نقشه عنکبوتی نیروهای درگیر با دولت مرکزی عراق

بخش اول این گزارش، سازمان‌های نظامی سیاسی متعلق به اهل سنت عراق را در بر گرفت. اهل سنت در ۷ تشکل قدرتمند نظامی سیاسی خود را سازمان داده‌اند. یک «اتاق مدیریت جنگ» نیز همه آن نیروها را در نبرد کنونی عراق هماهنگ می‌کند.

عثمان المختار خبرنگار تلویزیون «العربی الجدید» در بخش دوم گزارش خود به وضعیت نظامی سیاسی شیعیان عراق پرداخته است. او همانند بخش اول نمایه‌ی نسبتا کاملی از وضعیت شیعیان برای خواننده ترسیم می‌کند. آنچه در پی می‌آید ترجمه گزارش ایشان است.

پیش از اشغال کشور عراق، ما در اینجا شاهد تحول اساسی در زمینه زایش گروههای مسلح شیعه عرب بوده‌ایم.

برخی از سازمان‌های نظامی سیاسی شیعیان با اشغالگران عراق همراهی کردند. برخی دیگر با اشغالگران جنگیدند. تمام سازمان‌های یاد شده از امکانات مالی، نظامی گسترده بهره می‌برند. آنان دارای نیروهای بسیاری هستند. اکثر قریب به اتفاق این سازمان‌ها از زمان اشغال عراق تا کنون توسط «نیروی قدس»، شاخه برون مرزی سپاه پاسداران ایران، مدیریت می‌شوند.

بعد از سال ۲۰۰۶ همزمان با بروز جنگ‌های فرقه‌ای و مذهبی، برخی از این سازمان‌ها به تشکلات نظامی مخوفی همچون «جوخه‌های مرگ» پیوستند. جوخه‌های مرگ، صنعت و تولید مرگ را با گروههای مسلح تکفیری در جبهه مقابل یعنی سنی‌ها تبادل کردند.

همین چند روز پیش بود که پس از سیطره گروههای مسلح سنی در استان‌های سنی عرب، گروههای شیعه نیز اقدام به عضوگیری داوطلبانه کردند. این حادثه امری هراس‌افکن است چرا که ممکن است باعث بازگشت روند سابق و بروز جنگ‌های محلی میان فرقه‌ای شود.

موضوع قابل ملاحظه این است که تمام گروههای شیعه یاد شده فقط بر یک موضوع اتفاق نظر دارند و در بسیاری نقاط دیگر اختلافات نظر فراوان دارند.

ناجی عبدالله، محقق و کارشناس گروههای مسلح در عراق در اینباره می‌گوید: گروه‌های شیعه در یک نقطه اساسی که همانا در دست داشتن حاکمیت نزد خویش یا همپیمانان خود است اشتراک نظر دارند. رویکرد مذهبی تمام گروههای شیعه با یکدیگر متفاوت است.

عبدالله ادامه می‌دهد؛ می‌توان آنان را بر اساس «تقلید» نزد ۴ مرجع شیعه به چهار گروه تعریف کرد. همچنین شیعیان در موضوع تقسیم مناطق نفوذ خود در سطح عراق با یکدیگر اختلاف نظر دارند. به همین دلیل است که استان‌های جنوبی عراق یا شهرک صدر در شرق بغداد همواره صحنه بروز درگیری‌های مسلحانه در میان گروههای مسلح شیعه هستند. درگیری‌های مسلحانه بین شیعیان بر موضوع تقسیم اموال «خمس» یا درآمدهای مالی اماکن مذهبی «نذورات و هدایا» شکل می‌گیرند. برخی اوقات نیز درگیری بین شیعیان ناشی از وجود اختلافات بین آنان در روابط سیاسی رهبرانشان با جمهوری اسلامی ایران است.

او می‌افزاید؛ امروزه تمام سازمان‌ها و گروههای شیعه عراق نسبت به آنچه آن را «خطر خارجی تهدید آمیز» می‌نامند، متحد شده‌اند.

