فنلاند شادترین کشور دنیا / افغانستان غمگین‌ترین کشور دنیا
زیستن در دو جهان
سعید سلامی
انسان‌ها در یک سیاره اما در دو جهان متفاوت زندگی می‌کنند؛ جهانی با مردمانی خوشبخت و شاد و جهانی دیگر با مردمانی بدبخت و ناشاد.
آیا خوشبختی و بدبختی یک جامعه به موقعیت جغرافیایی، آب‌وهوا، تولید ناخالص داخلی سرانه، ثروت شخصی، شانس و تقدیر وابسته است؟ یا شاد و ناشاد بودن یک جامعه حاصل حکومت‌گری، سیاست‌ورزی و جهان‌بینیِ رهبرانی‌ست که جامعۀ خود را به سوی سعادت، اعتماد و امنیت در همین جهان راهبری می‌کنند؟ یا ناشی از عمل‌کرد رهبرانی است که با وعدۀ بهشت نادیده و ناپیدا، زیستن در همین کرۀ خاکی را به شهروندان جامعۀ خود به دوزخی هولناک بدل می‌کنند؟ رهبرانی که انگار سرزمینی را به عنوان اَنفال (غنیمت جنگی) به چنگ آورده و مردمان آن را به بردگی گرفته‌اند. آنان سرزمین اشغالی را به لبۀ پرت‌گاه سوق می‌دهند و برای مردمان آن جز فلاکت، فقر و درماندگی چیزی به بار نمی‌آورند.
مردم یک جامعه در شاد و ناشاد بودن و شیوۀ زیستن خود چه نقشی بازی می‌کنند؟ شاخص‌های رضایت‌مندی شهروندان یک جامعه چیست؟ در این نوشتار از میان شیوه‌های متنوع و متضاد زیستن در سیاره‌ای واحد، به دو گونه زیستن؛ زیستنی شاد و خوش‌حال و زیستنی افسرده و بدحال پرداخته می‌شود.
خوش‌حالی چیست؟
ساده‌ترین و اصلی‌ترین تعریف خوش‌حالی عبارت است از: «رضایت داشتن از روند زندگی خود.»
مایک وایکینگ، محققِ و مدیر موسسۀ تحقیقات خوش‌حالی در دانمارک معتقد است: « خوش‌حالی را نمی‌توان با اندازه گیری میزان خندۀ فرد در طول روز یا میزان تفریحات وی سنجید.» و اضافه می‌کند: «عوامل گسترده‌ای بر خوش‌حالی افراد تاثیرمی‌گذارند؛ از عوامل زیستی و بیولوژیکی تا میزان درآمد آن‌ها و شهر محل سکونتشان. اما مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر خوش‌حالی فرد، در روابط انسانی آن‌ها با دیگران نهفته است. کاربردی‌ترین داده‌ها برای بررسی خوش‌حالی فرد، داده‌های مربوط به رضایت وی از رابطه میان افراد و خانواده یا دوستانش است؛ این‌که آیا فرد می‌تواند برای به اشتراک‌گذاشتن مشکلاتش با کسی صحبت کرده یا از اطرافیانش کمک بگیرد؟»
نقش ثروت و ژنتیک
کشورهای شمال اروپا همواره در نظرسنجی‌های مربوط به انتخاب شادترین جوامع، رتبه‌های بالا را کسب می‌کنند. برخی براین باورند که دلیل شادی مردم در کشورهای اسکاندیناوی این است که این کشورها کوچک‌‌اند و تقسیم ثروت بهتر انجام شده است. چند سال پیش هم مقاله‌ای تحقیقی این فرضیه را مطرح کرد که مردم این کشورها به‌طور ژنتیکی شادند؛ اما بر اساس تحقیقات دیگر، چنین نظریه‌هایی نادرست‌اند.
درست است که مردم کشورهای اسکاندیناوی همگی تاحدودی ثروتمند و شادند، اما بسیاری از مناطق ثروتمند دیگر هم وجود دارند که در فهرست کشورهای شاد قرار نمی‌گیرند. به عنوان نمونه، سنگاپور یکی از کشورهای ثروتمند جهان، از نظر شادی در جایگاه بیست‌وششم قرار دارد.
