مردی که اسد را سرنگون کرد کیست؟

پس از پیروزی مخالفان مسلح در سوریه، ممکن است او مرد قدرتمند جدید صحنه سیاست این کشور شود: احمد الشرع مشهور به ابومحمد الجولانی، رهبر گروه شبه‌نظامی اسلام‌گرای هیئت تحریر الشام (HTS). اما او تا چه اندازه افراطی است؟ و چه برنامه‌ای برای سوریه دارد؟ 

یک “افراطی عمل‌گرا”

سرنگونی بشار اسد، حاکم سوریه، هدف بزرگ احمد الشرع بود. اکنون، شبه‌نظامیان اسلام‌گرای تحت فرماندهی او وارد پایتخت، دمشق، شده‌اند و این شهر را آزاد اعلام کرده‌اند – ۱۳ سال پس از آغاز جنگ داخلی علیه اسد. 

ابومحمد جولانی رهبر گروه هیئت تحریر الشام (HTS) است که پیش‌تر شاخه‌ای از شبکه تروریستی القاعده در سوریه به شمار می‌رفت. او سال‌ها در خفا فعالیت می‌کرد، اما امروز در کانون توجه قرار گرفته، بیانیه صادر می‌کند و با رسانه‌های بین‌المللی صحبت می‌کند. 

او عمامه جهادی‌هایی را که در ابتدای جنگ سوریه در سال ۲۰۱۱ می‌پوشید، به تدریج کنار گذاشته و به جای آن لباس نظامی به تن کرده است. پس از جدایی از القاعده در سال ۲۰۱۶،  تلاش کرده است تصویر خود را بهبود بخشد و خود را میانه‌روتر نشان دهد. 

با این حال، این اقدامات نتوانسته است کارشناسان و دولت‌های غربی را قانع کند. آنها همچنان HTS را به‌عنوان یک گروه تروریستی طبقه‌بندی می‌کنند. توماس پیه‌ره، پژوهشگر مؤسسه ملی تحقیقات علمی فرانسه (CNRS)، او را یک “افراطی عمل‌گرا” می‌نامد. این کارشناس می‌گوید جولانی در سال ۲۰۱۴ در اوج افراط‌گرایی خود بود، زیرا در آن زمان قصد داشت در مقابل گروه داعش (دولت اسلامی) پیروز شود. از آن زمان، او “زبان خود را ملایم‌تر کرده است.” 

پدر او مخالف اسد بود

الجولانی که نام اصلی‌اش احمد الشراع است، در عربستان سعودی متولد شد. خانواده او اصالتاً از بلندی‌های جولان هستند، اما او در محله مرفه ماسه در دمشق بزرگ شد. پدرش یک فعال دانشجویی ملی‌گرای عربی حامی جمال عبدالناصر در سوریه بود. او سپس توسط بعثی‌ها در جریان تصفیه‌های ضد ناصری بازداشت و سال‌های زیادی را در زندان‌های سوریه گذراند.

به‌عنوان یک جهادی، پسر او نام مبارزاتی ابومحمد الجولانی را برگزید. شواهد زیادی نشان می‌دهد که او اکنون در تلاش است این نام مبارزاتی و همچنین شهرت خود به‌عنوان یک اسلام‌گرای خشن را کنار بگذارد. 

مبارزه در عراق

رادیکال شدن الجولانی مدت‌ها پیش از آغاز جنگ داخلی سوریه رخ داد. پس از تهاجم آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳، او کشورش را ترک کرد تا در این کشور همسایه علیه آمریکا بجنگد. او در عراق به القاعده پیوست و به مدت پنج سال زندانی شد. 

در مارس ۲۰۱۱، همزمان با آغاز شورش علیه دولت بشار اسد در سوریه، الجولانی به کشور خود بازگشت و جبهه النصره را تأسیس کرد - شاخه‌ای از القاعده در سوریه که بعدها به هیئت تحریر الشام (HTS) تبدیل شد. او در سال ۲۰۱۳ از بیعت با ابوبکر البغدادی، رهبر وقت داعش، خودداری کرد. 

در مه ۲۰۱۵، الجولانی اعلام کرد که برخلاف داعش، قصد انجام حملات علیه غرب را ندارد. او همچنین تأکید کرد که در صورت شکست اسد، حملاتی انتقام‌جویانه علیه اقلیت علوی، که خانواده اسد به آن تعلق دارند، انجام نخواهد شد. 

جدایی از القاعده

الجولانی همچنین سال‌ها پیش، از القاعده به شکلی علنی جدا شد. او اظهار داشت که این اقدام را انجام داده تا به غرب بهانه‌ای برای حمله به سازمانش ندهد. به گفته توماس پیه‌ره، از آن زمان تلاش کرده است خود را به‌عنوان یک “سیاستمدار در حال ظهور” نشان دهد. 

این تغییر تصویر را همچنین محمد عبدالواحد، کارشناس نظامی مصری، مشاهده کرده است. او می‌گوید: “شورشیان تاکتیک‌های جهادی قبلی خود را کنار گذاشته‌اند. الجولانی پوشش اسلامی خود را کنار گذاشته و از طریق مصاحبه‌هایش به جهان معرفی می‌شود. او با صدایی آرام‌تر صحبت می‌کند و تلاش دارد از واژگان یک سیاستمدار استفاده کند.” 

در دوران حاکمیت دوفاکتوی هیئت تحریر الشام در استان شمالی ادلب، این گروه در مناطق تحت کنترل خود دولتی غیرنظامی تأسیس کرد و نوعی حکومت در استان ادلب شکل داد، در حالی که هم‌زمان رقبای خود را سرکوب می‌کرد. در این دوره، HTS همچنین به دلیل برخوردهای خشونت‌آمیز با مخالفان، از سوی ساکنان محلی و گروه‌های حقوق بشری مورد انتقاد قرار گرفت. سازمان ملل این اقدامات را به‌عنوان جنایات جنگی طبقه‌بندی کرده است. 

مرد لحظه (این‌الوقت)

یک جهادی به‌عنوان سیاستمدار؟ در حال حاضر، الجولانی در سوریه “مرد لحظه” (نان به نرخ روز خور) است. بسیاری از مخالفان سکولار اسد نیز پیشروی شورشیان را به‌عنوان نوعی آزادی جشن گرفته‌اند. 

با این حال، تردیدها همچنان باقی است. الجولانی روابط نزدیکی با گروه تروریستی داعش داشت و بخشی از جبهه النصره، شاخه سوری القاعده، بود. ایالات متحده برای دستگیری او جایزه‌ای ۱۰ میلیون دلاری تعیین کرده است. اینکه آیا او می‌تواند جایگاه خود را در سوریه تثبیت کند و برنامه‌هایش برای آینده چیست - از جمله در قبال شورشیان کرد تحت رهبری نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) در شمال شرق کشور - هنوز مشخص نیست. 

* موریتس برنت (Moritz Behrendt) / وبسایت شبکه اول تلویزیون آلمان