از سوی دیگر اما اتحاد آنان، اختلافات بینابینی شیعیان را پوشش نمی‌دهد. کاربرد عبارت‌های تشکیک‌آمیز نسبت به همدیگر که در رسانه‌های شیعه‌ها استفاده می‌شود و شاخ و شانه کشیدن برای همدیگر نمود واضح این اختلافات است.

امروزه در کشوری که ۱۱ سال است به مرگ عادت کرده، امکان وقوع یک جنگ حقیقی ما بین گروههای شبه نظامی وجود دارد. این جنگ بر خلاف آنچه مالکی وانمود می‌کند و از آن به عنوان یک جنگ قانونی بر ضد «تروریسم» خوانده، یک جنگ خانگی، میان فرقه‌ای و میان گروهی است.

ارتش عراق در همان روزهای اول ناتوانی و سستی خود را ثابت کرد. این امر ناتوانی دخالت ارتش حکومت فعلی عراق در جنگ طولانی را ثابت می‌کند. با این اوصاف چنانچه یک راه حل سیاسی کارگشا فراهم نشود، سناریوی جنگ گروههای شبه نظامی با همدیگر در انتظار عراق خواهد بود.

مهمترین گروههای شبه‌نظامی شیعه:

سپاه بدر:
نام اصلی این نیروی نظامی «فیلق بدر» است که در سال ۱۹۸۱ در تهران تاسیس شد. باقر حکیم رئیس «مجلس اعلای اسلامی عراق» این تشکیلات نظامی سیاسی را راه اندازی کرد. حکیم در سال ۲۰۰۳ پس از اشغال عراق در یک عملیات انتحاری در شهر نجف کشته شد. اکنون ریاست سپاه بدر را یک ایرانی‌الاصل به نام‌ هادی عامری به عهده دارد.‌ هادی عامری در حال حاضر وزیر ترابری در کابینه مالکی است. این شخص پس از اشغال عراق در سال ۲۰۰۳ شناسنامه عراقی دریافت کرد. سپاه بدر از ۱۲ هزار نیروی آموزش دیده بهره مند است.

اکثر نیروهای این یگان پس از اشغال عراق، مراکز مهم امنیتی و فرماندهی در وزارتخانه‌های دفاع و امنیت را اشغال کردند. سپاه بدر متهم است که فرماندهان ارتش سابق عراق و اعضای حزب بعث را هدف قرار داده است. آخرین اتهامی که به سپاه بدر نسبت داده شد، کشتن فرمانده یگان موشکی «سجیل» است. یگان موشکی سجیل در سال ۱۹۹۱ در زمان حکومت صدام حسین، تل‌آویو (اسرائیل) را هدف موشک قرار داده بود. سپاه بدر در جنوب عراق، بغداد و دیاله فعال است.

ارتش مهدی:
نام اصلی این نیرو «جیش المهدی»  است. در سپتامبر ۲۰۰۳ توسط مقتدا صدر تشکیل شد. این نیرو بر ضد نیروهای امریکایی و بریتانیایی جنگید. پس از تحمل شکست مجبور به تحویل سلاح و مهمات خود به یک کمیته مشترک عراقی-امریکایی گردید.

در سال ۲۰۰۴ در زمان نخست‌وزیری ایاد علاوی فعالیت‌های آن متوقف شد. در سال ۲۰۰۶ بعد از منفجر کردن مرقد دو امام شیعه مجددا به صحنه بازگشت. برخی هسته‌های تحت امر این نیرو به آدم‌ربایی دست زدند. آدم‌ربایی که بر حسب هویت مذهبی ربوده شدگان تعریف می‌شد. هسته‌های آدم ربا به «جوخه‌های مرگ» معروف شدند. این جوخه‌های مرگ جان بسیاری از شهروندان عراقی را گرفتند. جوخه‌های یاد شده پس از اشغال ۳۰ مسجد، آن‌ها را به حسینیه و مقرهای نظامی تبدیل کردند.