عاملی که می‌توان در زمینۀ امور اقتصادی به آن اشاره کرد، این است که کشورهای شمال اروپا به اندک نابرابری درآمد معروف‌اند. محققان می‌گویند اگر نابرابری درآمد منجر به بی‌اعتمادی شود، کاهش رضایت از زندگی را به همراه دارد.
برخی تحقیات نشان می‌دهند که بر اساس داده‌های علمی، ژنتیک در احساس رضایت مردم از زندگی نقش دارد؛ این همان چیزی است که کارشناسان به آن «نشان‌گرهای زیستی» در زمینۀ شادی می‌گویند. با این حال برخی مطالعات دیگر نشان داده‌اند که ۶۰ تا ۷۰ درصد از تفاوت احساس شادی در افراد ناشی از عوامل غیر ژنتیکی است. بنابراین تنها ۳۰ تا ۴۰ درصد باقی‌مانده را می‌توان به ژنتیک نسبت داد.
کیفیت نهادهای دولتی
به گفتۀ کارشناسان، داده‌ها نشان می‌دهند مردم در کشورهایی که کیفیت خدمات رسانی نهادهای دولتی بالاتر است، از زندگی رضایت بیشتری دارند. ویژگی این نهادها معمولا به عمل‌کرد دموکراتیک و عواملی مانند حقوق بازنشستگی بالا، مرخصی‌های سخاوت‌مندانه برای والدین، نگهداری از بیماران و معلولان، بهداشت و آموزش رایگان، مزایای بیکاری و موارد مشابه برمی‌گردد.
محققان معتقدند نهادهای دولتیِ باکیفیت به مردم این احساس را می‌دهند که می‌توانند به مسئولان و اداره کنندگان امور اعتماد کنند و همین امر باعث افزایش اعتماد آن‌ها به یکدیگر نیز می‌شود و رضایت بیشتری را به همراه می‌آورد.
یکی از آزمایش‌هایی که برای سنجیدن شاخص اعتماد در نظر گرفته می‌شود این است که از مردم می‌پرسند آیا در صورت گم کردن کیف پولشان، به آن‌ها بازگردانده می‌شود؟
نتایج نشان می‌دهد افرادی که به بازگشتن کیف پولشان اعتماد دارند، خود را خوشحال‌تر از کسانی می‌دانند که باور ندارند کیف گم‌شده‌شان به آن‌ها بازگردانده می‌شود. یک مؤسسۀ آمریکایی در سال ۲۰۲۱ آزمایش مشابهی را در سطح جهان انجام داد؛ از ۱۲ کیف پول گم شده، در شهرهای مختلف فنلاند، ۱۱ مورد به صاحبان‌شان بازگردانده شد. باور غالب در کشورهای اسکاندیناوی این است که اگر لب‌تاپ یا تلفن همراه خود را در اتوبوس یا قطار شهری جا گذاشتید، نگران نباشید حتما آن را دریافت خواهید کرد.
تاثیر وضعیت آب‌وهوا
یافته‌ها هم‌چنین نشان می‌دهند که آب‌وهوا تاثیر زیادی بر شادی ندارد و مردم خود را با آب‌وهوا وفق می‌دهند؛ به این معنی که باران شدید، طوفان برف و دمای زیر صفر به طور معمول بر رضایت از زندگی کسانی که به آن شرایط عادت کرده‌اند تاثیر نمی‌گذارد؛ همان‌طور که سرمای هوای فنلاند و سایر کشورهای اسکاندیناوی نتوانسته است از شادی مردمانش کم کند. مساحت فنلاند با احتساب وسعت آبی و قلمرو خشکی ۳۳۸,۴۳۲ کیلومتر مربع میباشد. این کشور دارای ۱۷۹,۵۸۴ جزیره است؛ از این تعداد، ۹۸,۰۵۰ جزیره در ۱۸۸,۰۰۰ دریاچه قرار دارند. در شمالی‌ترین نقطۀ فنلاند خورشید در فصل تابستان برای ۷۳ روز غروب نمی‌کند و ۲۴ ساعت روز هوا روشن است و در زمستان ۵۱ روز خورشید طلوع نمی‌کند.
