اصول حکمرانی خوب و «انتخابات» در ایران
احمد علوی
 |
اصول حکمرانی خوب کدام است و چه نسبتی با مراسم “انتخابات” ایران دارد؟
اصول “حکمرانی خوب” (Good Governance)، مجموعه‌ای از معیارهایی است که به بهبود کیفیت حکومت و مدیریت عمومی جامعه کمک می‌کنند. این اصول توسط نهادهای بین‌المللی مانند سازمان ملل، بانک جهانی و دیگر نهادهای مرتبط پذیرفته شده و ترویج می‌شوند. ولایت فقیه در تناقض بنیادی با اصول حکمرانی خوب، و همچنین مراسم رای گیری انتخابات فرمایشی-فرمالیستی در حاکمیت ولایی نیز با اصول حکمرانی خوب از جنبه های گوناگون در ناسازگاری است. یادداشتی که می آید، نسبت میان حکمرانی خوب و انتخابات فرمایشی-فرمالیستی در حاکمیت ولایی به کوتاهی و سادگی می کاود.
مشارکت عمومی مشارکت (Participation): یکی از ویژگی‌های حکمرانی خوب، مشارکت فعال و موثر شهروندان در قالب سازمانهای مردم نهاد جامعه مدنی در فرآیندهای تصمیم‌گیری از سطوح کلان، میانه و خرد است. در مراسم رای گیری انتخابات فرمایشی-فرمالیستی، مشارکت عمومی به معنایی که آمد موضوعیت ندارد و شهروندان توانی برای تاثیرگذاری سازمان یافته و گسترده بر روند و نتایج ندارند. در شرایط انتخابات فرمایشی (Ceremonial or Formalistic Elections) شهروندان به‌دلیل عدم اعتماد به فرایندهای دموکراتیک از مشارکت در امور عمومی خودداری می‌کنند، که این موجب کاهش کیفیت حکمرانی می‌شود.
حاکمیت قانون(Rule of Law): رابطه بین حاکمیت قانون و انتخابات فرمایشی (Ceremonial or Formalistic Elections) از چندین جنبه قابل بررسی است. البته باید به این نکته توجه داشت که حاکمیت قانون به معنای اعمال قوانین به طور عادلانه، برابر و بدون تبعیض برای شهروندانی است که در فرایند انتخابات- بعنوان نامزد انتخاباتی یا رای دهنده- مشارکت می کنند. در مقابل، در انتخابات فرمایشی-فرمالیستی ولایی معمولاً با نقض قانون و تبعیض همراه است. در همین راستا، نهادهای بالادستی سیاسی نظیر رهبری حاکمیت، شورای نگهبان؛ نهادهای قضایی و قانونی به گونه‌ای عمل می‌کنند که نتایج از پیش تعیین شده را تأیید کنند.
شفافیت (Transparency): شفافیت یکی از ارکان اصلی حکمرانی خوب است که به معنای دسترسی همگانی رسانه ها، نهادهای مدنی، سازمانهای مردم نهاد و شهروندان بطور آزاد به اطلاعات و فرآیندهای تصمیم‌گیری در حکومت است. مکانیسم های شفافیت تضمین کننده این امر است که اطلاعات وثیق و دقیق به شهروندان ارائه شود و تا آنها بتوانند بر روند انتخابات و چگونگی عملکرد حکومت در این روند نظارت کنند. انتخابات فرمایشی و فرمالیستی (Ceremonial or Formalistic Elections) با اصل شفافیت سازگاری ندارد. رسانه‌ها و نهادهای مدنی می‌توانند بدون محدودیت بر انتخابات نظارت کنند و گزارش‌های مستقلی ارائه دهند.
پاسخگویی (Accountability): این اصل به معنای لزوم پاسخگویی دولت و نهادهای عمومی در خصوص چگونگی روند انتخابات به رسانه ها، سازمانهای مردم نهاد و جامعه مدنی و شهروندان و نهادهای نظارتی است. کدر بودن روند انتخابات و نبود نظارت نهادهای مدنی و نهادهای بین المللی موجب می‌شود که حاکمان نیازی به پاسخگویی در برابر عملکرد خود احساس نکنند و قوانین را نقض کنند. در نظام‌هایی که انتخابات فرمایشی برگزار می‌کنند، آزادی بیان، تجمع، و دسترسی به اطلاعات معمولاً به شدت محدود است. رسانه‌ها کم یا زیاد تحت سرکوب حاکمیت هستند و نمی‌توانند به طور مستقل عمل کنند.
