استراتژی جنگ اطلاعاتی روسیه

دیوید رابرت گریمز (‎‏‏David Robert Grimes‏) نویسنده کتاب تفکر خوب: “چرا منطق معیوب همه ما را در معرض ‏خطر قرار می‌دهد و چگونه تفکر انتقادی می‌تواند جهان را نجات دهد”. کار او بر افشای اطلاعات نادرست بهداشتی و ‏تئوری توطئه متمرکز است. او از حامیان درک عمومی جهانی از علم و برنده جایزه حس/طبیعت (Science Maddox ‎Prize) بوده و نیز عضو “کمیته تحقیقاتی شکاکین” است‎.‎‏ ‏

***

تیتر اصلی: هدف اطلاعات نادرست روسیه نه قانع کردن بلکه گیچ کردن مخاطب است

در خلال جنگی که اوکراین را فرا گرفته است، منابع روسی تلاش کرده‌اند تا فضای مه‌آلودی مملو از اطلاعات نادرست را ‏پیرامون دلایل تجاوز خود به اوکراین در افکار عمومی جهان ایجاد کنند. در میان تلاش‌های فراوان برای تحریف واقعیت، ‏وزارت دفاع روسیه اخیراً ادعا کرد که آزمایشگاه‌هایی تحت حمایت ایالات متحده در اوکراین در حال توسعه سلاح‌های ‏بیولوژیک هستند(۱). اما عجیب بودن چنین دروغی باعث نشد که روزنامه‌نگار شبکه فاکس‌نیوز(Fox’s Tucker ‎Carlson‏)، به آن اعتبار قایل نشود و دولت آمریکا را به پرده پوشی در مورد حقیقت ماجرا متهم نکند(۲).

با تشدید جنگ روسیه و اوکراین، جریان اطلاعات نادرست به سوی مخاطبین آن افزایش می‌یابد. این یک استراتژی ‏قدیمی است که روسیه سابقه‌ای طولانی در به کارگیری آن دارد و کتاب راهنمایی است که دیگران، به ویژه فعالین ضد ‏واکسن، با سخاوت و گشاده‌دستی از آن بهره برده‌اند. استراتژی روسیه به جای تمرکز بر تلاش برای متقاعد کردن مردم به ‏صحت یک دروغ، روشی را در پیش می‌گیرد که یادآور استراتژی تبلیغاتی ‌صنایع تولید دخانیات است: “ایجاد شک و تردید در ‏مورد حقیقت؛ که مردم را دچار فلج فکری در تصمیم‌گیری می‌کند. مردم در مواجهه با انبوهی از اطلاعات نادرست ‏و متناقض، دچار بی‌تصمیمی و انفعال می‌شوند، چون دیگر مطمئن نیستند چه چیزی درست و چه چیزی غلط است.‏‎

اطلاعات نادرست با وجود اینکه فقط بخش کوچکی از خوراک رسانه‌ای ما را در دنیای دیجیتال تشکیل می‌دهد، اما می‌تواند ‏به شکل ویرانگری موثر باشد. ما طبعاً نسبت به اطلاعاتی که از نظر عاطفی احساسات ما را بر می‌انگیزاند تعصب داریم، ما ‏به محتوایی که ما را می‌ترساند یا خشمگین می‌کند وزن بیشتری می‌دهیم، توانایی ما برای القاء خشم به ‌عنوان بزرگ‌ترین ‏محرک برای انتشار ویروس‌وار محتوا (۳)، سبب می‌شود تا احساسی‌ترین و بحث‌انگیزترین روایت‌ها به خط مقدم گفتمان ‏پیشروی کنند و هیاهوی بزرگی مبتنی بر ادعاهای متقابل و پرهیجان تولید شود. در چنین فضایی، تشخیص اینکه چه چیزی ‏را باید باور کرد، به طور فزاینده‌ای دشوار شده و انصراف از وظیفه تشخیص حقیقت آسان می‌گردد.

اگر قرار است قربانی بی‌صداقتی مطلق نشویم، بسیار مهم است که منابع خبری خود را با دقتی بیشتر از هر زمان دیگری ‏مورد سوال قرار دهیم‎.

