من از جان خود بیمناک نیستم

در دانمارک از اولین تلاش برای سوء قصد به جان یکی از کاریکاتوریست‌هایی که در ۲۰۰۶ طرح‌هایی از پیامبر اسلام کشیده بود جلوگیری به عمل آمده است. اشپیگل آن لاین با فلمینگ رز سردبیر و مسئول انتشار کاریکاتورها که او نیز تهدید به مرگ شده بود به گفتگو نشسته است.

اشپیگل: آقای رز، امروز سه مرد که مظنون به طراحی قتل کورت وسترگارد کاریکاتوریست کارتون‌های پیامبر اسلام بودند دستگیر شده‌اند. آیا برای شما عجیب نیست که پس از بحران کاریکاتورها هنوز هم کسانی باید بیمناک جان خویش باشند؟

فلمینگ رز: برای من که خیلی هم تعجب‌انگیز نبود، البته متاسفانه. من مدتی بود که از تهدید‌ها مطلع بودم. سال گذشته سه مرد جوان که گفته می‌شد عملیات تروریستی در دانمارک را طراحی کرده بودند به همین جرم محکوم شناخته شدند. بخشی از عملیات آنها به حمله تروریستی به روزنامه ما مربوط می‌شد و در فاز اول آنها آشکارا درباره‌ی به قتل رساندن من با هم مشورت کرده بودند. این تهدید بخشی از یک واقعیت جدید است و البته صرفاً موردی نیست که به دانمارک به تنهایی مربوط شود. یک هنرمند سوئدی نیز پس از نقاشی کردن یک کاریکاتور برخورنده از پیامبر اسلام به مرگ تهدید شده بود. و در آلمان افرادی توقیف شدند که یک حمله تروریستی را طراحی کرده بودند. این یک مبارزه برای آزادی بیان در سطح جهانی است که هر روز در یک گوشه از جهان خود را نشان می‌دهد، در واقع بعضی‌ها سعی می‌کنند دیگران را بترسانند و به سکوت وادارند، یعنی آن کسانی را که دیدگاه‌های نقادانه‌ای نسبت به دین، رژیم‌ها و جریان‌های خودکامه دارند. آنها تلاش می‌کنند که تیشه به ریشه آزادی بیان بزنند.
ما باید کاملاً روشن کنیم که در سطح جهانی کسانی که طرفدار آزادی بیان هستند لازم است که با همدیگر برای خلاص شدن از شر تمامی انواع قوانینی که در سراسر جهان حق آزادی بیان را محدود می‌سازد متحد شوند. منظور من قوانینی بر ضد کفر گویی، حمایت و دفاع از دیکتاتورها و قوانینی است که مورد استفاده آنها به سکوت وادار کردن کسانی است که کلاً دیدگاه نقادانه‌ای دارند.

اشپیگل: امروز سیاستمداران تمامی احزاب در دانمارک حمایت خود را از آزادی بیان ابراز نموده‌اند و چندین روزنامه اعلام کرده‌اند که می‌خواهند کاریکاتورها را تجدید چاپ کنند تا همبستگی خود را با یولیاندس پوستن نشان دهند. از زمان بحث درباره کاریکاتورها در دو سال پیش تا به امروز چه چیزی در دانمارک تغییر کرده است؟

فلمینگ رز: این قضیه هنوز بسته نشده است و بحث در باره آزادی بیان هنوز هم در دانمارک در جریان است. چندین نویسنده و چهره مشهور که نسبت به من و یولیاندس پوستن دیدگاه انتقادی داشتند هنوز هم پافشاری می‌کنند که بحران کاریکاتورها ربطی به آزادی بیان ندارد. در واقع هنوز هم کسانی را می‌توان یافت که از دیدن واقعیتی که با آن روبرو هستیم استنکاف می‌ورزند. لیکن وضعیت در دانمارک طی دو سال گذشته به طور کامل تغییر کرده است و من بر این باورم که حالا همه چیز به سود ما است.

اشپیگل: از چه جهت؟

فلمینگ رز: بحث در باره ادغام مهاجرین در جامعه اروپایی و ارزش‌های بنیادین در دموکراسی ما بر داده‌های بسیار بیشتری مبتنی است تا پیش از این. کاریکاتور‌ها یک واقعیت جدید ایجاد نکردند، بلکه آنها واقعیت را برملا ساختند، واقعیتی که وجود داشت اما بعضی‌ها علاقه‌ای به دیدن آن نداشتند. اکنون این واقعیت روشن شده است و ما امروز می‌توانیم معضلات موجود را بر اساس داده‌های حقیقی مورد بحث قرار دهیم، آنهم به جای این که در باره آنها وارد به اندیشه پردازی انتزاعی شویم.

