حاکم قطر در ۶۱ سالگی خود را بازنشسته کرد
حسن هاشمیان
 |
کناره گیری به میل و اراده خود از بالاترین مقام در قدرت سیاسی٬ پدیده‌ای است که کمتر در منطقه ما اتفاق می‌افتد. اکثر حکام با تنوع اشکال حکومت‌های خود از سلطنتی گرفته تا جمهوری و از امیری تا ولی فقیه٬ رژیم‌هائی با حاکم تا «لب گور» شناخته می‌شوند. آنچه حمد بن خلیفه آل ثانی امیر قطر به آن دست زده را باید به فال نیک گرفت. به ویژه اینکه این حاکم نسبتا جوان در مقایسه با بقیه حکام منطقه٬ در اوج قدرت سیاسی و اقتصادی کناره گیری می‌کند.
در ۲۷ ژوئن ۱۹۹۵ زمانی که شیخ حمد با یک کودتای سفید بر علیه پدر خویش زمام امور را به دست گرفت (و جالب است شیخ خلیفه بن حمد پدر امیر فعلی قطر خود بر علیه عمویش علی بن عبدالله آل ثانی کودتای سفید انجام داد) قطر بیش از ۳ میلیارد دلار سرمایه نداشت و با کسر بودجه هنگفتی مواجه شده بود. اما در فاصله ۱۸ سال در دوره زمامداری شیخ حمد این کشور به یکی از بازیگران مهم صحنه سیاسی و اقتصادی منطقه و جهان مبدل شد. بلافاصله قطر بعنوان یکی از صادر کنندگان عمده گاز در جهان شناخته شد و در سال‌های اخیر مقام اول را از آن خود کرد. در این فاصله یک نهضت بزرگ عمرانی و توسعه همه جانبه این کشور را که دارای کمترین تعداد جمعیت در میان شش کشور شورای همکاری خلیج فارس می‌باشد را در برگرفت بطوری که سهم هر فرد قطری درتولید ملی در سال ۲۰۱۲ به بیش از ۸۸هزار دلار و برای نخستین بار درآمد سرانه هر قطری در مقام اول دنیا قرار گرفت. در حال حاضر قطر سالیانه ۷۷ میلیون تن گاز طبیعی تولید می‌کند و با داشتن ذخیره گازی ۵۰۰ تریلیونی بعنوان یکی از منابع عمده جهان در امر تأمین گاز طبیعی شناخته می‌شود. علاوه بر این قطر موفق شد امتیاز میزبانی جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ را برای نخستین بار در منطقه خاورمیانه به دست آورد که میزان سرمایه گذاری در این امر خیره کننده است. دولت قطر قرار است ۸۰ میلیارد دلار صرف ساختن ۹ استادیوم جدید با دستگاه‌های خنک کننده از طریق انرژی خورشیدی کند و متروی قطر را با جدیدترین تکنولوژی عصر احداث کند. همچنین ۲۰ میلیارد دلار صرف ساخت مراکز سیاحتی و جهانگردی کند که یکی از بزرگترین پروژه‌های توریستی دنیا است.
در زمینه سیاسی دولت قطر بعنوان یکی از دولت‌های مؤثر در سیاست‌های منطقه‌ای و جهانی ظاهر شد. در سال ۲۰۰۷ موفق شد میان گروه‌های سیاسی متخاصم لبنانی بر سر انتخاب رئیس جمهور و تشکیل دولت و برگزاری انتخابات پارلمانی وحدت نظر ایجاد کند٬ موضوعی بسیار با اهمیت که از بروز یک جنگ داخلی دیگر در لبنان جلوگیری کرد. همچنین وساطت قطری‌ها در میان دو گروه متخاصم فلسطینی فتح و حماس برای مدتی مردم فلسطین را از رویارویی مستقیم با یکدیگر صیانت کرد. در ادامه این تلاش‌های دیپلماتیک قطری‌ها نیز موفق شدند میان دولت سودان و مخالفان آن در دارفور٬ موافقتنامه‌ای را ارائه دهند که تا حدودی توانست جنگ داخلی سودان را خاموش کند.
از سوی دیگر در حالیکه دولت قطر یکی از بزرگترین کمک کننده به دولت حماس و حزب الله لبنان به شمار می‌رود و در بازسازی جنوب لبنان و غزه نقش بارزی را ایفا کرد٬ در عین حال با اسرائیل هم روابط خوبی دارد و اجازه داده است دفتری برای خود در شهر دوحه داشته باشد.
قطر همچنین روابط خوبی با دولت ایران داشت و تا قبل از شروع انقلاب مردم سوریه بخشی از محور «مقاومت» شناخته می‌شد که ایران و سوریه دو محور عمده آن به حساب می‌رفتند و همکاری ایران و قطر تا جایی پیش رفت که دو کشور پیمان نامه دفاعی با یکدیگر امضا کردند.
