فروپاشی اقتدارگران و فرهنگ ائتلاف

اما اینکه مردمان به روشنگری دست یایند، براستی امکان پذیر است، چنانچه اگر آزادی به ایشان عطا شود، روشنگری تقریباً به طرز اجتناب ناپذیری به دنبال آن خواهد آمد.[۱]
"امانوئل کانت"

درگذشت زنده یاد آیت الله منتظری روند فروپاشی حکومتیان را شتاب بخشیده است. سوگواران با نمایش خودجوش و نیرومندشان هم با مرجع تقلیدی که هرگز جانب اخلاق را رها نکرد، وداع کردند و هم به روشنی و با واژه‌هایی مشخص عدم موافقت خود را با سیاست‌های اقتدارگران ابراز نمودند. بی شک واقعۀ روزهای پس از فوت روحانی بزرگ آغاز پایان کسانی است که انقلاب مردم را به بیراهه بردند و زیانی بی حساب را به ملت ومیهن ایران وارد نمودند.

معذالک، هیچ واپس‌گرایی داوطلبانه قدرت را از کف نمی‌نهد و از صحنه خارج نمی‌شود، و هر جنبش مردمی به رهبری نیازمند است. لذا، ضرورت ائتلاف[۲] نیروهایی که خواهان پیشرفتند، عاجل به نظر می‌رسد. معنای ائتلاف همبستگی، اتحاد یا یکپارچگی نیست. ائتلاف همسویی کوتاه مدت یا درازمدت نیروهای اجتماعی است که از بنیان و یا در وجه‌های عمده باهم اختلاف دارند و در سطوح گوناگون دیدگاهشان متفاوت است. ائتلاف، گفتمانی[۳] است میان شخصیت‌ها، گروه‌ها و احزابی که در مقطعی از تاریخ، آگاهانه، در نکاتی معین به توافق می‌رسند تا به هدفی سیاسی یا اجتماعی دست یابند. آماج همسویی شان سودی است که یکایک گروه‌های مؤتلفه از نتیجۀ ائتلاف می‌برند. به دلیل خصلت سيال‌ ائتلاف اجزای آن بی آنکه از مواضع خود کوتاه بیایند، می‌توانند در آن شرکت کنند. نیروهای مختلف هر کدام به علت سود خود در عمل مشترک وارد میشوند.

هراندازه پیشینۀ مبارزه برای عدالت و بهروزی در ایران غنی است، به همان اندازه سنت ائتلاف در تاریخ سیاسی ما بی‌رمق و کم‌ریشه است؛ همان قدر که تجربۀ آن در زیست سیاسی ممالک پیشرفته بدیهی و روزمره است، نمونه‌های آن در تاریخ احزاب ایران قلیل و تهی است. بارزترین نمونه‌های ائتلاف در سطح جهانی که کنه کلام ما را به روشنی می‌نمایاند، همیاری غرب (به سرکردگی آمریکا) و شوروی در جنگ جهانی دوم بود که در آن دو نیروی متخاصم در مقطعی از تاریخ در یک صف قرار گرفتند تا کرۀ خاک را از شر تجاوز نازیسم برهانند. نه ائتلاف موقتی آنان دگردیسی عمیقی در ماهیت طرفین ایجاد کرد و نه مانع از بروز جنگ سرد شد، معذالک تلاش متحدشان با تأیید و احترام تاریخ تؤام بوده است.

ائتلاف از یک سو به اعتماد به نفس نیازمند است و از سوی دیگر خبرگی و مهارت در گفتمان‌ها را می‌طلبد تا هدف مشترک بدست آید. ترس از گفتگو درباب اشتراک مساعی و واهمه از اینکه نیروی دیگر در نیمۀ راه خیانت کند، فعالیت ائتلاف را از آغاز فلج می‌کند و به جای اعتماد بذر بدگمانی می‌پاشد. در دورۀ زنده یاد مصدق علاوه بر ملی‌گرایان طرفدار وی، اسلام‌گراها به رهبری کاشانی، سلطنت‌طلب‌ها و حزب توده ایران در کشور فعال بودند که مصدق با هیچ یک ائتلاف کامیابی نداشت. در تیر ماه ۱۳۲۵ حزب دموکراتیک قوام السلطنه تشکیل شد و کابینۀ ائتلافی احزاب به وجود آمد، عمر این کابینه اما ۷۵ روز بیشتر دوام نکرد و اغلب با جر و مجادله‌های بیهوده همراه بود. در زمانی که شاهدیم احزاب گوناگون کشورهای اروپایی و آمریکای لاتین در انتخابات و جنبش‌های مختلف حول این یا آن برنامه، از محیط زیست گرفته تا ممانعت از راستگرایان افراطی با ائتلافات کوتاه یا درازمدت به توافق می‌رسند و میتنگ‌ها، جلسات و گردهمآیی‌های خود را با گروه‌های متنافر برنامه ریزی می‌کنند، هنوز بارآوری مؤثر و آگاهانه‌ای در این زمینه در جنبش مردمی ما به چشم نمی‌خورد.