شاخص‌های شاد زیستن
رتبه‌بندی «احساس سعادت» (شادی) بر پایۀ ارزیابی‌های خود افراد از میزان رضایت از زندگی است، بر اساس:
تولید ناخالص داخلی سرانه، (و توزیع عادلانۀ ثروت کشور)،
ـ حمایت اجتماعی،
ـ امید به زندگی سالم،
ـ آزادی، (آزادی در گرفتن تصمیمات زندگی، آزادی در انتخاب و شیوۀ زیستی خویش)،
- بخشندگی، (سخاوت‌مندی، دوستانه بودن، هم‌یاری)، به اعتقاد جفری ساکس، اقتصاددان و پروفسور در دانشگاه کلمبیا و یکی از تهیه کنندگان و نویسندگان گزارش سالانۀ رضایت جهانی: «مردم در زمان بخشندگی و زندگی در یک جامعه بخشنده، خوشحال‌تر هستند. هم‌بستگی اجتماعی و سخاوت‌مندی میان افراد و صداقت دولت‌ها نقشی حیاتی در احساس رفاه و خوشبختی دارند.»
ـ نبود فساد، جفری ساکس هم‌چنین می‌گوید: «مردم علاقه به زندگی در جوامعی دارند که دارای دولت‌های کارآمد باشند؛ اگر میزان فساد در دولت و دستگاه‌های اداری بالا باشد، جامعه نیز دچار افسردگی می‌شود.(۱)
فنلاند شادترین کشور دنیا
فنلاند شادترین کشور جهان
بر اساس گزارش سالانۀ شادی جهانی در سال ۲۰۲۴، کشور فنلاند برای هفتمین سال متوالی مقام اول را به خود اختصاص داد. هم‌چنین کشورهای شمال اروپا باز هم جایگاه خود را در بین ۱۰ کشور شادتر دنیا حفظ کردند. به این ترتیب دانمارک، ایسلند و سوئد پس از فنلاند قرار گرفتند. ایالات متحده و آلمان در بین ۲۰ کشور شادتر قرار نگرفتند و به ترتیب به رتبه‌های ۲۳ و ۲۴ نزول کردند. در عوض، کاستاریکا و کویت با قرار گرفتن در رتبه ۱۲ و ۱۳ وارد لیست ۲۰ کشور برتر شدند.
چرا شهروندان فنلاند به طور مداوم خوشحال‌اند و از زندگی خویش احساس رضایت می‌کنند؟ در خوش‌حالی مردم فنلاند، داشتن حکومت شفاف و مسئول نقش اساسی بازی می‌کند. حکومت فنلاند به عدالت در میان مردم و رعایت حقوق بشر تعهد بالایی دارد و با ارائۀ خدمات عمومی با کیفیت، حفظ طبیعت و محیط زیست خوشبختی شهروندان خود را برآورده می‌کند.
تعادل بین کار و تفریح عامل مهمی در خوش‌حالی مردم فنلاند است. حکومت فنلاند به کارگران اجازه می‌دهد زمان کافی را صرف خانواده، دوستان، سلامت، تفریح و علایق شخصی خود کنند. این کشور ساعات کاری کمتری دارد (از ساعت ۹ صبح تا ۵ بعد از ظهر و ۵ روز در هفته) و مرخصی‌های ۳۰ روزه در سال را به کارمندان ارائه می‌دهد. عامل دیگر در خوش‌حالی اهالی این کشور، فرهنگ ساده زیستی و خودکفایی است.
مالیات بیشتر، شادی بیشتر!؟
محققان هم‌چنین به ارتباط قوی بین مالیات و ارزیابی افراد از میزان خوش‌حالی که دارند پی برده‌اند. به این معنی که مردمی که اعتقاد دارند مالیاتی که می‌پردازند به مراقبت‌های بهداشتی، آموزش، حمل‌ونقل عمومی و به طور کلی حمایت اجتماعی بهتر منجر می‌شود، احساس شادی بیشتری را گزارش کرده‌اند.
