چه درسی از قدرت‌گیری پاپولیستها می‌توان آموخت؟
فاینانشیال تایمز
فاینانشیال تایمز / سوم مه ۲۰۱۷
رولا خلف، معاون سردبیری فایننشیال تایمز
یک جامعه‌شناس الجزایری به نام «لهواری اددی» (Lahouari Addi) در سال ۱۹۹۴ در کتاب به یاد ماندنی خود به نام «الجزایر و دموکراسی»(L’Algerie et la Democratie) در باره شکست دموکراسی در الجزایر عبارت «پس‌رفت بارور» را به کار برد. او استدلال کرد که باید حزب اسلامی پیروزمند انتخابات، که توسط یک کودتای ارتشی در سال ۱۹۹۲ از کسب قدرت محروم گردید، اجازه می‌یافت قدرت را به دست گیرد. چون یک ایدئولوژی افراطی تنها و فقط با نشان دادن ناتوانی اش در کشورداری شکست خواهد خورد.
عبارت «پس رفت‌بارور» مفهومی روشنفکرانه و سیاسی داشت. پیشنهاد عقب‌نشینی موقت امیدی را در خود حمل می‌کرد که طبق آن امواج نابود کننده افراطی‌گری، در انتهای راه مدرنیته را در الجزیره بشارت می‌داد. من اخیرا از خود پرسیدم که آیا می‌توان این مفهوم را در مورد برآمد پاپولیسم در دموکراسی‌های غربی هم به کار برد؟
اسلامیسم شکلی افراطی از پاپولیسم و محصول ازدواج مذهب با قدرت بر بستر یک سیاست اقتدارگراست. پاپولیستها مثل اسلامیست‌ها به سیاست هویت‌پرستی متوسل شده و از ناامیدی موجود بین مردم و نهادهای مستقر سیاسی تغذیه می‌کنند. احزاب پاپولیست در غرب خدا را به عنوان حلال مشکلات به حراج نمی‌گذارند، ولی در عوض با احساسات مهاجرستیزی به تجارت مشغول شده و تصادم فرهنگی را تصویرسازی می‌کنند.
البته ما هرگز نباید در مورد جنبش‌های رادیکال سیاسی بی‌تفاوت باشیم. عقب‌گرد می‌تواند همانطوری که هر فرد مطلعی از تاریخ گذشته اروپا می‌داند، نابود کننده باشد، ولی درعین حال هم ما نباید همیشه تصور کنیم که نظم فاشیستی با انتخاب پاپولیستها در حال ساخته‌شدن است. در عوض ما باید به موفقیت پاپولیستها به‌مانند یک مرحله در حال گذار نگاه کرده و با تایید بحران جاری در دموکراسی، تقویت لیبرالیسم را در طولانی مدت در چشم‌انداز ببینیم.
ممکن است تسریع حکمرانی پاپولیستها با همان سرعت به نابودی خود آنها به دست خود منجر شود. در الجزایر «پس‌رفت فعال» هیچوقت شانس آزمایش را نیافت، چرا که جنگ داخلی کشور را ویران ساخت و توتالیتاریسم را تثبیت کرد. این مفهوم در مصر به آزمایش گذاشته شد، جایی که بعد از انقلاب ۲۰۱۱ یک دولت اسلامی با انتخابات سرکار آمد، و ناتوانی آن در اداره کشور افکار عمومی را بر علیه آن بسیج کرد. اما نظامیان کشور منتظر نماندند تا مردم آن دولت اسلامی را بر کنار کرده و تکلیف ایدئولوژی اسلامی را روشن کنند، و با استفاده از مخالفت افکار عمومی با آن حکومت دست به یک کودتا زده و توتالیتاریسم را به صندلی قدرت بازگرداندند.
اما یک آزمایش متفاوت در تونس به قوع پیوست، جایی که حزب اسلامی قدرت‌گرفته بعد از بهار عربی، نسبتا میانه‌رو بود. این حزب تحت فشار، مجبور به پایین آوردن فتیله ایدئولوژی خود شده و عنوان اسلامی خود را بر انداخت تا مورد پذیرش افکار عمومی قرار گیرد. بنا بر این تونس یک فرم خفیف «پس‌رفت بارور» را با صدماتی محدود تجربه نمود.
برای پاسخ به اینکه آیا ما هم باید پاپولیسم غربی را با همان شرایط در نظر بگیریم، من به آقای آددی که در فرانسه و آمریکا تدریس می‌کرد رجوع نمودم. وی می‌گوید «پس‌رفت بارور» بیشتر در آمریکای تحت رهبری دونالد ترامپ مصداق پیدا می‌کند تا اروپا. وی قبلا واکنش شدید برعلیه ترامپ را شاهد بوده می‌گوید: «یک روند تازه سیاسی‌شدن به درون آمریکایی‌هایی که قبلا و هرگز سیاسی نبوده‌اند گسترش یافته است.» طبق پیش‌بینی وی رئیس جمهور آینده آمریکا یک لیبرال دست چپی است که شاید شبیه الیزابت وارنر سناتور ایالت ماساچوست باشد.
وی می‌گوید در اروپا، پاپولیسم می‌تواند «پس‌رفت بارور» را موجب شود اما فداکاریهای بزرگتری می‌طلبد، و پروسه بازگشت آهسته‌تر خواهد بود. برکسیت «Brexit» یک نگاه ایده‌آلیستی گذشته‌گرا را نمایندگی می‌کند که با واقعیت موجود ناهمخوان بوده و نهایتا بی‌اعتبار خواهد شد. در ده تا پانزده سال آینده بریتانیایی‌ها خواهند فهمید که هیچ جایگزینی برای جهانی‌شدن وجود ندارد و وعده‌های داده شده یک اتوپیای غیرقابل وصول بوده است.
اما در مورد فرانسه چطور؟ جایی که ماری لوپن جبهه ملی در مقابل امانوئل مکرون سانتریست قرار گرفته است؟ کاندیدای پاپولیست از مکرون عقب است وآقای آددی بر علیه ناامیدی نظر می‌دهد حتی اگر خانم لوپن انتخاب شود.
وی می‌گوید آنهایی که به وی رای داده‌اند، خواهند فهمید که فریب خورده‌اند. اگر انتخابات فرانسه همانگونه که پیش‌بینی می‌شود انجام گیرد روایت درباره موج پاپولیستی اروپا حاکی از یک اتفاق کنترل‌شده خواهد بود تا یک رویداد اوج یابنده. هرج و مرج در کاخ سفید بیش از اینکه موجبی برای گسترش و تقویت پاپولیسم در اروپا بوده باشد، تاثیری بازدارنده بر جریان آن داشته است. با پاپولیست‌های اخیرا در حال‌باخت در اتریش و هلند، شکلی از «پس‌رفت بارور» ممکن است قبلا در دموکراسی‌های غربی کار کرده باشد.
برگردان: ترک اوغلی