ایجاد حس بلاتکلیفی و منحرف کردن توجه ما از مسایل اصلی، از دیرباز در سیاست تولید “اطلاعات نادرست” روسیه نقش ‏محوری داشته است، اصطلاحی که اختراع آن را به استالین نسبت می‌دهند(۴). روسیه قدیم در عصر امپراتوری، توانست ‏تکنیک‌های سیاه‌کاری و مبهم‌سازی اطلاعات را برای عصر ارتباطات جمعی بازآفرینی کند و بر آنها تسلط یابد(۵). با ‏طلوع امپراتوری شوروی، آنها این پتانسیل را در مقیاس تولید انبوه به کار گرفتند و درسال ۱۹۲۳(۶) اولین موسسه ‏تخصصی تولید اطلاعات نادرست در جهان را تأسیس کردند.

در دهه ۱۹۶۰، ‏KGB به طور مخفیانه، ازآن گروه‌های افراطی آمریکایی حمایت می‌کرد که روایت‌های مختلف تئوری ‏توطئه (۷) را در مورد هر چیزی، از ترور رئیس جمهور جان اف کندی گرفته تا افزودن فلور به آب آشامیدنی، اشاعه می‌دادند.

همانگونه که اولگ کالوگین، سرلشکر‎ KGB ‎در سال ۱۹۹۸ توضیح داد(۸)، هدف شوروی در برابر غرب «نه جمع‌آوری ‏اطلاعات، بلکه براندازی بود: اقدامات فعال برای تضعیف غرب، ایجاد شکاف در اتحادهای جوامع غربی از همه انواع آن، ‏به ویژه ناتو برای ایجاد اختلاف در بین متحدان، تضعیف ایالات متحده در چشم مردم اروپا، آسیا، آفریقا، آمریکای لاتین... ‏بود».

عملیات INFEKTION‏ (۹)؛ تلاش مخفیانه‌ای در اواسط دهه ۱۹۸۰ برای گسترش این افسانه بود که ایدز (َ‏AIDS‏) یک ‏سلاح بیولوژیک طراحی شده توسط سازمان سیا (‏‎(CIA‏ است و این تنها یکی از نمونه‌های بدنام چنین عملیاتی بود. اگرچه ‏این موضوع مطلقا ساختگی بود، اما در جوامعی که توسط ویروس اچ‌آی‌وی (‏HIV‏) ویران شده و به واسطه بی‌تفاوتی بی‌‏رحمانه دولت ریگان مورد غفلت قرار گرفته بودند، طنین‌انداز شد. علیرغم اینکه “سازمان اطلاعات روسیه”، مسئولیت این ‏دروغ را در سال ۱۹۹۲ بر عهده گرفت، اما میراث و نتایح منفی انکار واقعیت ایدز تا به امروز در سراسر جهان دوام یافته ‏است.

در طول جنگ سرد، دکترین «اقدامات فعال»؛ قلب تپنده اطلاعاتی شوروی بود(۱۰). این فلسفه جنگ سیاسی و اطلاعاتی، ‏دارای جوانب متعددی بود. گروه‌های خط مقدم، دستکاری‌های رسانه‌ای، جعل اسناد، نفوذ در گروه‌های صلح و حتی ‏ترورهای گاه و گداری از آن جمله بودند.

در دوران اشباع رسانه‌ای ما، روسیه مصرترین کاربر اطلاعات نادرست بوده است. انتخابات ریاست جمهوری ایالات ‏متحده در۲۰۱۶ (۱۱) و همه‌پرسی بحث‌انگیز برگزیت (۱۲) در بریتانیا، تحت تاثیر تحریفات و دروغ پردازی‌های دستگاه ‏اطلاعاتی روسیه بوده است.

اما اطلاعات نادرست فقط به امور ژئوپلیتیک محدود نمی‌شود. در تابستان ۲۰۲۰ (۱۳)، “کمیسیون اروپا” یک اقدام برنامه‏ریزی شده و هماهنگ روسیه را برای انتشار اطلاعات نادرست درباره ویروس‎ ‎کرونا‎ ‎‏19-‏COVID‏ (۱۴) در سراسر جهان ‏شناسایی کرد. از ابتدای همه‌گیری این ویروس، ترول‌های اینترنتی وابسته به کرملین، این روایت دروغین را اشاعه می‌دادند ‏که کرونا یک سلاح بیولوژیک(۱۵) مهندسی‌شده بوده و انفجار ایجاد شده توسط فرکانس‌های رادیویی 5‏G باعث انتشار آن ‏شده است؛ دروغی که منجر به ده‌ها فقره آتش‌سوزی ناشی از حمله به برج‌های سلولی 5‏G در سراسر جهان شد(۱۶)‏‎.

