چرا گزافه‌گویی در نظام‌های ایدئولوژیک پاداش دارد؟

اپیزود یکم: حجت عبدالملکی وزیر کار پیشین و دبیر کنونی مناطق آزاد کشور با اشاره به درگیر شدن اتاق‌های بازرگانی کشورهایی مانند چین و امارات برای سرمایه‌گذاری خارجی در ایران تصریح کرده است؛ امارات برای سرمایه‌گذاری ۱۰۰ میلیارد دلاری (معادل بودجه یک سال ایران) در کشور اظهار آمادگی کرده است!

اپیزود دوم: محمد فاضلی، جامعه‌شناس توییت کرده است؛ بدبختی فقط این نیست که شخص عبدالملکی در سالیان گذشته حرف‌های مضحک گفته و دائم پاداش گرفته است. به نظر می‌رسد این کم و بیش خصیصه ساختار حکمرانی شده که هر که حرف‌های نامعقولانه‌تری بگوید پاداش می‌گیرد. عجیب است!

گزافه‌گویی به مثابه جبران ناکارآمدی: نظام‌های ایدئولوژیک از آن جا که واقعیت‌ها را به رسمیت نشناخته و به دنبال تحمیل ذهنیت‌ها بر عینیت‌ها هستند ذاتا دچار نارسایی می‌باشند. همان حکومت‌هایی که از یک سو داعیه مدیریت جهان و تغییر مناسبات حاکم بر آن را دارند و از سوی دیگر در انجام وظایف اولیه خود همچون ایجاد امنیت، تامین رفاه، و تکریم شهروندان ناتوان‌اند. در فقدان این توانمندی، نظام‌های ایدئولوژیک می‌کوشند تا با ایجاد نوعی فضای احساسی و شعارزده، گزافه گویان را برای القای حس کارآمدی به جامعه بر صدر نشانند.

گزافه‌گویی به مثابه تولید روایت: نظام‌های ایدئولوژیک با بی اعتنایی به واقعیت‌ها، عرصه‌های داخلی و خارجی را جلوه‌ای از جنگ روایت‌ها می‌بینند که در آن دشمنان می‌کوشند با تولید و انتشار هدفمند روایت‌های مغرضانه توان و انگیزه مردم را دچار فرسایش سازند. برای جبران این کاستی چنین حکومت‌هایی می‌کوشند تا به جای اصلاح شیوه حکمرانی، گزافه گویی را به عنوان وجهی از تولید روایت به نفع جبهه خودی مورد حمایت قرار دهند.

گزافه‌گویی به مثابه غیریت‌سازی: نظام‌های ایدئولوژیک عرصه روابط بین‌الملل را مشحون از توطئه چینی‌های دشمنان و نبردهای نابرابر رسانه‌ای می‌بینند. در چنین شرایطی هویت بخشی به نیروهای خودی بیش از ایجاد کارآمدی برای حکومت اولویت داشته و موجب ترجیح اقلیت بر اکثریت می‌شود. از همین رو غیریت سازی در عرصه گفتمانی به یک استراتژی تبدیل شده و گزافه گویی‌ها به عنوان سوخت تبلیغاتی جبهه خودی مورد تشویق و پاداش قرار می‌گیرند.

گزافه‌گویی به مثابه تولید رانت: نظام‌های ایدئولوژیک از آن جا که مبتنی بر خط کشی خودی - غیر خودی، بسیج وفاداران، و ایجاد تبعیض‌های چند جانبه میان شهروندان هستند به منبعی برای تولید و اعطای رانت تبدیل می‌شوند. در حقیقت رانت‌ها به مثابه امتیازی برای پیوستن شهروندان به جبهه خودی عمل کرده و وفاداری آن‌ها به سیستم را خریداری می‌کند. در همین راستا گزافه‌گویی‌ها می‌توانند به عنوان سند معتبری برای دریافت رانت و پاداش از نظام سیاسی به کار آیند.

تلگرام نویسنده