كمپين يك ميليون امضاء، سرمايه گذاری درعرصه عمومی

گفتگو با مهندس كيوان صميمی، مدير مسئول مجله نامه
دو شنبه ١ ژانويه ٢٠٠٧
روش ”چهره به چهره“ كه در اين كمپين شما پی گرفته‎ايد چون باعث سرمايه‎گذاری در عرصه‎ی عمومی می‎شود خود به‎خود موفقيت‎‎آميز خواهد بود يعنی موفقيت‎ اين حركت در ذات خودش نهفته است. وقتی هر كدام از شما به يك شهروندمراجعه می‎كنيد و شروع به صحبت با زنان مختلف می‎كنيد در پايان اين گفتگوی هرچند كوتاه، حتا اگر آن فرد مقداری از صحبت‎های مراجعه‎كننده پيرامون تضيع حقوق زنان را ‎بپذيرد، اين عمل به‎نظرم يك موفقيت است. در واقع حتا اگر فقط يك سئوال در ذهن مخاطب ايجاد شود باز هم عملی موفق انجام شده است.


آقای صميمی ، اين مصاحبه در واقع با انگيزه‎ی بهره گرفتن از تجربه‎های ارزنده‎ ‎اجتماعی و مطبوعاتی‎تان در پيشبرد هرچه بهتر “ كارزار يك ميليون امضا ” است. به خصوص كه جنابعالی در ماهنامه “ نامه ” كه مدير مسئول آن بوديد، همواره بخشی از صفحات مجله را به مسايل زنان و طرح نظريه‎های فمينيستی اختصاص می‎داديد. به هر حال پيشاپيش از وقت و فرصتی كه برای اين گفتگو صرف می‎كنيد جدا سپاسگزارم. حالا اگر موافق باشيد بدون مقدمه به اصل موضوع بپردازيم؟

ج ــ هرطور مايليد.

آقای صميمی، گروه‎ها و اقشار مختلف اجتماعی هر يك خواسته‎های مشخصی دارند زنان نيز به عنوان نيمی از جمعيت كشور مطالبات خاص خودشان را دارند كه در يكصد سال گذشته دنبال كرده‎اند. گرچه در طول يك قرن اخير موانع بسياری در راه كسب اين مطالبات وجود داشته اما به شهادت تاريخ ؛ ما زنان دستاوردهای قابل قبولی هم داشته‎ايم ؛ در حال حاضر جنبش زنان دست به ابتكار تازه‎ای زده و برای كسب حقوق از دست رفته‎ی خود وارد كارزار دسته جمعی ( كمپين ) برای جمع آوری يك ميليون امضا شده است . با توجه به تجربه‎های ارزشمندتان در فعاليت‎های مدنی و اجتماعی, شما تصور می ‎كنيد كه جنبش زنان با توجه به روش نوينی كه به كار گرفته ( منظور روش چهره به ‎چهره است ) آيا موفق خواهد شد؟ و چگونه ؟ يعنی چه عواملی می‎تواند به گسترش اين حركت ، ياری رساند؟ همچنين به نظر جنابعالی چه عواملی می‎تواند يا ممكن است مانع پيشرفت كار ما بشود، يعنی اگر شما بخواهيد جنبش زنان را آسيب‎شناسی كنيد ، نقطه‎ضعف‎های اين جنبش‎‎مدنی را در چه حوزه‎هايی می‎بينيد؟

ج ــ به‎نظرمن موفق می‎شود. ولی فكر می‎كنم موفق شدن اين نيست كه در پايان به‎بينيم قوانين تبعيض‎آميز الزاما همه و يا بخشی‎شان تغيير كرده‎اند. روش ”چهره به چهره“ كه در اين كمپين شما پی گرفته‎ايد چون باعث سرمايه‎گذاری در عرصه‎ی عمومی می‎شود خود به‎خود موفقيت‎‎آميز خواهد بود يعنی موفقيت‎ اين حركت در ذات خودش نهفته است. يعنی وقتی هر كدام از شما به يك شهروند (به ويژه زنان) مراجعه می‎كنيد و شروع به صحبت با زنان مختلف می‎كنيد در پايان اين گفتگوی هرچند كوتاه، حتا اگر آن فرد مقداری از صحبت‎های مراجعه‎كننده پيرامون تضيع حقوق زنان را به‎پذيرد، اين به‎نظرم يك موفقيت است. حتا اگر فقط يك سئوال در ذهن مخاطب ايجاد شود باز هم عملی موفق انجام شده است. در مورد تبيين عوامل گسترش دهنده‎ی اين حركت می‎تواند يك بحث و يا نوشته‎ای بسيار طولانی باشد‎ پيرامون حركت‎های اجتماعی و گسترش‎يابندگی جنبش زنان در فضای بومی و زمانی ما. هم من تخصص‎ام در جامعه‎شناسی و جنبش‎های اجتماعی نيست و هم اين گفتگو مجال چنين بحث‎هايی را نمی‎دهد ولی شايد بتوان چند عامل محوری را فقط نام برد :
١ ) داشتن استراتژی، ٢ ) پذيرش استمرار حركت، ٣ ) پرداخت هزينه.
شايد يكی از عوامل اصلی عدم پيشرفت كار، مسئله‎ی هژمونی باشد. در آسيب‎شناسی نه‎تنها جنبش زنان بلكه حركت دموكراسی‎خواهانه‎ی كنونی در فضای توليد شده‎ی كشورمان، ”دموكراسی از درون“ ، عاملی بنيادی است. نيروهای موجود در جنبش، هرقدر دموكراتيك‎تر عمل كنند، حركت قوی‎تر‎ی را به سوی دموكراسی رقم خواهند زد.

