شی جین‌پینگ روی روسیه شرط‌بندی می‌کند
اکونومیست / چاگوان
ترجمه: جمشید خون‌جوش
۱۲ مارس ۲۰۲۲
حمایت چین از جنگ ولادیمیر پوتین تماماً در رابطه با رقابتش با آمریکاست
نخبگان حزب کمونیست چین می‌توانند «فینالی» برای جنگ اوکراین به تصویر بکشند که برای چین بسیار مناسب است. محققان و مشاوران بلندپایه دولتی در پکن پیش‌بینی می‌کنند که نمایش‌های کنونی غرب در زمینه وحدت، دیر یا زود محو خواهند شد، زیرا تحریم‌ها نمی‌توانند روسیه را بشکنند و در عوض باعث خواهند شد تا قیمت انرژی افزایش یابد. به تشخیص آنها، درگیری باعث تسریع افول آمریکا و عقب‌نشینی تدریجی آن از جهان خواهد شد. در نتیجه، فروپاشی اتحادهای تحت رهبری آمریکا منجر به ایجاد یک نظم جدید جهانی خواهد شد که شامل چندین حوزه نفوذ تحت سلطه تعدادی حکومت خودکامه با اراده آهنین خواهد بود، و چین در میان آنها در نقش رهبر.
تحلیلگران چینی به خود می‌بالند که سلطه دموکراسی‌های لیبرال که از زمان جنگ جهانی دوم تاکنون در تدوین قوانین تجارت جهانی یا تعریف ارزش‌های جهان‌شمول و حقوق بشر پیشتاز بوده‌اند، با نوعی سیطره اکثریت در حال پایان است. نمایندگان غربی در پکن خاطرنشان می‌کنند که در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، ۱۴۱ کشور به محکومیت تهاجم روسیه به اوکراین رأی دادند. محققان چینی متقابلاً پاسخ می‌دهند، ۴۰ کشوری که رأی ممتنع دادند یا از روسیه حمایت کردند - از جمله چین و هند - بیشترین جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند.
بخش دشوار برای چین اما جنگ در اوکراین است، قبل از آنکه آن «فینال» دلخواه آنها فرا برسد. چین از قرار گرفتن در کنار بازندگان متنفر است و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، در نبردی که در اوکراین به راه انداخته، حداقل در حال حاضر، برنده نیست. این برای رهبر چین، رئیس جمهور شی جین پینگ، که کمتر از یک ماه قبل از تهاجم به اوکراین در حاشیه بازی‌های المپیک زمستانی پکن یک بیانیه قابل‌توجه با آقای پوتین امضا کرد، ناخوشایند است. در آن بیانیه، چین و روسیه در رد توسعه ناتو در اروپا و ائتلاف‌سازی آمریکا در آسیا، در کنار یکدیگر ایستادند. آنها با یکدیگر توافق داشتند که ترویج دموکراسی یک توطئه غربی است.
در اتاق‌های برنامه‌ریزی دیپلماسی پکن، یک بحث در این مورد وجود دارد که آیا پوتین به میزبان خود، آقای شی، گفته بود که او کمتر از سه هفته پس از این بیانیه، قصد آغاز جنگ با اوکراین را دارد. یک دیدگاه رایج این است که آقای شی می‌دانست که نیروهای روسیه برای تهاجم احتمالی جمع می‌شوند - نه تنها به این دلیل که چین به شدت از روسیه جاسوسی می‌کند - بلکه ممکن است او تضمین‌های آقای پوتین مبنی بر اینکه هر جنگی در عرض یک هفته به پایان خواهد رسید، را پذیرفته باشد.
نمایندگان سیاسی چین استدلال می‌کنند که نه رهبر روسیه و نه رهبر چین انتظار چنین مقاومتی از سوی اوکراین، چنین ناتوانی از جانب ارتش روسیه، چنین وحدتی از سوی اروپا و چنین عزمی از جانب اعضای ائتلاف نظامی ناتو، از جمله ارسال غیرقابل تصور کمک های تسلیحاتی مرگبار از سوی قدرت‌هایی چون آلمان که عموما از درگیری اجتناب دارند، نداشتند.
یک دیپلمات مستقر در پکن به طور خلاصه می‌گوید: «آنها فکر می‌کردند غرب منحط شده است و اروپا یک دیسنی‌لند غول پیکر است که زوج‌های چینی برای ماه عسل به آنجا می‌روند». در کشوری با سیاست اپوزیسیون معمولی، اشتباهات آقای شی می‌توانند به طرز خطرناکی در زمان نامناسبی رخ داده باشند. انتظار می‌رود که او در اواخر سال ۲۰۲۲ هنجارهای دیرینه را به چالش بکشد و در بیستمین کنگره حزب، که بالاترین نهاد تصمیم‌گیری است، برای سومین دوره پنج ساله خود به عنوان رهبر عالی تلاش کند.
