‏٢٢ بهمن، سالگرد خودکشی دسته‌جمعی یا انقلاب رهایی؟

جمعه ٢٢ بهمن سالروز “خودکشی نهنگ‌ها” در خلیج طلایی (‏Golden Bay‏) ‏نیوزیلند، و انقلاب اسلامی ایران است. خودکشی دست جمعی نهنگ‌ها ‏یکی از معماهای مبهوت کننده طبیعت است. تئوری‌های فراوانی در ‏توجیه این پدیده سردرنیاوردنی و لاینحل ارائه شده است. از کشش ‏گرانشی ماه گرفته تا فوران تشعشعات خورشیدی به سوی لایه مگنتوسفر ‏زمین. در مورد انقلاب ٢٢ بهمن ۵۷ نیز نوشته‌ها و نانوشته‌های ‏فراوانی وجود دارد.‏
‏
از منظر عاریت آرایه‌های تشبیهی علاوه بر نهنگ‌ها، انسانها نیز ‏مسخ و مسحور می‌شوند و دست به “انتحار جمعی” می‌زنند. در نیمه ‏دوم سال ١۳۵۷ این پدیده بهت‌آور دو بار اتفاق افتاد. در ‏روز ٢٧ آبان سال ١۳۵۷ بزرگترین خودکشی دسته‌جمعی و آنی تاریخ ‏بشریت زمانی رخ داد که جیمز جونز رهبر یک فرقه خرافی آخرالزمانی ‏وعده “سرزمین موعود” را به پیروان خود داد و حدود هزار نفر “چشم ‏بسته” در جونز تاون (‏Jonestown‏) به ندای پیشوای خویش لبیک گفتند و ‏با خوردن سیانور به صورت جمعی خودکشی کردند. کمتر از سه ماه بعد ‏یعنی در ٢٢ بهمن ١۳۵۷ پدیده‌ای مشابه اما با آغازی تدریجی ولی ‏فرجامی مرگبارتر از انتحار جمعی جونز تاون در ایران رخ داد. ‏میلیونها ایرانی با وهم و کژ انگاشتی حیرت‌آور و تصور تصویر ‏خمینی در ماه به امید وعده “سرزمین موعود که در آن گرگ و ‏گوسفند هم‌زمان از یک چشمه زلال و شیرین آب می‌نوشند” سرنوشتی ‏قریب‌الوقوع را برای خود رقم زدند که بسیار وحشتناک‌تر از ‏خودکشی قریب به هزار نفر در جونز تاون بود.‏
‏
برای خود نگارنده، به عنوان دانشجوی خام و جوان سال دوم پزشکی، ‏مثل میلیون‌ها ایرانی مسخ و مفتون شده، وقوع حادثه دقیقا در ‏چنین روزی، به‌قول فدریکو گارسیا لورکا، در ساعت پنج عصر آغاز شد. ‏هنگامی که یک آخوند به‌نام محلاتی در‎ ساعت ۵ عصر در رادیو اعلام ‏کرد: “توجه توجه! این صدای انقلاب اسلامی ایران است”. باید ‏اعتراف کنم در آن زمان از خوشحالی در پوست خود نمی‌گنجیدیم، ‏زیرا تصور ما بر این بود که این طلوع یک انقلاب رهایی‌بخش و آغاز ‏پیشرفت برای ملت ایران است. اسفا که نمی‌دانستیم بعد از نواختن ‏ناقوس مرگ غروب‌گونه در ساعت پنج عصر ٢٢ بهمن ۵۷، “باقی همه ‏مرگ بود و تنها مرگ. و بعد از آن کرنای سوگ و ضجه و نوحه چون یُد ‏فرو پوشیده سراسر مملکت را یکسر فرا گرفت”.‏
‏
از همان آغاز گندم‌نمایان جو فروش با جعل تاریخ و استحمار عوام ‏و خواص با اختراع قصه ابلیس و قدیس کشتار مقدس را آغاز کردند. ‏برای نگارنده که یک دانشجوی کم‌سواد و ساده بودم، در اسفند۵۷ ‏محرز شد که قربانی بزرگترین فریب تاریخ شده‌ایم و در چابهار ‏مردم را به تظاهرات اعتراضی علیه استبداد نو پای دینی فرا ‏خواندیم و رفراندوم جمهوری اسلامی را تحریم کردیم. سال پیش در ‏سالروز این “انتحار کور” که خیلی‌ها آن را “انفجار نور” تصور می‌‏کردند و بعضی‌ها هنوز نیز در این “توهم منفعت‌طلبانه” گرفتارند، ‏نوشتم که این به اصطلاح نور، حاصل خودزنی کور انفجار “جلیقه ‏انتحاری” یک ملت مبتلا به “بیماری امتناع اندیشه” بود، که ‏روشنایی آن نصیب حجره‌های تاریک قرون وسطایی و منجمد آخوند‌های ‏بختک‌گون شد. اما برای ایران و ایرانی “زمستان اتمی”، سرکوب، ‏کشتار، فقر، نابودی و تباهی و کوچ میلیونی را در پی داشت که ‏حاصلی جز خاکستر زوال و افول و انجماد در پی نداشته و ندارد و ‏نخواهد داشت.‏
‏
خودکشی دسته‌جمعی ما، که همانند مرغ به طمع دانه در دام ‏افتادیم،‎ ‎در ٢٢ بهمن از منظر روانکاوی شباهت فراوانی با مولفه ‏خودکشی فردی و “فردگرایی افراطی” توام با “خود مظلوم پنداری” ‏دارد که شخص خود را ایثارگرانه “قربانی” تلقی کرده و از زندگی ‏اجتماعی و “دیگران” منفک و به نوعی متمایز می‌سازد تا عمل خود ‏را توجیه کند.‏
‏
عزم کلی نگارنده از جستار موجز پیش رو نه شرح وقایع تلخ گذشته ‏است و نه ذکر مصیبت و نوحه‌سرایی. بلکه نگاهی نقادانه و ‏موشکافانه به این معضل حی و حاضر سیاسی اجتماعی است که چرا ‏فرهیختگان و اهل تدبیر و عقلا و دوراندیشان و نخبگان سیاسی ‏راستین، که برخی از آنها هنوز هم بر مخمل نرم خیال‌های خوش آن ‏روزگاران باز نشسته‌اند، برای رفع این اشتباه عظیم تاریخی قادر ‏نیستند، علی‌رغم تلاش‌های فراوان، در کنار یکدیگر قرار بگیرند و ‏‏”دفع معضل” بکنند؟ آیا ۴۳ سال خسران و زیان کافی نیست؟ باید ‏صادقانه و خاضعانه بپذیریم که طول کشیدن معالجه را دو سبب بیشتر ‏نیست: نادانی طبیب یا نافرمانی بیمار. اجازه ندهیم که جمهوری ‏اسلامی چون تالابی متعفن به دور ما بچرخد و ما آسوده در میان بر ‏تختگاه خرد خودشیفته خویش فارغ‌البال بنشینیم. ‏
‏
عبدالستار دوشوکی
مرکز مطالعات بلوچستان لندن
جمعه ٢٢ بهمن ١٤٠٠‏
.(JavaScript must be enabled to view this email address)
‏ ‏