اشپیگل: آیا چنین برخوردهایی پیام اشتباه برای حاکمان مستبد جهان ارسال نمی‌کند، یعنی سلاح‌های هسته‌ای را به دست آورید یا به طور جدی تهدید کنید که برنامه‌ای برای رسیدن به سلاح هسته‌ای در دست اقدام دارید تا به این ترتیب شما را جدی بگیرند؟

البرادعی: این مخاطره وجود دارد. اما از طرف دیگر، برای آن که در نظرکشورهایی که در تلاش برای رسیدن به انرژی هسته‌ای هستند پذیرفتنی باشد ما باید در خصوص کشورهایی که فعلاً سلاح هسته‌ای دارند به سوی خلع سلاح قدم‌های جدی برداریم ـ یعنی وظیفه‌ای که در معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای تصریح شده است اما هنوز هم هیچ کشوری از آن تبعیت نکرده است. من این رویکرد دوگانه را غیر قابل قبول می‌دانم. اگر در عمل تمامی سلاح‌های هسته‌ای مدرن تر شوند، آنهم به جای کاهش زرادخانه‌های هسته‌ای، پس چگونه خواسته‌ی ما می‌تواند کشورهای فاقد سلاح هسته‌ای باشد؟

اشپیگل: شما در ماه مارس از کره شمالی دیداری داشتید و به این باور رسیدید که اوضاع به یک چرخش سرنوشت ساز به سوی بهتر شدن پیش می‌رود. آیا فکر می‌کنید که در شرایط مشابه می‌توانید در اواخر سال جاری سفری هم به تهران داشته باشید؟

البرادعی: من هیچ مخالفتی با رفتن به تهران مثلاً همین فردا ندارم. اما در حالی که کره شمالی از درخواست‌های سازمان ملل متابعت نمود و برای همین رفتار مثبت خود امتیازهایی هم به دست آورد، من فعلاً ایرانی‌ها را در نوعی دوره‌ی آزمایشی با پیامدهای نامشخص می‌بینم.

اشپیگل: آیا از این که رئیس جمهور فرانسه در صحرای لیبی برای حاکم این کشور یک رئاکتور هسته‌ای خواهد ساخت شما احساس خوبی دارید؟

البرادعی: من با جزئیات این معامله آشنایی ندارم، اما این که خودم چه احساسی نسبت به قذافی دارم خارج از موضوع است. لیبی عضوری از آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای است و ما قادر به نظارت بر این رئاکتور خواهیم بود.

اشپیگل: آنچه نمی‌تواند زیر نظر گرفته شود یا به شکل بسیار ناکافی کنترل شود بازار سیاه هسته‌ای است. همین اواخر فاش گردید که چین هشت کیلو از اورانیوم قابل استفاده در سلاح هسته‌ای را « گم » کرده است. اورانیوم غنی شده همچنین در کشورهایی که پس از سقوط شوروی سربرآوردند به دفعات مشاهده شده است.

البرادعی: بله. متاسفانه چنین قضیه‌ای صحت دارد.

اشپیگل: این گمانه زنی مطرح است که القاعده در تلاش دستیابی به سلاح هسته‌ای است. آیا به عقیده شما یک مخاطره جدی مبنی بر این که تروریست‌ها خطرناک‌ترین سلاح را به دست آورند وجود دارد؟

البرادعی: این بالاترین نگرانی من است و یک سناریوی وحشتناک. من در باره‌ی سلاح‌های هسته‌ای نمی‌اندیشم. هیچ سازمان تروریستی دانش فنی لازم برای رسیدن به این نوع سلاح را ندارد. اما یک بمب کوچک به اصطلاح کثیف که محتوی مواد رادیواکتیو است و جایی در یک شهر مهم منفجر شود به بهای زندگی انسان‌های بسیاری تمام خواهد شد و دارای پیامدهای اقتصادی بسیار هراسناکی خواهد بود. گاهی فکر می‌کنم که این یک معجزه است که تا امروز چنین چیزی اتفاق نیفتاده است و هر روز دعا می‌کنم که هرگز هم نیفتد.

اشپیگل: شما در یک شرایط مجادله‌آمیز قرار گرفته‌اید. وظیفه‌ی آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای فقط جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای و نظارت بر تاسیسات هسته‌ای نیست، بلکه همچنین یاری رساندن به استفاده غیر نظامی از انرژی هسته‌ای. هرچند نیروگاه‌های هسته‌ای معمولاً به عنوان خطرناک تلقی می‌شوند، اما هنوز هم هیچ راهی برای انبار کردن دائمی ضایعات هسته‌ای وجود ندارد.

البرادعی: هر فن آوری جدیدی برای خودش مخاطرات پس مانده‌ها را دارد. این مخاطره در نیروگاه‌های مدرن هسته‌ای خیلی کمتر است. می‌دانم که بعضی از کشورها یک مشکل روان شناختی با انرژی هسته‌ای دارند ...

