(به بهانه انتصابات پیش رو)
چین، روسیه و جمهوری اسلامی
ب. بی‌نیاز (داریوش)
 |
سران جمهوری اسلامی ایران و بویژه رهبرشان خامنه‌ای آنچنان در توهم بسر می‌برند که دیگر هیچ ارتباطی با واقعیت‌های خارج از ذهن خود ندارند. مناسبات جمهوری اسلامی با چین و روسیه بهترین نمونه است که می‌توان با اتکاء بدان ابعاد این توهم کُمدی-تراژیک را در ذهن خود تصور کرد.
مناسبات چین با جمهوری اسلامی از زمان جنگ ایران و عراق فعال شده بود[۱] ولی پس از چهار دهه چین متوجه شد که جمهوری اسلامی در ذهن خود به دنبال ایجاد یک امپراتوری شیعه است. اگرچه چینی‌ها همیشه به طور غیرمستقیم نگرانی خود را نسبت به این سیاستِ ژپوپلیتیک جمهوری اسلامی اعلام می‌کردند و البته جمهوری اسلامی هم همیشه قول‌هایی برای تسکین چین داده بود ولی چین متوجه شد که رژیم مُلا‌ها بقایش در همین «ترقه‌بازی»هاست و بدون این فعالیت‌های تروریستی امکان بقایش چیزی نزدیک به صفر است.
در پیمان ۲۵ ساله میان چین و جمهوری اسلامی سه بند بسیار مهم وجود دارد: همکاری‌های نظامی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های صنعت نفت و گاز و زیرساخت‌های ترابری (بنادر، جاده‌ها و راه‌آهن) ولی مهم‌ترین بند آن مربوط به زیرساخت‌های مخابراتی بود که چین می‌خواست زیرساخت‌های مخابراتی نسل پنج (G5) را در ایران پیاده کند.
پیمان ۲۵ ساله میان چین و جمهوری اسلامی عملاً به دلیلِ بی‌علاقگی و احتیاط چین، میان زمین و هوا باقی ماند. چین تصمیم گرفت که در ایران سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک نکند و به خرید نفت از ایران و فروش کالا به ایران بسنده کند.
برای این که تصویری از مناسبات اقتصادی چین با جمهوری اسلامی به دست بیاوریم نگاهی به آمارها بیندازیم. سهم جمهوری اسلامی از تجارت خارجی چین فقط نیم درسد است. به عبارتی حجم مبادلات اقتصادی میان چین و جمهوری اسلامی در سال ۲۰۱۹ حدود ۲۳ میلیارد دلار بود. ایران نفت خام، سنگ آهن و پلیمرهای اتیلن (از مشتقات نفتی) به چین صادر می‌کند و چین، مواد شیمیایی آلی، ماشین‌های الکتریکی، قطعات خودرو، لاستیک خودرو به ایران صادر می‌کند.
حجم مبادلات چین با سه کشور زیر در سال ۲۰۲۰:
چین-ایران: ۱۴.۹ میلیارد دلار (نسبت به ۲۰۱۹ کاهش فاحشی کرده است)
چین-عربستان سعودی: ۶۷.۲ میلیارد دلار
چین-امارات عربی: ۴۹.۳ میلیارد دلار
با در نظر گرفتن این که جمعیت ایران بیش از ۸۵ میلیون نفر و جمعیت عربستان سعودی حدود ۳۶ میلیون و امارات ۹.۵ میلیون نفر است می‌توان مناسبات اقتصادی اسفبار چین با جمهوری اسلامی را فهمید.
سیاست اقتصادی کنونی چین نسبت به ایران هم اکنون شکل نهایی خود را گرفته است: عدم سرمایه‌گذاری راهبردی در صنایع ایران؛ فقط خرید نفت خام و فروش کالاهای چینی به ایران. این رابطه هیچ پیامد بدی برای چین ندارد و چین هر وقت که می‌خواهد می‌تواند از قراردادهای کوتاه مدت خود عقب‌نشینی کند. بنابراین، شگفت‌انگیز نیست که چین در رابطه با سه جزیره حوزه خلیج فارس در کنار امارات متحده عربی قرار دارد و دو بار هم روی این مسئله تأکید کرده است.
از سوی دیگر چین قصد دارد در پروژه بزرگ نیوم (NEOM) که به «رویای دیجیتالی بن سلمان» نیز شهرت دارد سرمایه‌گذاری کلان بکند. خود عربستان سعودی ۵۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری می‌کند و قرار است که ۵۰۰ میلیارد دیگر توسط سرمایه‌گذارانی از کشورهای آمریکا، چین، اروپا، اسرائیل و ... تأمین بشود.