در حرکت کنونی ایران طیف گسترده‌ای از مردم شرکت دارند. آنان یکپارچه نیستند و نمی‌توانند باشند، چراکه برنامه ‌های نادرست فرهنگی، سیاسی و اقتصادی هواداران خامنه‌ای جمع وسیعی را به روی صحنه کشانده است. هدف آنان اما در چند مورد مشترک است. مردم که با تکان تقلبات در انتخابات ریاست جمهوری به روی صحنه آمدند، بیانگر اعتراضی مسالمت آمیز به وضع موجوداند. جنبش، خواهان تأمین آزادیهای سیاسی، آزادی مطبوعات، آزادی احزاب و جمعیت‌ها، آزادی بیان، دستیابی به عدالت اجتماعی، پیشرفت و حفظ تمامیت ارضی و حاکمیت مردم است. هدفش را همزیستی مسالمت آمیز سلیقه‌ها، گرایش‌ها، اقشار، اقوام، مذاهب و ادیان گوناگون قرار داده است.

این موارد می‌توانند بنیان‌های ائتلاف باشند. بحث‌های ضروری و مهمی در گفتمان فعلی نیرویهای جنبش در جریان است که در بیرون از چارچوب ائتلاف می‌باشد. به نظر ما، بدون آنکه تفرقه در صفوف جنبش پدید آید، می‌توان و باید به این بحث‌ها ادامه داد،. مثلاً مجادله دربارۀ جدایی و یا عدم جدایی دین از سیاست مقوله‌ای بسیار پراهمیت است، اما هم طرفداران ادغام مذهب در سیاست و هم مخالفین آن از اهداف ائتلاف (تأمین آزادیهای سیاسی و دستیابی به عدالت اجتماعی و پیشرفت) فایده خواهند برد، چون در حال حاضر رژیم نه برداشت محسن کدیور و هم فکران او و نه دیدگاه پیروان سکولاریسم در ایران را برنمی تابد و هیچ کدام مجال ابراز وجود و اشاعۀ جهان بینی خود را ندارند.

از دیگر مسائل حاد حرکت مردمی در ایران امروز مقولۀ بازبینی و بررسی فاجعۀ ملی سال ۱۳۶۷ است. در جنبش دموکراتیک کنونی ایران کسانی هستند که خواهان بازکردن بحث پیرامون این واقعۀ هولناک‌اند و برعکس نیروهای دیگر در جنبش سبز با پردازش به آن در زمان فعلی مخالفند. بی گمان گفتگو پیرامون فاجعۀ ملی از جمله مسائلی است که تا دهه‌ها صحنۀ سیاسی ایران را به خود اختصاص خواهد داد. بعد از سرنگونی پینوشه در سال ۱۹۹۰ تا زمان مرگش در دسامبر ۲۰۰۶ مجادلات دربارۀ ۳۱۹۷ نفری که طبق اسناد رسمی در رژیم او به قتل رسیدند و ۲۹۰۰۰ نفر کسانی که توسط مزدورانش شکنجه شدند همچنان ادامه داشت. کمیسیون حقیقت جویی در آرژانتین در سال ۱۹۸۴ به رهبری نویسندۀ مشهور ارنستو ساباتو[۴] با ارائۀ شواهدی مبنی بر مفقود شده ۹۰۰۰ نفر در این کشور طی سالهای دهۀ ۱۹۷۰ ( دوران تسلط خونتای این کشور) جهانیان را بهت زده کرد و به بیزاری کشاند. اما جدل پیرامون این موضوع تا سالها ادامه داشت و تمامی سطوح جامعۀ آرژانتین به خود مشغول کرده بود. چهل و پنج سال پس از پایان جنگ جهانی دوم مشاجره دربارۀ یادبود قربانیان فاشیسم در وین در جریان بود. مجسمه ساز معروف این کشور آلفرد هرلیچکا[۵] تنها پس از مبارزۀ طولانی و خستگی ناپذیر توانست به استقرار تندیس‌های ضدنازیسمش در یکی از میدان‌های اصلی وین کامیاب شود. امری که به نظر بدیهی می‌رسد اما در عمل بدیهی نبود، زیرا به بحثی گسترده، طولانی و دایم نیاز داشت.

