از درون زندانی در قلب رژیم پلیسی اسد

هر شب در طول ۱۳ سال گذشته، رنا آنکیر رویای پسرش رائد را می‌بیند؛ چشمان آرام و فروتن او که هنگام ترک خانه‌شان در حمص به او لبخند می‌زنند.

در رویاهایش، رائد همان ژاکت قرمزی را پوشیده که پیش از رفتن به اعتراضات بر روی شانه‌هایش انداخته بود. او بعدها و فقط پس از آنکه رائد به خانه بازنگشت، متوجه شد که پسرش برای شرکت در اعتراضات رفته است.

رائد تنها ۱۶ سال داشت که نیروهای امنیتی او را در جریان سرکوب یک قیام مردمی علیه رژیم بشار اسد، که به جنگ داخلی خشونت‌باری تبدیل شد، دستگیر کردند. طی این سال‌ها، مادرش بیشتر اموال خود را فروخت تا با پرداخت رشوه به مقامات اطلاعاتی درباره محل زندانی شدن پسرش در شبکه وسیع زندان‌های رژیم کسب کند. شش سال طول کشید تا او متوجه شد رائد در بدنام‌ترین زندان این رژیم، یعنی صیدنایا، نگهداری می‌شود.

رنا آنکیر می‌گوید: «۱۳ سال است که به دنبال او هستم. او تمام دنیای من است، او زندگی من است.» روز دوشنبه، او در حالی که در راهروهای زندان به غارت‌رفته پرسه می‌زد، با امیدی ناامیدانه در میان انبوهی از کاغذها و دفترچه‌های رسمی به دنبال هر اثری از پسر گمشده‌اش می‌گشت. «من باید بدانم چه بر سرش آمده. باید او را پیدا کنم.»

برکناری اسد در روز یکشنبه (۸ دسامبر) موجی از شادی را در دمشق برانگیخت. با این حال، صحنه‌هایی که تنها یک روز بعد در صیدنایا رقم خورد، نشان‌دهنده استیصال و ویرانی‌ای بود که در میان این سرور و شادمانی باقی مانده بود.

رنا یکی از هزاران نفری بود که به این ساختمان به شدت محافظت‌شده در حومه شهر آمده بودند تا به دنبال ردپای عزیزانی باشند که از زمان ناپدید شدن خشونت‌آمیزشان آنها را آزار داده‌اند. آنها با رفتن اسد امید داشتند که سرانجام پاسخ دردهای سالیان خود را در پیچ‌وخم‌های این نظام پلیسی بیابند.

مانند بسیاری دیگر که ناامیدانه در زندان به دنبال عزیزانشان بودند، او نیز نتوانست رائد را پیدا کند. در عوض، روز خود را با جستجو در میان کاغذهای پراکنده در محوطه زندان برای یافتن سرنخ‌هایی سپری کرد و گفت: «امیدوار بودم شاید بتوانم جایی اسمش را بخوانم و بفهمم که آیا او زنده است.»

هشدار جدی: دیدن این ویدئوی وحشتناک به دلیل حجم خشونت و قساوت موجود در آن برای افرادی که ناراحتی قلبی و اعصاب دارند اصلا و ابدا سفارش نمی‌شود
* کلیپی که از آرشیو زندان مخوف صیدنایا در کانال‌های مخالفان اسد در حال پخش است، که در آن ماموران قسی‌القلب اسد در حال شکنجه قرون وسطایی یک جوان زندانی معترض سوری هستند که هر بار ملزم به گفتن “آقای بشار” است و در حین شکنجه بیرحمانه، مدام به او می‌گویند این آزادی است که تو خواستی؟ در ثانیه آخر به نظر می‌رسد جوان بر اثر شدت شکنجه، جان می‌دهد.

ویدیوهایی که به طور گسترده در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، صحنه‌های تکان‌دهنده‌ای را نشان می‌داد: زندانیانی که لاغر و رنگ‌پریده بودند، برخی از آنها در سرمای زمستان پابرهنه بودند و در پتوهای پاره پیچیده شده بودند، شگفت‌زده از آزادی خود. شورشیانی که در زندان بودند، روز دوشنبه گفتند که برخی از مردانی که شب قبل آزاد شدند حتی نمی‌دانستند که حافظ اسد، دیکتاتور سابق و پدر بشار، فوت کرده است – رویدادی که تقریباً ۲۵ سال پیش رخ داده بود. 

یکی از مبارزان شورشی گفت: «یک مرد به من گفت که نمی‌داند حالا کجا برود. این زندان برای او ۳۰ سال خانه بوده و حتی به یاد نمی‌آورد که خانواده‌اش کجا زندگی می‌کنند.»

