افغانستان میدان انتقام‌گیری ایران از امریکا می‌شود؟
محمداکرام اندیشمند
سود و زیان افغانستان و پاکستان از تقابل جدید آمریکا و ایران
تقابل ایالات متحده امریکا و جمهوری اسلامی ایران پس از خروج برجام که با اعلان سیاست چدید مایک پمپئو وزیرخارجه امریکا وارد مرحلۀ تازه گردید، برای پاکستان شانس بهتر و برای افغانستان چالش آفرین و زیانبار است. پاکستان در این تقابل فرصتی را در منطقه و در سیاستش بر سر افغانستان بدست می‌آورد که در زمان سقوط شاه ایران بدست آورد، هر چند که سود‌های این فرصت در حد سود‌های کلان آن دوران برای پاکستان نباشد.
انقلاب ۱۳۵۷ ایران و فرصت طلایی پاکستان در روابطش با امریکایی‌ها بر سر افغانستان:
سقوط حکومت شاه ایران در دلو ۱۳۵۷ و ایجاد دولت اسلامی ضد امریکایی همزمان با حملۀ نظامی شوروی بر افغانستان فرصت طلایی را در اختیار پاکستان گذاشت تا امریکا را در مورد افغانستان بدنبال سیاست‌های خودش بکشاند. آغا شاهی وزیر خارجه اسبق پاکستان در شروع شکل گیری سیاست استخباراتی ایالات متحده امریکا در مورد افغانستان که برنامۀ کمک به مجاهدین را رویدست گرفت در فبروری ۱۹۸۰ به «برژینسکی» مشاور امنیت ملی رئیس جمهور کارترکه به پاکستان سفر کرده بود تا توافق پاکستانی‌ها را در حمایت از جنگ مجاهدین جلب کند گفت:
«حقیقت این است که امریکا به ما احترام نمیگذارد. از ما می‌خواهد که حیثیت یکی از دولت‌های اقمار را اختیار نمائیم. ما به خوبی می‌دانیم که شما چطور کوشش می‌کردید که با استفاده از شاه (شاه ایران) ما را به حیث یک دولت دنباله رو نگهدارید، اما حالا آن دوران گذشت.»
پاکستانی‌ها به خوبی می‌دانستند که امریکا با از دست دادن حکومت شاه ایران چاره ای جز آن ندارند تا در مورد افغانستان گوش‌های خود را برای شنیدن مطالبات آن‌ها باز نگهدارند و بدنبال سیاست و برنامه‌های آن‌ها در افغانستان بروند. با بهره گیری از این فرصت طلایی بود که جنرال اختر عبدالرحمن رئیس سازمان اطلاعات نظامی ارتش پاکستان(آی.اِس.آی)به هدایت جنرال ضیاءالحق زمام دار وقت پاکستان با «هاورد‌هارت» رئیس بخش سی.آی.ای در سفارت امریکا در اسلام آباد بر سر کمک به مجاهدین در جنگ علیه قوای شوروی و دولت مورد حمایت آن‌ها در کابل به این توافق رسید:
۱ - هیچ امریکایی، افراد سی.آی.ای و یا ارگانهای دیگر حق ندارند از خاک پاکستان، وارد افغانستان شوند.
۲ - توزیع و انتقال سلاح تنها توسط افسران آی.اس.آی صورت می‌گیرد.
۳ - تعلیمات نظامی برای مجاهدین در کمپ‌های آی.اس.آی و توسط افسران آن سازمان در امتداد مرز با افغانستان صورت خواهد گرفت.
۴ - مامورین سی.آی.ای اجازه تعلیم مجاهدین را ندارند.
۵ - در صورت معرفی سیستم سلاح‌های جدید مامورین آن سازمان معلمین آی.اس.آی را تعلیم خواهند داد.
پاکستان در مرحلۀ جدید تقابل تهران و امریکا:
خروج امریکا از برجام و اعلان سیاست جدید واشنگتن توسط مایک پمپئو وزیرخارجه که حکایت از تشدید و گسترش تقابل و خصومت با ایران دارد، پاکستان را بار دیگر در موقعیت بهتر بر سر اِعمال سیاست‌هایش در افغانستان قرار می‌دهد.