در فنلاند، میزان دست‌مزد، مالیات و هزینه های زندگی، نسبتا بالاتر از میانگین اتحادیۀ اروپا است. با این حال، بسیاری از خدمات از طریق درآمد مالیاتی تامین می‌شوند و این امر هزینه‌ها را برای ساکنان این کشور ارزان تر از بسیاری دیگر از کشورها می‌کند.
با وجود مالیات بالاتر در فنلاند نسبت به کشورهایی مانند آمریکا، مردم از پرداخت مالیات خوش‌حالند؛ چرا که احساس می‌کنند در ازای مبالغی که پرداخت می‌کنند، امکانات و زندگی بهتری دریافت می‌کنند. اعتماد اجتماعی تنها فرایند پرداخت مالیات را آسان نمی‌کند، بلکه حس اعتماد در مردم هم ایجا کرده و کیفیت زندگی آن‌ها را به شدت بالا می‌برد. اعتماد یکی از تاثیرگذارترین عوامل بر خوش‌حالی افراد است، (۲) اگر مردم اطمینان داشته باشند که حاصل زحمات و سرمایه‌هایشان در مسیر درستی استفاده می‌شوند، قطعا رضایت بیشتری نسبت به روند زندگی خود خواهند داشت. در چنین شرایطی مردم اطمینان دارند که دولت نیازهای اولیۀ آن‌ها را پوشش خواهد داد و آن‌ها می‌توانند بر روی هدف زندگی و علایق خویش تمرکز کنند.
فنلاند یک کشور صنعتی است ولی چارچوب و ساختارهای اجتماعی را نیز فراهم کرده است که به مردم اجازه می‌دهد به صورت خودکار و خلاقانه در تصمیم‌گیری‌های مربوط به زندگی خود شرکت کنند. در نتیجه، شادی در وجود و نهاد مردم فنلاند ریشه دوانده و آن‌ها زندگی را همان‌گونه که هست می‌پذیرند. فنلاندی‌ها برای لذت‌های کوچک زندگی ارزش زیادی قائل‌اند.
جنیفر د پائولا، پژوهشگر میزان «احساس سعادت» در دانشگاه هلسینکی می‌گوید: «ارتباط نزدیک فنلاندی‌ها با طبیعت و تعادل سالم میان کار و زندگی از عوامل کلیدی رضایت آن‌ها از زندگی است.» و اضافه می‌کند: «فنلاندی‌ها درک معقول‌تری از معنای یک زندگی موفق دارند؛ به عنوان مثال در مقایسه با ایالات متحده، جایی که موفقیت اغلب با دستاوردهای مالی برابر دانسته می‌شود.