در این ملاحظه، طنز تلخی وجود دارد که می‌توان افراد مدافع تئوری‌های توطئه را در توطئه‌هایی که خود کاملاً غافل از آن ‏هستند، به عنوان سلاح به‌کار گرفت. محبوبیت دائمی شعار “ویروس به عنوان یک سلاح بیلوژیک”، یادآور این است که در ‏عصر رسانه‌های اجتماعی، چنین استفاده‌ای آسان‌تر و مؤثرتر شده است. شاید نفرت‌انگیزترین نمونه این حقیقت، افزایش ‏تبلیغات بدبینانه برعلیه واکسن باشد‎.‎‏

اثربخشی واکسیناسیون از نظر علمی غیرقابل انکار است و پس از تولید “آب سالم” (۱۷)، “ایمون‌سازی” از طریق واکسن، نجات‌بخش‌ترین ‏مداخله علم پزشکی در تاریخ بشر بوده است. با وجود این، دهه گذشته شاهد افت شدید اعتماد عمومی به واکسن در سراسر ‏جهان بوده است. ظهور مجدد بیماری‌هایی که زمانی عملاً از بین رفته بودند، سازمان جهانی بهداشت را بر آن داشت تا در ‏سال ۲۰۱۹ بی‌اعتمادی به واکسن را در لیست ۱۰ تهدید بزرگ جهانی برعلیه سلامت عمومی ملتها اعلام کند (۱۸).

موضوع عدم اعتماد به واکسن در میان مردم دنیا، نه یک پدیده دو قطبی موافق و مخالف، بلکه یک طیف سیال است. قرار ‏گرفتن در معرض تئوری‌های توطئه ضد واکسن(۱۹)، مردم را به سمت رد کردن آن سوق می‌دهد. اما، بسیاری از کسانی ‏که واکسیناسیون را رد می‌کنند، از متعصبین ضد واکسن نیستند، بلکه از شنیده‌های خود می‌ترسند و مطمئن نیستند که چه ‏چیزی را باور کنند. گرایش ما به حقیقت وهمی و ناروشن این سکون را تشدید می‌کند (۲۰)، زیرا تکرار صرف یک داستان ‏کافی است تا آن را بپذیریم، حتی اگر آن را در شعور خود نادرست بدانیم. در حالی که روسیه اغلب تئوری‌های توطئه ضد‏واکسن را برای افزایش تنش‌ها (۲۱) تقویت کرده است، موجودیت جنبش‌های ضدواکسن مستقل از این تلاش‌ها، یک واقعیت ‏است، که به نوبه خود در کاشتن بذر تردید در اذهان مردم به وسیله انبوهی از ادعاهای متضاد و احساسی استاد هستند‎.

این واقعیت تلخ نشان می‌دهد که اطلاعات نادرست نیازی به اثبات و یا تعهد مطلق به واقعیت عینی ندارد. مدعیان، نقطه ‏نظرات متضاد خود را با توسل روش‌های اغراق‌آمیز و تفرقه‌انگیز طرح کرده و اشاعه می‌دهند. این مدل تبلیغاتی «آتش‏خانه روسی»(۲۲) دارای خروجی بالا، متناقض و چندگانه است. این جریان ما را تشویق می‌کند که در خواب راه برویم و ‏بی‌تفاوت و بی‌اعتماد به همه‌چیز باشیم. این وضعیت، از ما موجوداتی خطرناک و بسیار مستعد سوءاستفاده می‌سازد‎.

وقتی نوبت به واکسیناسیون می‌رسد، والدین نگران اغلب ترجیح می‌دهند با شیطانی که می‌شناسند بمانند، واکسیناسیون را به ‏تأخیر می‌اندازند یا حتی آن را رد می‌کنند تا اینکه سمفونی ادعاهای متناقضی را که در معرض آن قرار می‌گیرند غربال کنند. ‏به همین ترتیب، سرازیر شدن داستان‌هایی درباره اوکراین، رئیس‌جمهور آن ولادیمیر زلنسکی و جنگ، به گونه‌ای طراحی ‏شده‌اند که بر توانایی‌های ذهنی ما چیره شوند‎.

