرده است. او در کتابی دو جلدی به شعر معاصر ایران پرداخته است. در جلد اول این کتاب که عنوان آن "تولدی دیگر؛ ققنوس" است و "دانشگاه پکن" آن را منتشر کرده، شعر معاصر ایران بررسی شده است. جلد دوم برگزیده‌ای از شعر نو معاصر را در بر می‌گیرد که شامل ۳۱ قطعه از اشعار فروغ فرخزاد نیز می‌شود.
مو هونگ‌یان، ترجمه اشعار فروغ را متکی به درک فضای درونی آن می‌داند و معتقد است که "فروغ روش بیان شعر فارسی را دگرگون کرد و شعر فارسی را به محیط مدرن نزدیک کرد. البته فروغ از زبان امروز و ساده‌ای استفاده می‌کند اما مترجم باید دنیای درونی شعر او را بشناسد و بعد دست به ترجمه آن بزند و این سادگی کلام او به معنای سادگی ترجمه آن نیست."
مو هونگ‌یان ضمن طرح این نکته که در چین تنها او اقدام به ترجمه ۳۱ قطعه شعر از فروغ کرده است توضیح می‌دهد که برای معرفی این شاعر به علاقه‌مندان زبان و ادبیات فارسی در چین، اشعاری از فروغ را از کتاب‌های "دیوار"، "عصیان"، "اسیر" و "تولدی دیگر" انتخاب و ترجمه کرده است.
این مترجم با تاکید بر این که اشعار فروغ، مورد استقبال خوانندگان کتاب قرار گرفته است، توضیح می‌دهد که در جلد دوم کتاب خود، ترجمه شعرهایی چون: "در برابر خدا"، "قربانی"، "گمشده"، "خانه متروک"، "آفتاب می‌شود"، "فتح باغ"، "جمعه"، "من از تو می‌مردم" و "کسی که مثل هیچکس نیست" از این شاعر نامدار ایرانی چاپ شده است.
در سال ۱۳۷۳ نیز آثار سی تن از شاعران نو پرداز ایرانی به انتخاب "علیرضا قزوه"، شاعر، و به همت سه تن از استادان ایرانشناس در دانشگاه پکن در کتابی به چاپ رسیده است. در این مجموعه نیز اشعاری از فروغ فرخزاد منتشر شده است.

فروغ در سوئد، نروژ و دانمارک
حبیب فرج‌زاده، نخستین کسی است که در سوئد شعری از فروغ فرخزاد را ترجمه می‌کند و آن را در کتاب "ماهی سیاه کوچولو" که دربرگیرنده آثار چند نویسنده مختلف بود و در سال ۱۹۷۴ منتشر شد، عرضه می‌کند. او دلیل انتخاب این آثار برای ترجمه را در آن مقطع "فقط بر اساس علایق شخصی و نوستالژیک و بدون مطالعه در نیازهای بازار کتاب سوئد" مطرح می‌کند.
نخستین جرقه‌های "ترجمه ادبیات معاصر ایران" در اروپا و آمریکا، در اواسط دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ میلادی، اتفاق افتاد. مترجمان ادبیات معاصر ایران که اغلب ایرانی بودند، بر اساس انگیزه‌های نوستالژیک، و در شرایطی که هنوز با کشور میزبان از حیث فرهنگی بیگانه بودند دست به ترجمه ادبیات معاصر زدند. در نتیجه بیشتر این آثار هنوز در انزوا قرار دارند و توانایی‌های بالقوه‌ای به شمار می‌آیند تا با بسترسازی مناسب در آینده به دست مخاطب علاقه‌مند برسند.
بواوتاس، پژوهشگر، مترجم سوئدی رمان "بوف کور" و اشعار چند شاعر کلاسیک ایران، و پروفسور بازنشسته‌ زبان‌های ایرانی در دانشگاه اپسالا، در سال ۱۹۸۴ شعر فروغ فرخزاد را به زبان سوئدی در نشریه "اورد بیلد" چاپ می‌کند. اما این روند که می‌توانست نقش تعیین‌کننده‌ای در معرفی شاعر نامدار ایران به علاقه‌مندان سوئدی داشته باشد، ادامه پیدا نمی‌کند.
سعید مقدم که حدود ۲۰ عنوان از آثار داستانی و شعری ادبیات امروز ایران را به سوئدی ترجمه کرده است، می‌گوید: "در سوئد دو ترجمه از فروغ وجود دارد اما هنوز جز در موارد استثنایی علاقه‌مندان ادبیات او را نمی‌شناسند. چند سال پیش روزنامه DN گزارشی درباره سینمای عباس کیارستمی تهیه کرده بود که در آن اشاره‌ای به باد ما را خواهد برد و شعر فروغ فرخزاد شده بود اما این اشاره‌ها کافی نیست. برای شناخته شدن یک نویسنده باید زمینه معرفی او فراهم شود و این فقط متکی به ترجمه اثر نیست. من بعید می‌دانم فروغ با دو ترجمه به علاقه‌مندان ادبیات در سوئد معرفی شده باشد".
در سال ۱۹۹۶ منتخبی از اشعار فروغ فرخزاد با عنوان "دلم برای باغچه می سوزد" توسط نامدار ناصر‌ همراه با آنیا مالمبری و سال بعد کتاب "کارین و فروغ ـ یک روح، دو زبان" که منتخبی از اشعار فروغ فرخزاد و کارین بویه (شاعر سوئدی) است به شکل دو زبانه توسط سعیدمقدم و یانه کارلسون منتشر می‌شود.
در نروژ نیز "اودوی کلیوه" شاعر و مترجم نروژی در سال 1981 برگزیده اشعار فروغ فرخزاد را با همکاری "اردشیر اسفندیاری" (مترجم) ترجمه کرده است.
در دانمارک به گفته مسعود کدخدایی، نویسنده، دو کتاب از اشعار فروغ منتشر شده است که هر دو آنها را سیگرید هنسِن و عیسی غفاری ترجمه کرده ‌اند: "تولدی دیگر"، "ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد" به ترتیب در سال‌های ۱۹۹۰ و ۱۹۹۲ در کپنهاک چاپ و منتشر شده است.

فروغ و زبان‌های دیگر
علاوه بر همه اينها، شعرهای فروغ به زبان‌های فرانسه، کره‌ای، اسپانیایی، روسی، کردی، ایتالیایی، لیتوانیایی و آلبانیایی نیز ترجمه شده است.
در سال ۱۳۸۳ مجموعه شعری با عنوان "تولدی دیگر" از فروغ فرخزاد توسط کلارا خانس، شاعر اسپانیایی و یک ایرانی به نام "سهند" به زبان اسپانیایی در مادرید منتشر شد. این کتاب شعرهایی از سه مجموعه "عصیان"، "تولدی دیگر" و "ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد"، و مقدمه محسن عمادی، شاعر و مترجم، را در بر گرفته است. پیش از این در سال ۲۰۰۰ مجموعه شعری از فروغ با عنوان "شب تهران" به زبان اسپانیایی منتشر شده بود.
ترجمه شعرهای فروغ به زبان فرانسه با عنوان "فتح باغ" (مترجم: جلال علوی‌نیا)، به زبان کره‌ای با عنوان "باد ما را خواهد برد" (به دو زبان کره‌ای و انگلیسی، با مقدمه محسن مخملباف)، و به زبان روسی با عنوان "تولدی دیگر" (ادوارد حق ورديان) چاپ و منتشر شده است.

منبع: بی بی سی