پاکستان ابزار استفاده از بندر آبی را برای فشار علیه افغانستان در عرصۀ تجارت و اقتصاد بدست می‌آورد، در حالی که با رونق گیری بندر چابهار ایران و استفادۀ افغانستان از این بندر از فشار اسلام آباد بر کابل کاسته بود.
خبرگزاری رویترز در گزارشی پس از خروج امریکا از برجام بسته شدن دروازۀ پروژۀ چابهار را بروی افغانستان مورد بحث قرار داد و نوشت که بازگشت تحریم‌های امریکا علیه ایران پروژۀ چابهار را در معرض خطر قرار داده است، در حالی که تقویت اقتصاد افغانستان یکی از اهداف کلیدی امریکا برای پایان دادن به طولانی ترین ماموریت خارجی اش است. در این گزارش گفته می‌شود که تصمیم ترامپ در خروج از برجام نه تنها به وابستگی افغانستان به پاکستان پایان نمی‌دهد، بلکه تلاش واشنگتن برای فراهم سازی زمینۀ صلح در افغانستان را تضعیف می‌کند.
تقابل تازه امریکا و ایران از فشار امریکایی‌ها بر پاکستان مبنی بر ترک حمایت از طالبان که با استراتیژی ترامپ در ۲۱ آگست سال ۲۰۱۷ اعلان شده بود، می‌کاهد و پاکستان میدان خود را به ادامۀ این حمایت بازتر می‌بیند. هر چند این استراتیژی که ۹ ماه از آن می‌گذرد نه تنها هیچگونه تغییری در سییاست پاکستان مبنی بر حمایت از طالبان ایجاد نکرد، بر عکس حملات نظامی و جنگ طالبان در این مدت شدت و گسترش بی سابقه یافت. گزارش تازۀ امنیتی و اطلاعاتی پنتاگون(وزارت دفاع امریکا) منتشرۀ روز ۲۱ می سال روان نیز با این عبارت که استراتیژی ترامپ برای افغانستان پیشرفت اندک داشته است، در واقع ناکارایی و ناکامی استراتیژی رئیس جمهور امریکا را به خصوص در فشار بر پاکستان بیان می‌کند.
تقابل امریکا با ایران پس از خروج برجام حتی به همان استراتیژی ناکار آمد فشار بر پاکستان بر سر افغانستان نقطۀ پایان می‌گذارد. پاکستان می‌تواند با بهره گیری از تجارب پیشین خود از مرحلۀ تازۀ تقابل امریکا با ایران، مناسبات خود را با امریکایی‌ها نزدیک سازد و از این نزدیکی سود ببرد.
اما افغانستان در مرحلۀ جدید تقابل تهران و واشنگتن بیشتر زیان مند و قربانی می‌شود. به هر حدی که تنش و نزاع میان ایران و امریکا شدت و گسترگی بیابد، به همان حد افغانستان به میدان انتقام گیری تهران از امریکایی‌ها تبدیل می‌شود. طالبان مورد حمایت بیشتر ایران قرار می‌گیرند و پیچیدگی جنگ در افغانستان ابعاد جدید تر و عمیق تر می‌یابد. ایران نیز در این تقابل و این میدان قربانی می‌شود.
اگر ترامپ و کابینۀ تهدیدگر و جنگی‌اش در صدد فشار بیشتر و شدیدتر بر جمهوری اسلامی ایران باشند و یا شوند، افغانستان می‌تواند یکی از میدان‌های اِعمال این فشار و تهدید باشد. هر چند تهران به سوی افغانستان به عنوان نقطۀ ضعیف امریکایی‌ها نگاه کند که می‌تواند دستان آن‌ها را زیر سنگ گیرماندۀ افغانستان بیشتر بفشارد و مجروح‌تر و خونین‌تر کند، اما امریکایی‌ها همچنان می‌توانند افغانستان را دامی برای گرفتاری و ضربه زدن ایران بسازند. بدون تردید از این وضعیت، پاکستان سود می‌برد و ایران به عنوان کشور اصلی مداخله‌گر و حامی تروریزم در افغانستان معرفی می‌شود.