سوگیری و اعلان وفاداری لزوما هدف اصلی سازندگان اطلاعات نادرست نیست، بلکه القاء شک و تردید در مخاطب است. ‏به همین دلیل است که فعالان ضدواکسن در فضای آنلاین بسیار موفق بوده‌اند و مزارع ترول روسی منابع انبوهی را به ‏سمت عرضه اطلاعات نادرست در همه جا هدایت کرده‌اند. فراگیر بودن این داستان‌ها، پوششی ضمنی از مشروعیت را به ‏آن‌ها بخشیده و به قطب‌بندی‌ها و بی‌اعتمادی‌ها دامن می‌زند و این، آن استراتژی است که پوتین همچنان دنبال می‌کند.

در ‏حال حاضر دستگاه تبلیغاتی روسیه سعی می‌کند اوکراین (یا ناتو / آمریکا) را با تولید اطلاعات نادرست میدانی، متجاوز ‏جلوه دهد. این امر با رویکرد خلاقانه (۲۳) دولت بایدن در انتشار اطلاعات قبل از عملیات تجاوزگرانه روسیه، کمتر مؤثر ‏واقع شده است. در سرتاسر رسانه‌های اجتماعی، سازمان‌های وابسته به جبهه روسی، تلاش می‌کنند تا تردید را اشاعه دهند، ‏تلاشی که با ادامه جنگ تشدید خواهد شد. یک ضرب‌المثل قدیمی می‌گوید، حقیقت همیشه اولین قربانی جنگ حواهد بود‎.‎

منبع: ‏Scientific American
‎تاریخ اولین انتشار: ‏March 28, 2022‎
لینک مقاله:‏
Russian Misinformation Seeks to Confound, Not Convince - Scientific American

برگردان: ترک اوغلی
‏۱۳/۰۵/۲۰۲۲‏

رفرنس‌ها:

1-Russia makes claims of US-backed biological weapon plot at UN | Russia | The Guardian
2- How Russia’s false biolab story was echoed by the U.S. far right : NPR
3- Emotion shapes the diffusion of moralized content in social networks | PNAS
4- Disinformation: Former Spy Chief Reveals Secret Strategies for Undermining ... - Ion Mihai Pacepa, Ronald J. Rychlak - Google Books
5- A Hoax of Hate: The Protocols of the Learned Elders of Zion (adl.org)
6- Disinformation as a KGB Weapon in the Cold War: Journal of Intelligence History: Vol 1, No 1 (tandfonline.com)
7- Russian fake news is not new: Soviet Aids propaganda cost countless lives | Aids and HIV | The Guardian
8- CNN - Cold War Experience: Espionage (archive.org)
9- Russian fake news is not new: Soviet Aids propaganda cost countless lives | Aids and HIV | The Guardian
10- Active measures - Wikipedia
11- Senate Releases Final Report On Russia’s Interference In 2016 Election : NPR
12- Russia report reveals UK government failed to investigate Kremlin interference | Foreign policy | The Guardian
13- Tackling coronavirus disinformation | European Commission (europa.eu)
14- EU says China behind ‘huge wave’ of Covid-19 disinformation | Coronavirus | The Guardian
15- Medical disinformation and the unviable nature of COVID-19 conspiracy theories | PLOS ONE
16- How anti-5G anger sparked a wave of arson attacks – POLITICO
17- Childhood immunisation: what is the future? - PMC (nih.gov)
18- Ten threats to global health in 2019 (who.int)
19- The effects of anti-vaccine conspiracy theories on vaccination intentions - PubMed (nih.gov)
20- Misinformation: susceptibility, spread, and interventions to immunize the public | Nature Medicine
21- Russia’s anti-vax campaign backfired, EU says (euobserver.com)
22-The Russian “Firehose of Falsehood” Propaganda Model: Why It Might Work and Options to Counter It | RAND
23- Behind unusual U.S. strategy to release intelligence on Russian moves : NPR