اشپیگل: در پایان ۲۰۰۵ امام‌های افراطی در دانمارک آن کاریکاتورها را به خاورمیانه بردند. آیا از آن زمان در جامعه مسلمانان دانمارک تغییری روی داده است؟ آیا یک جدایی روشن‌تر میان مسلمان‌هایی که مطابق با قوانین دانمارک زندگی می‌کنند و کسانی که هنوز بنیادگرا به حساب می‌آیند بوجود آمده است؟

فلمینگ رز: این یک جریان طولانی است و ما نمی‌توانیم چشم انتظار تغییرات طی فقط چند سال باشیم. اما در واقع این موضوع روز در میان مسلمانان است. این که تعداد زیادی از مسلمانان امروز به جلوتر رفتن احساس نیاز می‌کنند و می‌خواهند نشان دهند که آنها خود را با امام‌های افراطی که به خاورمیانه سفر کرده و افکار عمومی را بر ضد دانمارک تحریک کردند یکی نمی‌دانند خودش یکی از پیامدهای مثبت کاریکاتورها در دانمارک است.
اما هنوز هم در میان بعضی از مسلمان‌ها یک احساس متفاوت در این باره وجود دارد که احساسات دینی چقدر اهمیت دارد، درک و احساسی که ما مسیحی‌ها یا مسیحیان فرهنگی آن را نمی‌فهمیم زیرا برای ما آن دیگر به گذشته تعلق دارد. ما باید روشن کنیم که در یک دموکراسی شما نمی‌توانید بر این نکته پای فشرید که دیگران باید در برابر احساسات دینی شما رفتار بخصوصی پیشه کنند. این به معنای تبعیض کسانی است که اعتقادات دینی ندارند. انسان باید بپذیرد که ممکن است گاه و بیگاه در باره‌ی آنچه دیگران می‌گویند یا در نشریات می‌نویسند به خشم آید و عصبانی شود و این که این‌ها نباید دلیلی برای خشونت ورزی باشد. نارضایتی را می‌توان با تظاهرات قانونی نشان داد یا به توسط ارسال جوابیه‌ای برای فردی که مقاله‌ی توهین آمیز را نوشته و یا به کمک گروه‌های لابی در پارلمان.

اشپیگل: در زندگی خود شما طی این دوره از شروع بحران کاریکاتورها چه تغییراتی روی داده است؟

فلمینگ رز: وضعیت در دانمارک تقریباً آرام است، حتی علی رغم تهدیدات و طراحی برای قتل. من از جان خودم بیمناک نیستم. من چهره‌ای اجتماعی هستم و اگر بخواهم مطلبی را بگویم درنگ نمی‌کنم. با این وجود امروز برای آنچه می‌خواهم انجام دهم بیشتر فکر کرده و وقتی در خیابان‌ها قدم می‌زنم به آنچه در اطرافم می‌گذرد توجه و دقت بیشتری به خرج می‌دهم. با این وجود بر این نظر نیستم که امروز زندگی روزمره من به نحو تعیین‌کننده‌ای دچار تغییر شده است. بی پرده بگویم، علاقه‌ای به تغییر جدی سبک زندگی خود ندارم، زیرا معنی‌اش این خواهد بود که کسانی که در صدد ایجاد وحشت در من بوده‌اند به موفقیت رسیده‌اند.

اشپیگل: کورت وسترگارد فقط یکی از ۱۱ هنرمندی بود که آن کاریکاتورها را طراحی و در یولیاندس پوستن منتشر کرده بودند، اما چرا حالا فقط برای قتل او برنامه‌ریزی شده بود؟

فلمینگ رز: علتش این است که او نقاش یکی از مشهورترین آن کاریکاتورها بود. همانی که در عمامه پیامبر بمبی کشیده شده بود. این کاریکاتور به نظر من بسیار خوب طراحی شده بود، زیرا به این واقعیت باز می‌گردد که بعضی مسلمانان به نام دین و پیامبر خود دست به اعمال تروریستی می‌زنند. من می‌توانم درک کنم که احساسات بعضی‌ها از این کاریکاتور جریحه‌دار شده است زیرا فکر می‌کنند که منظور از آن این بوده که هر مسلمانی یک تروریست است، اما من شخصاً با وسترگارد صحبت کرده و متوجه شدم که او چنین منظوری نداشته است. و قرائت خود من از آن کاریکاتوها نیز چنین نیست. برعکس، به باور من این کاریکاتورها توصیفی هستند از بخشی از واقعیت‌های روزمره در اروپا که باید همچون مسیحیت، مناقشه میان اسرائیل و فلسطین، خانواده‌های سلطنتی و سیاستمداران موضوعاتی برای طنز باشد.