شبه نظامیان این نیرو در سال ۲۰۰۸ طی عملیاتی بسیار وسیع تحت عنوان «یورش دلاوران» جنگ مهلکی بر ضد نیروهای دولتی در بصره پیش بردند. در سال ۲۰۰۹ مقتدا صدر اندکی قبل از ورود خویش به صحنه سیاسی، عملکرد نظامی این نیرو را متوقف و افرادی که در کشتار و نسل‌زدایی بر اساس هویت دینی و مذهبی دخیل بوده‌اند را از آن اخراج کرد.

این نیرو در جنوب عراق و استان دیاله فعالیت دارد. گفته می‌شود که ۱۰۰ هزار نیروی مجهز به سلاح سبک و نیمه‌سنگین در آن عضویت دارند. این سازمان قوی‌ترین نیروی نظامی شیعه است. ضمن اینکه به لحاظ اعتقادی اعضای آن مقلد آقای سیستانی نیستند. آنان به لحاظ تقلید تابع آقای حائری هستند. حائری در شهر قم در ایران مقیم هستند.

پیشانی‌بندان اهل حق:
نام اصلی این گروه «عصائب اهل الحق» است. بر خلاف آنچه در ایران از اهل حق یاد می‌شود این گروه به لحاظ اعتقادی میانه‌ای با اعتقادات اهل حق در ایران ندارد. این گروه به دنبال انشعاب در جریان صدر، تاسیس شد. قیس الخزعلی در سال ۲۰۰۷ از رهبران نظامی و اعتقادی جریان صدر بعد از خروج از این نیرو هزاران تن را با خود ملحق ساخت.

سازمان یاد شده به صدور فتواهای تکفیری بر ضد پیروان دیگر ادیان و مذاهب معروف است. این گروه ازدواج با غیر شیعه و غذا خوردن با غیر شیعه را حرام می‌داند. در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ چندین مهندس بریتانیایی و یک سرباز امریکایی توسط نیروهای همین تشکل ربوده شدند.

به‌رغم عملیات یاد شده این گروه از سوی امریکا به عنوان یک گروه «تروریست» معرفی نشد. این سازمان دارای سلاح‌های پیشرفته، امکانات مالی وسیع، یک کانال ماهواره‌ای به نام «آفاق» و یک خبرگزاری محلی به نام «الغد» است. تمام امکانات یاد شده را جمهوری اسلامی ایران برای این گروه تامین کرده است.

این سازمان بیش از ۱۰ هزار نیروی جنگجو دارد. اکثر نیروهای آن در جنگ داخلی سوریه در کنار نظام بشار اسد و بر ضد دیگر نیروها می‌جنگیدند. استمرار حضور این نیرو در جنگ سوریه از توانایی آن کاسته است. بر اساس آخرین اخبار، نیروهای این سازمان از سوریه بازگشته و در پایگاه نظامی «بلد» مستقر شده‌اند. پایگاه بلد آخرین پایگاه ارتش عراق است که تا به حال به دست گروههای مسلح درگیر با نظام نیافتاده است.

حزب‌الله عراق:
بر اساس گفته‌های «واثق بطاط» رهبر این نیرو، حزب الله عراق امتداد و بخشی از حزب‌الله لبنان است. این سازمان پرچم زرد رنگ شبیه پرچم حزب‌الله لبنان دارد. از ژوئن سال ۲۰۱۰ یعنی تاریخ تشکیل این سازمان، نیروهای آن شعار کشتار بعثی‌ها و آنچه آنها را «نواصب و وهابی‌ها» یعنی اهل سنت را سر می‌دهند.

در اوایل سال جاری میلادی این نیرو اعلام کرد که چندین موشک به خاک کشور پادشاهی سعودی شلیک کرده است. ۴۰ هزار نیرو با معدل سن ۱۷ تا ۳۰ سال که عمدتا از مناطق فقیرنشین بغداد و جنوب عراق هستند عضو این سازمان به شمار می‌روند. سازمان یاد شده همانند دیگر گروه‌های شیعه از کمک‌های ویژه مالی و نظامی جمهوری اسلامی ایران بهره مند است.