اشپیگل: ... برای مثال آلمان‌ها بسیار بدبین هستند و دولت در فکر کنارگذاردن انرژی هسته‌ای است. به باور شما آیا باید ما به متکی بودن خود به انرژی هسته‌ای ادامه دهیم آنهم با توجه به رویدادهایی مانند زلزله‌ی اخیر ژاپن که بزرگترین نیروگاه هسته‌ای جهان را تحت تاثیر قرار داد؟

البرادعی: ما وضعیت آن جا را در دست بررسی داریم. رئاکتور ژاپنی به طور خودکار خود را خاموش کرد، بنابراین دیدیم که این رئاکتور چه ظرفیتی برای درست عمل کردن در وضعیت اضطراری دارد. اما من نمی‌توانم به هر کشور، قانونی را تحمیل کنم. شما در آلمان ظاهراً اختیار و امکان حق انتخاب در تنظیم ترکیب انرژی خود به نحوی که دلتان می‌خواهد را دارید. برای کشورهای دیگر به ویژه کشورهای جهان سوم منابع جدید انرژی برای بقاء در وضعیت بحرانی قرار دارد. برای مثال تنها راهی که سطح زندگی بیش از 300 میلیون هندی که با کمتر از روزی یک دلار زندگی می‌کنند به شکل قابل قبولی بهبود یابد از طریق رشد سریع در انرژی‌های ایمن به لحاظ محیط زیست است.

اشپیگل: هند هرگز به عضویت ان پی تی در نیامد و در 1998 یک بمب هسته‌ای را آزمایش کرد. آژانس شما حتی اجازه نیافته است که از نیروگاه‌های هسته‌ای غیرنظامی آن بازدید به عمل آورد، حالا نیروگاه‌های هسته‌ای نظامی به کنار. و با این وجود ایالات متحده اکنون می‌خواهد دهلی را با فن آوری هسته‌ای جدید و سوخت هسته‌ای تامین کند. چرا شما مخالفتی با آن نکردید؟

البرادعی: من حتی طرفدار چنین چیزی بودم. من یک پاک‌انگار یا یک خیال‌پرداز نیستم. هند تبدیل به یک قدرت هسته‌ای شد و در نتیجه برای مدتی از جامعه جهانی طرد گردید. امروز همان شیوه دیگر فایده‌بخش نیست. اگر در آینده بتوانیم نیروگاه هسته‌ای غیر نظامی آنها را زیر نظر بگیریم خودش یک پیشرفت محسوب می‌شود. و ما احتمالاً در باره‌ی همین موضوع با دهلی به زودی مذکراتی را آغاز خواهیم کرد، چنانچه البته این معامله به عنوان پیامدی از اختلاف نظر‌های سیاسی محلی در درجه اول کنار گذارده نشود.

اشپیگل: شما اکنون 10 سال است که در راس آژانس قرار دارید. طی این سالها کار شما راحت تر شده است یا برعکس دشوار تر؟

البرادعی: دشوارتر. ما به تهدیدهای مهم، به شرایط غیر انسانی زندگی میلیاردها انسان، به تغییرات جوی و به احتمال و توان یک هولوکاوست هسته‌ای در جهان توجهات کافی مبذول نکرده ایم. ما درست در وسط تقاطع ایستاده ایم و به سرعت به طرف یک ورطه در حال حرکت هستیم. در حال حاضر 27 هزار کلاهک هسته‌ای در جهان وجود دارد. اگر ما شیوه‌ی اندیشیدن خود را تغییر ندهیم، پیش بینی جان اف کندی که 20 قدرت هسته‌ای در جهان خواهیم داشت به واقعیت خواهد پیوست. و با هر بازیگر جدید و هر سلاح جدید مخاطره یک جنگ هسته‌ای چه از روی طرح و نقشه و چه اتفاقی بیشتر می‌شود.

اشپیگل: شما مایل به دیدن چه چیزی به عنوان میراث خود هستید؟

البرادعی: من طرفدار تشریفات چند ملیتی در خصوص غنی‌سازی اورانیوم هستم. در نهایت هیچ کشوری به تنهایی نباید در موقعیتی قرار بگیرد که بتواند مستقلاً مواد هسته‌ای تولید کند.

اشپیگل: پس مگر در خواب چنین چیزی را ببینید.

البرادعی: ما هرگز نباید فراموش کنیم که اختلاف نظر دوباره در باره‌ی سلاح‌های هسته‌ای یک بازی نیست، بلکه به شدت جدی است و می‌تواند به سهولت به فاجعه بینجامد و مبنای وجودی تمامی انسان‌ها را به مخاطره بیفکند. ما نیازمند یک نظام جهانی برای ضمانت‌های امنیتی هستیم، جهانی که در آن هیچ کشوری به سلاح‌های هسته‌ای متکی نباشد. ما دیگر نمی‌توانیم در انتظار چنین چیزی بمانیم. حتی نه یک روز بیشتر.

اشپیگل: آقای البرادعی از این که در این مصاحبه شرکت کردید بسیار متشکریم.


بخش اول

بخش دوم


http://www.spiegel.de/international/world/0,1518,503841,00.html