شکنجه، تجاوزهای جنسی، اعدام

گروه‌های حقوق بشری، افشاگران و زندانیان سابق می‌گویند که شکنجه به‌صورت سیستماتیک در زندان‌های رژیم اسد اعمال می‌شد و اعدام‌های مخفیانه نیز گسترده بوده است. اما صیدنایا، که به “کشتارگاه انسانی” نیز معروف است، جایگاه تاریک‌تری در ذهن مردم سوریه دارد: مکانی برای بی‌رحمی سیستماتیک که مدت‌ها معادل با شکنجه، مرگ و ناامیدی بوده است. 

در گزارش عفو بین‌الملل برای سال ۲۰۱۷، مشخص شد که بسیاری از ده‌ها هزار نفری که برای دهه‌ها در این زندان نگه داشته شده‌اند، برای جرایمی بسیار ساده مانند تجمع در گروه‌های کوچک در طول قیام‌های سال ۲۰۱۱ که به جنگ انجامید، زندانی شده بودند. آنها به‌طور روتین توسط نگهبانان زندان مورد ضرب و شتم قرار می‌گرفتند، از جمله تجاوزهای جنسی شدید، شوک‌های الکتریکی، خرد کردن استخوان‌ها و موارد دیگر. 

گروه‌های حقوق بشری می‌گویند که ده‌ها نفر هر هفته به صورت مخفیانه در صیدنایا اعدام می‌شوند. عفو بین‌الملل تخمین زده است که بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶ تا ۱۳,۰۰۰ نفر در آنجا کشته شده‌اند. تعداد زندانیان این زندان حدود ۲۰,۰۰۰ نفر برآورد شده است. 

یک افسر نظامی سوری که به “قیصر” (سزار) معروف است، در سال ۲۰۱۳ بیش از ۵۳,۰۰۰ عکس را به بیرون قاچاق کرد. گروه‌های حقوق بشری می‌گویند این تصاویر شواهد واضحی از شکنجه، گسترش بیماری و گرسنگی در زندان‌های اسد را نشان می‌دهند. 

تصاویر قیصر تنها موجب تشویق بیشتر رژیم شد: دهه‌ها پیش، قدرت این زندان از رازآلودی آن سرچشمه می‌گرفت. اما پس از آن، سربازان و نگهبانان آشکارا ویدیوهایی از شکنجه را منتشر کردند تا به مردم سوریه نشان دهند که وحشت‌هایی که از آن صحبت می‌کردند واقعی و حتی بدتر است. این ترس به تقویت قدرت بشار و حافظ کمک کرد. 

بسیاری از افراد در زندان جان باختند و خانواده‌هایشان عمداً از سرنوشت آنها بی‌اطلاع گذاشته شدند و زخم‌های ناشی از گم شدن عزیزانشان همچنان پابرجا ماند. هفته گذشته، گزارشی از سازمان ملل متحد رژیم اسد را متهم کرد که اطلاعات اولیه درباره زندانیان خود را پنهان کرده است و این اقدام را “شکنجه روانی غیرقابل تصور” برای خانواده‌ها توصیف کرد. 

در هرج‌ومرج شب اول پس از سقوط اسد، مردم دفترچه‌ها و اسناد زندان را برداشتند، آنها را به خانه بردند یا در سراسر محوطه پخش کردند. وکلا و گروه‌های حقوق بشری می‌گویند این اسناد برای یافتن افراد مفقود و محاکمه مسئولان این جنایات ضروری خواهد بود. 

شایعه حضور زندانی در سطوح زیرزمین

خانواده‌هایی که نتوانستند عزیزان خود را پیدا کنند، شب را در همان زندان در حالی که آتش‌های کوچکی برای گرم شدن روشن کرده بودند، به خواب رفتند. اما تا صبح دوشنبه، امید آنها به حسرت و ناامیدی بدل شد؛ در میان شایعاتی که حاکی از آن بود که هزاران نفر هنوز در سطوح زیرزمینی زندان گرفتار هستند. 

معماری صیدنایا به وضوح برای گمراه کردن طراحی شده بود؛ هزارتویی از راهروها که پر از نشانه‌هایی از وحشت‌های رخ‌داده در آنجا بود. در یکی از اتاق‌ها قفس‌هایی وجود داشت که ارتفاع آنها برای نگه‌داشتن یک ردیف از افراد کافی بود. یکی از زندانیان سابق گفت که سطوح زیرین شامل سلول‌های انفرادی بود: سلول‌هایی تنگ، بدون پنجره و بدبو که حتی برای خوابیدن یک نفر روی زمین سخت هم به اندازه کافی جا نداشتند. 

