جنگ، خیانتِ جهان به انسان

در تفسیر کوتاهی در فیس بوک به مناسبت انتخاب آقای اوباما نوشتم ملت آمریکا با انتخاب ایشان به ریاست جمهوری تصمیم خود را دائر بر درگیر نشدن در یک جنگ بزرگ در هیچ گوشه‌ای از جهان برای چهار سال آینده به مردم جهان اعلام کرده است و باید این انتخاب را به همه‌ی انسان دوستان جهان تبریک گفت. امروز صبح از رادیوی آلمان شنیدم که اوباما در مکالمه‌ای تلفنی با نخست وزیر اسرائیل در رابطه با حملات اخیر، تفاهم خود را به وی ابراز داشته است.

البته باید بیافزایم که این مسئله سبب غافلگیری من نشد. می‌توان فهمید که در راس ساختار سیاسی- اجتماعی قدرت در آمریکا پرهیز از جنگ‌های کوچک برای یک رئیس جمهور انسان دوست نیز ناممکن است. به این سبب من هنوز نیز در مجموع با مشکلاتی که اوباما درگیر آن است تفاهم دارم. اما یک مسئله هم در کنار این تفاهم بخاطر حفظ حرمت و شرافت انسانی باید مورد تذکار قرار گیرد. دستکم می‌توان گفت که طرفین در این جنگ غیرعادلانه از هردو سو اقدامات تروریستی یا جنگ‌طلبانه می‌کنند. گذشته از اقدامات تهاجمی ارتش اسرائیل که آقای جیمی کارتر نیز در گذشته بر آن تاکید کرده‌اند، و گذشته از این که مطابق یک اصل اخلاقی  بین دو طرف اختلاف، طرفی که قدرتمندتر است بیشتر قابل مواخذه است،  دادن حق یکسویه به یکی از اطراف جنگ نه تنها به صلح کمکی نمی‌کند، سبب تشویق به ادامه‌ی جنگ‌ می‌شود.

سیاست سنتی و یکسویه‌ی آمریکا به سود اسرائیل دست جمهوری اسلامی را در منطقه بازمی‌گذارد تا پرچم کاذب عدالت‌خواهی را در منطقه بیافرازد.

آقای اوباما ظاهرا ناچار است که بخاطر احتراز از جنگ‌های بزرگ به شیوه‌ی آقای بوش، به جنگ‌های کوچک تفاهم نشان بدهد تا بتواند در ساختار اقتصادی و اجتماعی قدرت باقی بماند.

با این همه هنگامی که انسان صحنه‌های کشتار را می‌بیند و می‌شنود که آمریکا به جای مداخله‌ی صلح‌دوستانه به یکی از اطراف جنگ تفاهم نشان می‌دهد، حق دارد نسبت به قدرت سیاسی و امکان حفظ اخلاق در آن مردد و مایوس شود. در این موقعیت جهانی است که انسان به یاد فیلسوف بزرگ پیشا سقراطی، ترازیماخوس می‌افتد که می‌گفت عدالت امری نسبی و وابسته به قدرت سیاسی است و معنایی در ذات خود ندارد. معنا کننده و شارح و مفسر آن تنها و تنها قدرت سیاسی است. باورمندان به عدالت و انسان دوستانی که در قدرت سیاسی قرار می‌گیرند به تعریف دیگری از عدالت که قدرت سیاسی آن را تقریر می‌کند، رو می‌آورند.

میلان کوندرا در رمان جاودانگی یکی از مشخصات جهان کنونی را خیانت به انسان می‌داند. در جهانی که به انسان خیانت می‌کند آرزوی صلح و عدالت آیا از ایده آلیسمی ساده‌لوحانه بر نمی‌خیزد؟

ناصر کاخساز
15 نوامبر 2012