در تحولات جهان عرب که به بهار عربی معروف شد٬ قطر نقش مهمی ایفا کرد و در به ثمر رسیدن این تحولات در تونس٬ مصر٬ لیبی و یمن کمک شایانی نمود و اکنون یکی از بزرگترین کشورهای کمک رسان به ملت سوریه می‌باشد.
امیر جدید قطر؛ شیخ تمیم بن حمد آل ثانی
شیخ تمیم را می‌توان جوان ترین حاکم کشورهای شورای همکاری خلیج فارس تلقی کرد که در سن ۳۳ سالگی به این مقام منصوب می‌شود. وی فرزند ذکور دوم از زن دوم شیخ حمد٬ خانم موزه بنت ناصر مسند است. این خانم تنها زنی است که به همراه همسر خود امیر قطر در مراسم رسمی و غیر رسمی ظاهر می‌شد و تنها زنی بود که بیشترین فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی را در میان زنان حکام کشورهای منطقه از خود نشان می‌داد. شیخ حمد علاوه بر این خانم ٬ دو زن دیگر دارد که در مجموع شیخ تمیم امیر جدید قطر ۱۱ برادر و ۱۳ خواهر دارد. امیر جدید قطر دو زن دارد که اولی دختر یکی از عموزادگان اوست و دومی از خانواده «هاجری» است که امیر جدید در سال ۲۰۰۹ به او دل داد و با وی ازدواج کرد.
او در دانشکده نظامی ساندهیرست در انگلستان درس خوانده است٬ دانشکده سلطنتی که به شکل سنتی امیرزادگان قطری در آن درس می‌خوانند و از جمله آنها شیخ حمد پدر امیر جدید قطر می‌باشد. شیخ تمیم در سال ۲۰۰۳ به ولیعهدی قطر برگزیده شد بعد از اینکه برادر بزرگ وی شیخ جاسم به نفع او از این سمت کناره گیری کرد. شیخ تمیم قبل از اینکه به مقام امیری برسد و از سال ۲۰۰۹ به این سو تقریبا ۸۰درصد مناصب کشوری و لشکری از سوی پدرش به وی منتقل شده بود و در کوچکترین موضوعات سیاسی و اقتصادی با پدر خویش مشورت می‌کند. حاکم جدید قطر متمایل به غرب است و به خصوص به فرانسه و فرهنگ فرانسوی علاقه دارد. با این وجود این مسأله مانع از آن نشده است به فرهنگ بادیه علاقه مند نگردد و برای خود یک قصر بزرگ در وسط صحرای قطر به سبک زندگی بادیه نشینی درست کرده و آخر هر هفته به آنجا می‌رود. همچنین امیر جدید قطر از نزدیکان خانواده سلطنتی عربستان است و سیاست منطقه‌ای عربستان را دنبال می‌کند. او به دو زبان انگلیسی و فرانسوی کاملا مسلط است.
کنار رفتن نخست وزیر و وزیر خارجه قطر
با آمدن شیخ تمیم و موج جوانگرایی دولتی که در سرتاسر ارکان امارت قطر جاری خواهد شد٬ پیش بینی می‌شود یکی از حذف شدگان بزرگ شیخ حمد بن جاسم نخست وزیر و وزیر خارجه قطر باشد که اگرچه افراد جوانی جای این مرد پر نفوذ را خواهند گرفت اما به معنی تغییر بنیادی در سیاست خارجی قطر نخواهد بود. شیخ حمد بن جاسم یکی از مخالفان سرسخت بشار اسد حاکم سوریه می‌باشد که برخلاف رسم معمول چند بار و از طریق رسانه‌ها به تبادل اتهامات کلامی با مسؤولان سوری پرداخت.
بطورکل قطر از طریق سیاست علمی باز٬ مرکز سرمایه گذاری بین المللی با داشتن بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار و بنگاه اطلاع رسانی الجزیره که تقریبا به تمام زبان‌های مهم دنیا برنامه پخش می‌کند از یک کشور حاشیه‌ای به یک کشور مهم در معادلات سیاسی و اقتصادی جهان در دوره شیخ حمد بن خلیفه مبدل شد و اکنون با این شیوه کنار رفتن یک سنت سیاسی بسیار مهم را از خود به میراث می‌گذارد که می‌تواند حداقل کشورهای پیرامون خود را تحت تأثیر بگذارد به ویژه که سه کشور عربستان٬ کویت و پادشاهی عمان سه حاکم بیمار دارند و چه بسا ممکن است از این سنت سیاسی جدید تأثیر بگیرند.
