«پیامدهای پیشروی داعش در عراق»

بدون شک بروز و ظهور گروه دولت اسلامی عراق و شام (داعش) تحولات خاورمیانه را تحت تاثیر خود قرار داده است و ناظران با بهت و حیرت پیش‌روی این گروه تندرو را در نواحی سنی نشین عراق دنبال می‌کنند.

وضعیتی که هم اکنون  داعش در خاورمیانه پدید آورده است بیش و پیش از آنکه نشانگر قدرت این گروه تندرو باشد نشانه شکاف‌های گسترده ملیتی، مذهبی  و حاکی از اختلافات شدید نیروهای سیاسی موجود در منطقه است.

باوجود تهدید جدی حاکمیت دولت عراق از جانب داعش، نوری‌ مالکی نخست وزیر این کشور، بیشتر تلاش دارد که مجلس را متقاعد کند که با اعلام وضعیت فوقالعاده در عراق موافقت نماید تا در صدد اشتراک مساعی با گروه‌های اپوزیسیون درون حکومت برای اتخاذ تصمیم مشترک جهت مهار داعش باشد.

حرکت و پیشروی دولت اسلامی عراق و شام (داعش) اگر منجر به تغییر جغرافیای منطقه هم نشود، آثار کوتاه مدت و بلند مدت مهمی را در منطقه برجای خواهد گذاشت.

پیشروی داعش حاکمیت دولت مرکزی عراق را به صورت جدی  تهدید می‌کند و باعث تشدید نزاع‌های سیاسی در سطح حاکمیت عراق گشته و بعید نیست که تعدادی از نیروهای سنی درون حاکمیت عراق که احساس می‌کنند روند سیاسی عراق فعلی خلاف منافع آن‌ها رقم می‌خورد، به داعش بپیوندند.

اگر نیروهای سیاسی سنی مذهب درون حاکمیت کنونی عراق با داعش به توافق برسند عملا منطقه سنی نشین عراق حداقل برای مدتها از این کشور جدا خواهد شد. هرچند به نظر می‌رسد که  ایده‌ئولوژی تندروانه داعش  سد راه این ائتلاف شود اما بعید نیست که نیروهای سیاسی سنی درون حاکمیت عراق با بخش‌های از داعش ائتلاف کنند که بیشتر ناسیونالیست هستند تا برخوردار از ایده‌ئولوژی تندروانه مذهبی. این رویداد انسجام نه چندان محکم حکومت عراق را عملا ازهم می‌پاشد و در صورت وقوع آن، این کشور به سه منطقه کردنشین، سنی‌نشین و شیعه‌نشین تقسیم خواهد شد.

مهمترین و منفی‌ترین تاثیر پیشروی داعش در عراق، خروج نیروهای نظامی از پادگان‌ها و آماده‌باش آن‌ها در ایران، ترکیه، اقلیم کردستان وعراق است. بدون شک قدرت گیری نظامیان، تضعیف نهادهای مدنی و کند گشتن حرکت‌های دمکراسی‌خواهی در کل منطقه را بدنبال دارد و بیم آن وجود دارد که این پروسه درازمدت باشد.

پیامد بلند مدت دیگر آن، علاوه بر به چالش کشیدن ساختار سیستم سیاسی کنونی حکومت عراق، آسیب‌های اقتصادی فراوان، افزایش نا امنی در عراق و سرایت آن در کل منطقه را بدنبال دارد.  دولت عراق برای کنترل بر اوضاع امنیتی بعد از داعش،  یا باید وجود ناامنی و تلفات جانی و اقتصادی را برای مدتها تحمل کند یا محتاج پیمان‌ نظامی با کشور قدرتمندی همچون ایالات متحده آمریکا خواهد بود و بعید نیست که این  پروسه دلیل رنجش ایران و تیرگی روابط دو کشور همپیمان را فراهم کند.

یکی دیگر از مهمترین پیامدهای پیشروی داعش که هم اکنون رقم خورده است الحاق مناطق استراتژیک کردنشین و نفت خیز کرکوک به اقلیم کردستان عراق است. کرکوک و مناطق دیگر کردنشین عراق از زمان سقوط صدام حسین در ٢٠ مارس ۲۰۰۳ تا اکنون، میان حکومت مرکزی عراق و اقلیم کردستان محل مناقشه بوده است.

گرچه  ماده قانونی معروف به ماده ١٤٠ ، دولت مرکزی را موظف کرده بود که در آن نواحی همه‌پرسی برگزار کند اما  نوری مالکی از اجرای آن خوداری نمود.  حمله داعش و ناکارآمدی ارتش مرکزی عراق، بهترین فرصت تاریخی را برای کردها فراهم نمود تا از طرفی با  دست و دل‌بازی از آوارگان جنگ پذیرایی کنند و از طرف دیگر در سایه لشکر زبده پیشمرگه، داعش را از مناطق تصرف شده کرکوک بیرون برانند و بدون تحمل هزینه گزاف، این نواحی را باز پس بگیرند. در واقع می‌توان گفت، داعش پاس داد و اقلیم کردستان عراق، گل زد. 

معروف عثمانی اوپسالا
2014-06-12