ـ در دوران معاصر ، جنبش‎های دانشجويی با ايده‎ی ‍‍ “ حركت از پايين ” يعنی‎حركت از بطن جامعه، سالهاست كه به‎فعاليت مشغول‎اند و در اين راه متحمل هزينه‎های گزافی هم شده‎اند ولی به نظر‎می‎رسد كه همچنان به دايره‎ی تظاهرات و برپايی ميتينگ‎های اعتراضی اكتفا كرده‎اند و نتوانسته‎اند وارد فضای‎عمومی گسترده‎تری بشوند. جنبش دوم خرداد هم متاسفانه به شعاع محدود و تنگنای لابی از “ بالا ” ( گرفتار شدن در هزار توی مجاری قدرت دولتی ) محصور شد ــ گرچه دستاوردهای ماندگاری هم از خود به جا گذاشته است كه قابل انكار نيست ــ اما جنبش زنان انگار برای نخستين بار راه ديگری ( راه سوم ) را برگزيده است. هر چند كمپين يك ميليون امضا، از دل تجمع اعتراض آميز ميدان “هفت تير ” در ٢٢ خرداد ، متولد شد اما در دايره‎ی تكراری ميتينگ‎ها و تظاهرات خيابانی ، در‎جا نزد و به فاز نوينی ارتقا يافت. يعنی با كاربست روش ” چهره به چهره “، گستره‎ی فعاليت‎اش را به كوچه‎ها، خيابان‎ها و حتا به منازل مردم تعميم داد. در عين حال صرفا در دايره و مجاری قدرت و لابی‎های دولتی هم گرفتار نشد. به باور شما آيا اين “ راه سوم ” در شرايط خاص ايران ــ با حضور ديرپای خشونت ساختاری، و پهناور بودن سايه دولت ــ می‎تواند به عنوان يك مدل و مفهوم اجتماعی ( سنت مبارزاتی ) نهادی شود و جای خود را در كنار دو گزينه قبلی باز كند؟

ج ـ به نظر من اين پتانسيل را دارد. ولی آفت بزرگی خواهد بود اگر ما اميدواران به “ راه سوم” از اين نوزاد مبارك، قديس بسازيم . چون‎ آن وقت بتی خواهد شد در كنار بت‎های ديگر كه رهروان ايدئولوژيك خود را خواهد داشت. باهمه‎ی مضار ايدئولوژی‎زدگی. در حال حاضر شروع اين مدل مبارزاتی، استمرار روشنی را نويد می‎دهد.

ـ آقای صميمی ، بايد اين نكته را خدمت شما و خوانندگان عرض كنم كه در واقع ما اين ايده‎ی يك ميليون امضا را از فمنيست‎های مراكش الهام گرفته‎ايم البته روش “چهره به چهره” و رفتن به در خانه‎های مردم ( در بافت پيچيده‎ی كلان‎شهرها) ابتكار خودمان است . ببينيد فعالان كمپين ميان خودشان تقسيم‎كار كرده‎اند و محله‎های شهر را با توجه به توان تجربی و روحيه‎ی داوطلبان مشخص كرده‎اند كه هر داوطلب دوست دارد به كدام محله برود و در چه فضاهايی به فعاليت بپردازد. البته برای اين كار ، كارگاه‎های آموزشی برای داوطلبان گذاشته می‎شود. با همه اين‎ها اما همگی‎مان احساس می‎كنيم اين روش ( چهره به چهره ) و رفتن به در منازل مردم ، نه فقط برايمان تازگی دارد بلكه تا حدودی مبهم است چون كه هيچ سنت يا تجربه‎ای در جنبش جامعه‎ی مدنی وجود ندارد كه ما از آن بياموزيم. به نظر شما چرا و به چه دلايلی جنبش‎های دمكراسی‎خواه و عدالت طلب ( از جمله جنبش اصلاحات يا دانشجويی و … ) به چنين رويكردهايی ، عنايتی نداشته‎اند؟

ج ــ شايد اين‎كه قرار نيست همه‎ی رويكردها از روز ازل متولد شده باشند. تولد يك رويكرد فرآيندی است برآمده از ساير راه‎ها. داستان فراز و فرود جنبش دانشجويی دراز است و داستان استبداد هميشه زنده . جنبش اصلاحات نيز هنوز ادامه دارد ولی پتانسيل سكانداران حركت پس از دوم خرداد اين نبوده كه به چنين رويكردهايی عنايت اصولی داشته باشند. رويكردهايی كه اصالت را به عرصه عمومی می‎دهند.

ـ جناب آقای صميمی از فرصتی كه به من داديد سپاسگزارم. ــ من هم از شما ممنونم و برای‎تان آرزوی توفيق دارم.