عدالت و شمول (Equity and Inclusiveness): منظور این اصل تضمین عدالت و برابری در دسترسی به فرصت‌ها و جلوگیری از تبعیض و نابرابری بطور عام و بطور خاص در روند انتخابات است. بنابراین همه شهروندان بدون تبعیض، فرصت میبایست دارای فرصت برابر برای شرکت در انتخابات و دستیابی به مناصب انتخابی را داشته باشند. منظور از شمول این است که نظام انتخاباتی میبایست به گونه‌ای طراحی شود که همه شهروندان، صرف نظر از نژاد، جنسیت، مذهب، تعلق قومی، توانایی‌های جسمی و سایر تفاوت‌ها، بتوانند چه به عنوان نامزد انتخاباتی یا رای دهنده در روند انتخابات شرکت کنند.
توافق و اجماع در تصمیم‌گیری‌های عمومی (Consensus Orientation): نیز از جمله اصول حکمرانی خوب می باشد که به معنای تلاش برای رسیدن به توافق عمومی و ایجاد هماهنگی میان گروه‌های مختلف جامعه در فرآیند تصمیم‌گیری ها و بطور خاص چگونگی مدیریت روند انتخابات است. در صورتی که شرط توافق و اجماع در تصمیم‌گیری‌های عمومی فراهم آید مشروعیت و سرمایه اعتماد اجتماعی به حاکمیت افزایش یافته و همزمان تنش و تعارض میان گروه رو به کاهش می گذارد. در این روند است که همبستگی اجتماعی تقویت شده و سیاست‌ها و تصمیم‌ها ثبات می یابد. از آنجایی که انتخابات فرمایشی-فرمالیستی بر مبنای توافق و اجماع در تصمیم‌گیری‌های عمومی بنا نشده است، نمی تواند سرمایه اجتماعی را افزایش داده و بنابراین به تنش و کشمکش دامن میزند.
مخلص کلام
انتخابات فرمایشی-فرمالیستی در نظام‌های استبدادی ولایی به دلایلی که پیش از این به آن اشاره شد، نمی‌توانند اصول حکمرانی خوب را تضمین کنند. نبود شفافیت و پاسخگویی، نقض قانون، اعمال تبعیض، عدم تنوع و رقابت در حاکمیت ولایی به فساد گسترده انتخاباتی منجر می‌شود. فساد انتخابات پیوندی وثیق با فساد سیاسی و اقتصادی دارد. انحصار قدرت، ثروت و منزلت در نزد مقامات حاکمیت، سرکوب نرم و سخت غیر خودی‌ها از از دیگر پیامدهای انتخابات فرمایشی-فرمالیستی در نظام‌های استبدادی مذهبی است.
۲۵ خرداد ۱۴۰۳
نظر خوانندگان:
■ با سپاس از تشریح صریح، روشن و علمی پدیده انتخابات در سیستم‌های آزاد و تفاوت آن با نظام دیکتاتوری و غیر شفاف.
جا دارد به سبب هم‌زمانی با انتخابات کنونی در جمهوری اسلامی. اضافه کنیم: در مواردی استثنایی، نظام دیکتاتوری بدلیل ضعف و عقب‌نشینی توان کنترل صد در صدی انتخابات را ندارد و (بخشی) از نیروهای مردمی بطور اصیل و واقعی پایشان به انتخابات باز می‌شود. در چنین موقعیتی بجاست که نیروهای مردمی دعوت به رای دادن کنند و دایره را بیشتر به دیکتاتوری تنگ کنند. ولی (و این یک ولی بزرگ است) شرایط کنونی انتخابات ایران به هیچ وجه مورد بالا نیست و شرکت در این انتخابات کاملا کارگردانی شده کمک به بردار دیکتاتور است نه منافع مردم.
امروز تعداد آرای بالقوه مردم باید زیر ۲۰% باشد، هر اندازه که که از این حد نصاب بالاتر رود به دلایل نابه‌حق می‌باشد (خوش‌باوری گمراه کننده، ترس، محذورات کاری اجتماعی، ...) این مهم است که به دیکتاتور کمک نکنیم تا پیام دروغ به مردم و دنیا بفرستد.
درود بر شما، پیروز