مردم بیل و مهره‌هایی با خود آورده بودند تا در کار جستجو کمک کنند. برخی دیگر بی‌هدف از میان پله‌های فلزی و سلول‌ها می‌گشتند و نوشته‌ها و نامه‌های به جا مانده از زندانیان را روی دیوارها می‌خواندند. 

کلاه‌سفیدهای سوریه، نیروهای امدادی که از استان شمال‌غربی ادلب آمده بودند تا در حفاری زندان کمک کنند، تجهیزات قابل حمل را به مناطقی آوردند که یکی از فراری‌ها گفته بود بلوک‌های سلول‌های زیرزمینی در آنجا قرار دارد. 

هر بار که فکر می‌کردند دری یا راهی به زندان زیرزمینی پیدا کرده‌اند، شورشیان برای خاموش کردن صدای جمعیت به هوا شلیک می‌کردند. 

اما ساعت‌ها حفاری چیزی جز امیدهای بر باد رفته به همراه نداشت. 

تا بامداد روز بعد، گروه پیشروی محافظت از زندانیان در صیدنایا اعلام کرد که باور دارند همه زندانیان دیگر آزاد شده‌اند و از افرادی که همچنان در ساختمان هستند خواستند به خانه بروند. 

اما مردم باور نمی‌کردند. شایعات بی‌اساس گسترش یافت، از جمله این که گروهی از بازداشت‌شدگان پیش از تصرف زندان توسط شورشیان به مکانی نامعلوم منتقل شده‌اند. 

بعد از ظهر دوشنبه، تصاویری در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد شورشیان در حال کشف یک واحد سردخانه در بیمارستان حرستا در حومه دمشق هستند. اجساد در آنجا در انبوهی از ملحفه‌های سفید پیچیده شده بودند. برچسب‌های روی اجساد نشان می‌داد که آنها زندانیان صیدنایا بوده‌اند. 

***

کشف پیکر شکنجه شده مازن الحماده

شامگاه گذشته، جسد فعال سوری، مازن الحماده در حالی که بر اثر شکنجه بسیار صورت او به سختی قابل شناسایی بود پیدا شد. او در سال ۲۰۱۲ تحت شکنجه قرار گرفت، پیش از آنکه آزاد شود و از سوریه خارج شود. مازن در سال ۲۰۲۰ پس از آنکه توسط سفارت رژیم سوریه در برلین به بازگشت به سوریه مجبور شد، ناپدید شد.

او پیش از این در نهادهای بین‌المللی و گفت‌وگو با رسانه‌های متفاوت تلاش کرده بود از ظلم رژیم بشار اسد پرده بردارد. بخش‌هایی از یکی از گفت و گوهای او به شرح زیر است:

«رژیم سوریه خاطره‌های خوب را از میان می‌برد. کودکی و جوانی من را از بین بردند. چیزی نیست که ویران نکرده باشند. حالا به سرکار می‌روم تا احساس کنم که انسانم، انسانم، انسانم. انسانی که ارزش و اصولی دارد. ما انسان‌هایی هستیم که ارزش و اصول اخلاقی داریم. ما آن چیزی نیستیم که اسد می‌گوید. ما تحصیل‌کرده هستیم. ما در دانشگاه درس خواندیم. او همه ما را کشت. ما تلاش کردیم به مردم جهان بگوئیم که ما انسان هستیم، نه بیشتر و نه کمتر.»

 

وقتی بشار اسد وجود زندان صیدنایا را با زل زدن به دوربین تکذیب کرد

پاسخ های کذب بشار اسد زمانی که رئیس جمهور بود در مصاحبه با یک رسانه خارجی:

مجری: نظرتان درباره شکنجه در زندان‌های صیدنایا چیست؟
بشار اسد: آیا عکسی از این زندان داری؟
بشار اسد: در این عکس آیا از هویت این افراد مطمئن هستی؟
مجری: زنی که این عکس را منتشر کرده می‌گوید برادرش در عکس است.
بشار اسد: تو نمی‌توانی بدون تحقیق به مردم بگویی این عکس افرادی هست که توسط سربازان من کشته شده‌اند. تو نمی‌توانی حقایق ملموس به من بدهی، یک عکس را هر کسی می‌تواند درست کند.

***

تصاویر هوایی از حضور گسترده مردم سوریه در اطراف زندان صیدنایا
جمعیت زیادی از مردم سوریه در اطراف زندان صیدنایا تلاش می‌کنند به اطلاعاتی از وضعیت نزدیکان خود دست یابند.