شاید باید به ائتلاف اینگونه نگاه کرد: نیروهای شرکت کننده در ائتلاف با حفظ دیدگاه‌های متنافر خود به پلاتفرمی دست می‌یابند که مبنای عمل مشترک آن‌هاست. در راهپیمایی‌ها، جلسات و میتینگ‌هایی که توسط رهبران ائتلاف سازمان داده می‌شود، طرفین به مفاد پیمان ائتلاف (نوع شعارها، پرچم و غیره) وفادارمیمانند و تا آنجا که ممکن است از تخطی از آن جلوگیری می‌شود، (هرچند در حرکت توده‌ها همواره امکان آن هست که مواردی استثنایی پیش آید). اما سوی دیگر ائتلاف آن است که هرکدام از شرکت کنندگاه حق خود را مبنی بر استقلال رأی و عقیده و بیان آن در صحنۀ عمومی (در رسانه‌ها و مطبوعات، مصاحبه‌ها و غیره) حفظ خواهد کرد. پیروان سکولاریسمی که به شدت جدایی مذهب و سیاست را تبلیغ می‌کنند، بایستی بتوانند در جراید خود به روشنی به نقد هواداران دخالت فقه در امور قضایی و حقوقی بپردازند، در عین حالی که در صف مبارزه برای مردمسالاری با آنان حرکت می‌کنند. تنها در صحنۀ پراتیک مشترک و مشخص است که نیروهای مختلف همزبانند.

تشریک مساعی در تمام این موارد بدون آنکه شرکت کنندگان در ائتلاف رفیق گرمابه و مسجد همدیگر باشند ممکن است. ائتلاف نباید گفتمان پیوسته و دائمی میان اجزای مؤتلفه را مانع شود. اویی که نتواند صبح در نشستی با یک جمعیت خاص به انتقاد شدید آنان بپردازد و عصر همانروز با همان گروه به خاطر پیشبرد اهداف نهضت به برنامه ریزی شعارها، مسیر راهپیمایی‌ها و مدیریت جزییات بپردازد، رهبریت ائتلاف را نمی‌تواند به عهده گیرد.

نقد از افراد، گروه‌ها و سازمانهای سیاسی خدشه دار کردن اتحاد و انسجام تجمع اعتراضی نیست چنانچه همسویی با آنان از کف نهادن هویت خود نیز نباید محسوب شود. اگر بخواهم از تشبیه یکی از نویسندگان جنبش سبز در باب تجمع ایرانیان در مقابل سازمان ملل متحد در ماه سپتامبر گذشته استفاده کنیم که عقیده داشت: "در این موضوع تردیدی نیست که هرچقدر یک ارکستر سمفونی، موزون تر در صحنه حاضر شود به همان اندازه سمفونی برخاسته از آن برای حضار دلنشین تر و خوشایندتر است تا اینکه هر کسی ساز خود را کوک کند و بدون هماهنگی با دیگران سازی بنوازد. بنابراین باید نقش اجتماع گسترده ایرانیان در مقابل سازمان ملل متحد را درک کرد و بدنبال یک "نت اتحاد" گشت تا بتوان بر حول محور آن هرچه پرتوانتر از خواسته‌های مردم ایران دفاع نمود." [۶] این نکته را باید اضافه کرد که "نت اتحاد" تنها آن زمان ممکن و خوشایند است که اعضای ارکستر ساعت‌ها در جایگاه مستقل خود به تمرین جداگانه پرداخته باشند تا بتوانند در جمع به "نت اتحاد" دست یابند. حضورشان در وقت اجرا داوطلبانه و آگاهانه است و بر اساس منشوری است که مفاد آن بارها و بارها تمرین شده و به توافق رسیده‌اند.

م.ج. البرز
۲۵ دسامبر ۲۰۰۹
-----------------------------
[1] Daß aber ein Publikum sich selbst aufkläre, ist eher möglich; ja es ist, wenn man ihm nur Freiheit läßt,beinahe unausbleiblich. „Berlinische Monatsschrift. Dezember-Heft 1784. S. 481-494“ IMMANUEL KANT
[2] Coalition
[3] Discourse
[4] Ernesto Sabato
[5] Alfred Hrdlicka
[6] ن. نوری‌زاده
همه با هم با حضور گسترده در مقابل سازمان ملل به ادامه جنبش سبز مردم ایران یاری رسانیم
http://politic.iran-emrooz.net/index.php?/politic/more/19254/

---

نظر کاربران:

Very Thouthful. Moreover, a coallition will help all the forces of progress grow socially and politically . Coallition will be the best process to practice democracy.
Sh. Daghighian