اصلاح‌گران صلح‌طلب و سازگار با دموکراسی
معروف عثمانی
بدون اصلاح‌گران صلح‌طلب مسلمان، نیل به دمکراسی غیرممکن است
امروز ٢٥ دسامبر سال‌روز تولد پیام‌آور صلح «عیسی مسیح» است. پیروان اندیشه مسیح در گذشته بنام پیام‌آورصلح دهه‌ها جنگیدند و حتی از قتل و عام همکیشان خود ابایی نداشتند، موضوعی است غیرقابل انکار برای مسیحیان امروز. اما اکنون بسیاری از شاخه‌های مسیحیت مبلغ صلح، سازگار با دموکراسی و مبادی خدمات اجتماعی هستند. این نقش مثبت در بسیاری از عرصه‌های اجتماعی جوامع مسیحی قابل روئیت هست.
اگر روزی متولیان صاحب قدرت بنام مسیحیت، دادگاه‌های تفتیش عقاید برپا داشته و سلاخی انسان‌ها برای آن‌ها به راحتی آب خوردن بود، موضوعی است که در جوامع مسیحی اگر به فراموشی هم سپرده نشده باشد بی‌شک متعلق به برهه‌ای از تاریخ است که قضاوت و نقد تاریخی از آن دوره زمانی را میطلبد.
آیا رفتار آن روز مسیحیان با اساس و آموزه‌های مسیح همخوانی داشت یا عملکرد امروز آن‌ها جزو هنجارهای اندیشه مسیح است؟ قطعا پاسخ به این پرسش‌ها از نتیجه تغییر «رفتارها و عملکردهای باورمندان مسیحی» برای جوامع بشری مهمتر و سودمندتر نیست. بدون شک آموزه‌هایی که امروز از “مسیحیت” یا به نام “مسیح” ارائه می‌گردد برای بشریت سودمندتر و پذیرفتنی‌تر از کارنامه زیانبار متولیان قرن‌های گذشته این اندیشه است.
انتظار اصلاح و رفرم از مسلمانان
گذار به دموکراسی بدون مشارکت مسلمانان در پروسه دموکراسی‌خواهی در جوامعی همانند ایران ممکن نیست. اما متاسفانه دموکراسی نه تنها دغدغه مسلمانان سنتی نیست بلکه ممکن است حتس بسیاری از آن‌ها در مقابل تحولات دموکراتیک بیاستند. اگر تغییر و «سازگارشدن» را از مسلمانان خصوصا ایرانیان انتظار داشته باشیم، باید به حمایت هر تجدیدنظرطلبی همت بست که تلاش دارد رفرم‌های اساسی در دین ایجاد نماید. نباید تغییر و اصلاح رفتار و کردار مسلمانان را غیرممکن، فریب و نیرنگ یا غیر مشروع قلمداد نمود.
ما با تفکر و اندیشه‌ای که محمد پیامبر مسلمانان پایه‌گذاری نمود، روبرو نیستیم بلکه با رفتار و کردار گروه‌های مسلمان متفاوت و حتی مخالف همدیگر سروکار داریم که در گذشته تغییر و تحول پیدا کرده‌اند و هر کدام از آن‌ها قرائت‌های خود را از اسلام ارایه می‌کنند. پس از این به بعد هم تحول اساسی در دیدگاه گروه‌های اسلامی دور از انتظار نیست. از میان گروهای مختلف مسلمان، تجدید نظرطلبانی ظهور خواهند نمود که راه مسیحی‌های رفرمیست را خواهند پیمود. آنچه باید برای دموکراسی خواهان حائز اهمیت باشد تولد گروه یا گروه‌های مسلمانی است که خود را با آموزه‌های جوامع مدرن سازگار می‌کنند، گفتگو، تعامل و صلح را به عنوان ارزش‌های بشری می‌پذیرند، به قواعد دمکراسی تن می‌دهند و آموزه‌های خود را با حقوق بشر سازگار می‌نمایند. چندان مهم نیست که کدام گروه منادی این تحول خواهد بود.
برای من غیر مذهبی، چه آموزه‌های در متون مذهبی مسلمانان وجود دارد و حکم و قضاوت این دین در مورد انسان و جوامع انسانی چیست؟ قطعا نباید به اهمیت برداشت گروه‌های مختلف مسلمانان از این اندیشه و رفتار و تعامل آن‌ها با دگراندیشان باشد. در واقع رفتار و کردار مسلمانان برای ما اهمیت دارد نه مطالبی که در متون و سنت‌های دینی آن‌ها وجود دارد.
به عبارت دیگر، دموکراسی‌خواهان باید حامی و مشوق “اصلاح‌گرانی” از مسلمانان باشند که همانند باغبانی قیچی به دست گرفته و به هرس هرآن چیزی می‌پرازند که غیر انسانی، ناعادلانه و ناسازگار با جوامع امروزی است، حال این هرس از شاخه باشد یا از بن.
اوپسالا . معروف عثمانی
2013-12- 25