دیپلمات‌های چین در ابتدا درباره اوکراین سرو صدای زیادی کردند. تهاجم روسیه به اوکراین ظاهراً اصول مقدس چین در مورد حاکمیت ملی و تمامیت ارضی را زیر پا می‌گذارد. با توجه به این اصول، چین از به رسمیت شناختن الحاق بخش‌هایی از گرجستان در سال ۲۰۰۸ و کریمه در سال ۲۰۱۴ به روسیه خودداری کرد. در سال ۲۰۲۲، دیپلمات‌های چین یک روز وقت لازم داشتند تا یک موضع شبه بی‌طرفی، اما طرفدار روسیه، را اتخاذ کنند و آمریکا را به دلیل به گوشه راندن روسیه سرزنش کند، زیرا که به دولت‌های اقماری اتحاد جماهیر شوروی سابق اجازه داده بود تا عضو ناتو شوند. برخی از اروپایی‌ها فکر می‌کردند شنیده‌اند که چین لحن خود را تعدیل می‌کند و ابراز امیدواری کردند که ممکن است چین در اوکراین میانجیگری کند. افسوس که با توجه به در میان بودن اعتبار آقای شی، چین انگیزه کمی جهت تشویق پوتین به پذیرش چیزی دارد که شبیه به شکست است.
در ۷ مارس، آقای شی شرط‌بندی خود روی آقای پوتین را دو برابر کرد. وزیر امور خارجه چین، وانگ یی، در نشست سالانه پارلمان به خبرنگاران گفت دوستی چین و روسیه که چون «صخره محکم» است، یک همکاری راهبردی علیه تلاش‌های آمریکا جهت منکوب کردن چین است و بیش از آن چیزی است که صلح و ثبات را برای جهان به ارمغان می‌آورد. دیپلمات‌ها می‌گویند که آقای وانگ در حال دادن پیامی از سوی آقای شی بود. محققان چینی به مخاطبین خارجی می‌گویند که چین نمی‌تواند در مورد عادلانه بودن جنگ روسیه علیه اوکراین بحث کند، زیرا دفاع از اوکراین به معنای جانبداری از آمریکا است.
کریستوف هویس‌گن، که از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۷ مشاور ارشد آنگلا مرکل، صدراعظم وقت آلمان، در زمینه سیاست خارجی بود، ساعات زیادی را در جلسات با آقای شی گذرانده است. او که از آلمان صحبت می‌کرد، یادآوری می‌کند از هنگامی که آقای شی «نیرومند» در سال ۲۰۱۲ ریاست حزب را به عهده گرفت، برخلاف سلف خود هو جین‌تائو که یک بوروکرات حزبی محتاط بود، سیاست‌های چین به طور قابل‌توجهی قاطع‌تر و متکی به اعتماد به‌نفس شده‌اند. با این حال، او آقای شی را یک ریسک‌‌‌پذیر دارای حساب و کتاب می‌خواند. آقای هویس گن می گوید: «چینی‌ها ریسک می‌کنند هنگامی که تصور می‌کنند می‌توانند از پس آن برآیند». او به عنوان مثال از درهم شکستن دموکراسی در هنگ کنگ توسط چین نام می‌برد که به‌رغم اهمیت اقتصادی آن به عنوان مرکز مالی، در نهایت اعتراضات و تحریم‌های بین‌المللی محدودی را به همراه داشت. او انزجار چین از انتقاد خارجی را با بی‌تفاوتی روسیه در زمانی که در سازمان ملل منزوی است مقایسه می‌کند.
برای چین، همیشه منافع چین در اولویت است
برای خارجی‌ها بدیهی است که در آغوش گرفتن آقای پوتین به اعتبار چین لطمه می‌زند، به‌ویژه زمانی که رسانه‌های دولتی و سخنگویان وزارت خارجه چین بدون شرم، دروغ‌پراکنی شریرانه روسیه درباره اوکراین را تکرار می‌کنند، در حالی که از بردن نام پوتین به عنوان یک متجاوز خودداری می‌کنند. به نظر می‌آید که آقای شی در این زمینه کاملا آرام است. اما توضیح نگران‌کننده ممکن است این باشد که او معتقد است رویارویی یک انتخاب دوراندیشانه است. بنا بر گزارشات، رهبر چین به مقاماتی که از او خواستار اتخاذ موضع محتاطانه در مورد اوکراین شده بودند، گفته است که اگر آنها فکر می‌کنند آمریکا عروج چین را هرگز تحمل خواهد کرد، دچار توهم هستند.
آقای شی علاقه دارد تا در ملاء عام به مردم خود این گمان را بدهد که عروج چین غیرقابل توقف است. او ۶ مارس در یک مجمع مشورتی گفت: “تفاوت بین حکمرانی در چین و هرج و مرج در غرب قابل توجه‌تر شده است.” اگر آقای شی به لفاظی‌های خود باور داشته باشد و مطمئن است که چین نظم جهانی را که به دنبال آن است تضمین می‌کند، در آن صورت، تا زمانی که شرکت‌های چینی بدلیل تحریم روسیه ضربه نخورده‌اند و روابط تجاری چین با اروپا دست نخورده باقی مانده است، درد و رنج اوکراین کمتر از آنچه تصور می‌شود برای چین اهمیت خواهد داشت. چنین خودپسندی برای روحیه داخلی خوب است، اما جهت محاسبه کردن ریسک یک روش خطرناک است.
*این مقاله از چاگوان (Chaguan)، ستون نویس اکونومیست در باره چین، در نسخه چاپی این نشریه با عنوان «شی جین پینگ روی روسیه شرط بندی می‌کند» منتشر شده است.
https://www.economist.com/china/2022/03/12/xi-jinping-places-a-bet-on-russia