اخیراً نیز دولت جمهوری اسلامی برای خوش‌آمد چینی‌ها با یک شرکتِ چینی به نام تیاندی (TIANDY) که جزو بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان دوربین‌های مدار بسته هوشمند است یک قرارداد بسته است. قرار است این شرکت ۱۵ میلیون دوربین مراقبتی هوشمند به ایران صادر کند (گویا قالیباف نیز در این قرارداد نقش مهمی داشته است). برخی منابع می‌گویند که نیروهای امنیتی ایران از شرکت تیاندی خواسته‌اند آخرین مُدل این دوربین‌های هوشمند را به آنها تحویل بدهد.
منظور مقامات امنیتی ایران دوربین‌های هوشمندی است که بتوانند نه تنها چهره‌شناسی کنند بلکه بتوانند تعلقِ قومی فرد را نیز تشخیص دهند. البته فاجعه تنها در خرید این دوربین‌های مراقبتی هوشمند نیست بلکه فاجعه بزرگ که می‌توان آن را کاپیتولاسیون (سرسپردگی مطلق) نامگذاری کرد این است که قرار است شرکت تیاندی دو مرکز کنترل بسازد که همه داده‌ها به آنجا انتقال یابند، یکی در ایران برای ادارات امنیتی ایران و یکی دیگر در چین. یعنی مهم‌ترین سرمایه امروزی در جهان که «داده»های مردم است روانه چین می‌شوند.
البته باید گفت که شرکت تیاندی به دلیل مناسبات اقتصادی با ایران از سوی آمریکا تحریم شده است ولی در نهایت توفیری در مسئله نخواهد داشت.
رابطه روسیه با ایران هم علیرغم چندین پیمان اقتصادی-سیاسی-نظامی در سطح بسیار نازلی باقی مانده است. چین و روسیه از ایران به عنوان یک وسیله فشار سیاسی علیه غرب استفاده می‌کنند و می‌دانند که جمهوری اسلامی اصلاً قابل اطمینان نیست. صرفِ نظر از فروش پهپادها – بویژه نوع شاهد- به روسیه و سپس راه‌اندازی کردن یک خط تولید پهپاد در روسیه، میان جمهوری اسلامی و روسیه عملاً هیچ رابطه‌ی اقتصادی دیگری وجود ندارد. رابطه روسیه با جمهوری اسلامی اساساً نظامی-امنیتی است که اساساً منافع روسیه را پوشش می‌دهد.
حجم مبادلات تجاری میان روسیه و جمهوری اسلامی هنوز از مرز ۵ میلیارد دلار تجاوز نکرده است در حالی که روسیه با امارات ۹.۵ میلیون نفری در سال ۲۰۲۲ بیش از ۹ میلیارد دلار حجم تجاری داشته است و در سال ۲۰۲۳ این رقم ۱۰۹ درسد افزایش یافت. فراموش نشود که چند روز پیش، پس از مرگ رئیسی، روسیه از پیمان جامع (۲۰ ساله) بدون توضیح خاصی بیرون آمد و آن پیمان استراتژیک را به «همکاری» تنزل داد.
همانگونه که خواننده مشاهده می‌کند حتا چین و روسیه هم به جمهوری اسلامی اطمینان ندارند. چین و روسیه به جمهوری اسلامی مانند یک راهزن سرگردنه نگاه می‌کنند که هر وقت خواستند می‌توانند از آن استفاده کنند و زمانی هم که کارشان را انجام دادند آن را دور بیندازند و سیفون را بکشند.
سپاه پاسداران که گرداننده اصلی کشور است به چندین دسته تقسیم شده است: از وفاداران به «امام خامنه‌ای» تا وفاداران به چین و روسیه، تا وفاداران به غرب و اسرائیل و غیره. زیرساخت‌های مافیایی حاکمیت در ایران، محصولِ سه چهار سال نیستند بلکه دست کم سه دهه طول کشید تا این ساختارها جا بیفتند. از این رو، فرقی نمی‌کند چه کسی به عنوان رئیس جمهور در ایران نصب شود، هیچ تأثیری در زیرساخت‌های اقتصادی-سیاسی-اجتماعی جامعه نخواهد گذاشت. انتصاباتِ پیش رو، فقط و فقط برای تقسیم غنایم میان صاحبان قدرت است و ربطی به مردم ندارد، در واقع هیچگاه «انتخابات» در جمهوری اسلامی ربطی به مردم نداشت ولی ...
——————————
[۱] برای اطلاعات بیشتر به مقاله «وابستگی فزاینده ایران به چین» نویسنده: آلکس یاکوبیان، مترجم: ب. بی‌نیاز رجوع کنید.
نظر خوانندگان:
■ سپاس از جناب بی‌نیاز برای این نوشته مفید همراه با آمار روشنگر.
با احترام، رنسانس