طبق آمارهای ارائه‌شده توسط سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، میانگین درآمد یک خانوار (پس از کسر مالیات) در فنلاند سالانه رقمی در حدود ۴۰,۷۳۱ دلار است، در حالی که همین رقم در آمریکا رقمی نزدیک به ۵۸,۷۱۴ دلار در سال میباشد. (دانمارک: ۵۰,۰۲۴ و سوئیس صدر نشین: ۶۰٬۳۶۹ دلار) (۳)
شاخص‌های خوشبختی فنلاندی‌ها
در بارۀ کشور فنلاند بیشتر می‌توان نوشت و بیشتر می‌توان آموخت؛ من از موفقیت های چشم‌گیر فنلاند در رشته‌های مختلف ورزشی می‌گذرم و از میان شاخص‌های متعدد خوشبختی و شاد زیستن فنلاندی‌ها، به چند مورد می‌پردازم که فقدان آن‌ها در کشور ما، آن را در جایگاه صدم فهرست، متشکل از ۱۴۳ کشور قرار داد. فنلاند:
ـ با ثبات‌ترین کشور جهان،
ـ موفقیت در رسیدن به اهداف توسعۀ پایدار برای سومین بار،
ـ معتبرترین در جهان برای تجارت، سومین در نو آوری، چهارمین در رقابت پایدار،
ـ بالاترین سطح دست‌آوردهای علمی از جمله تحقیقات، ریاضیات و سایر علوم در بین کشورهای مورد بررسی،
ـ بیشترین سرمایۀ انسانی در جهان،
ـ دومین کشور دارای نیروی انسانی در جهان،
ـ سومین کشور اتحادیۀ اروپا برای برابری جنسیتی (برابری زن و مرد)،
ـ بیشترین تعداد نمایندۀ زن در اروپا،
ـ مستقل‌ترین قوۀ قضائیه در جهان،
ـ بهترین در جهان برای رعایت حقوق اساسی شهروندان، یکی از ۳ کشور برتر جهان در رعایت اصول قانونی،
ـ بیشترین رضایت حقوقی، بیشترین اعتماد به پلیس و نیروهای دفاعی در اتحادیۀ اروپا،
ـ کمترین ثبت جرائم سازمان یافته در جهان، کمترین در حوزۀ فساد،
ـ دومین انتخابات آزاد و قابل اعتماد در جهان،
ـ مقام اول در آزادی مطبوعات،
ـ پیشرو در زمینۀ آموزش مادام العمر بر اساس نیازهای آیندۀ کشور،
ـ کتاب‌خوان ترین مردم دنیا، (سالانه ۶۷ میلیون کتاب در سراسر کشور قرض گرفته می‌شود)، از کتاب‌خانه‌های عمومی می‌توان آلات موسیقی، تجهیزات ورزشی، چرخ خیاطی و... به امانت گرفت.
ـ بیشترین اعتماد شهروندان به رسانه‌ها در بین کشورهای اتحادیۀ اروپا،
ـ دارای یکی از معتبرترین پاسپورت‌های جهان،
ـ در پایان: فنلاند دارای دو میلیون مرکز حمام سونا است؛ برای ۵,۵ میلیون جمعیت کشور، (همۀ شرکت‌های بزرگ و مؤسسات دولتی دارای سونای اختصاصی برای کارمندان خود هستند.)
ایران، کشوری غمگین
درآخرین رتبه‌بندی پژوهشگران میزان «احساس سعادت»، از ایران به‌عنوان یکی از کشورهای افسرده و غمگین جهان یاد شده است. هرچند رتبه‌بندی ایران در میان کشورهای غمگین دنیا، به‌طور دقیق مشخص نیست، اما محققین به خاطر افزایش خشونت، نزاع خیابانی، اقدام به خودکشی در میان کارگران، دانش‌آموزان و سایر قشرهای جامعه، آن را در فهرست کشورهای ناشاد وعصبی به حساب می‌آورند.
ایران سال‌هاست که با بحران اقتصادی فزاینده، رانت خواری و فساد در سطح‌های بالای حکومتی دست به گریبان است. شکاف بین جامعه و حکومت، خیزش‌های متوالی، سرکوب خشن اعتراض‌ها و مهاجرت گسترده، حاکی از نبود شاخصه‌های یک جامعۀ شاد و خوشبخت (حمایت اجتماعی، آزادی، امید به زندگی سالم، بخشندگی) میباشد. ایران در جدول کشورهای غمگین جهان در ردیف ۱۰۰ جای گرفت.
افغانستان زیر حکم‌رانی اسلامی طالبان در رتبۀ آخر ۱۴۳ کشور مورد ارزیابی قرار گرفت و بالاتر از آن لبنانِ درگیر با بحران اقتصادی و فساد گسترده ایستاد.
عراق که پس از سقوط صدام حسین به میدان جنگ و درگیری گروه‌های داخلی و نیروهای نیابتی ایران بدل شده است در رتبۀ ۹۲ قرار داد. یمن، دیگر کشور درگیر با جنگ داخلی و نیابتی است که با رتبه ۱۳۳ در جمع ده کشور «بدیخت» اعلام شد.
روسیه و اوکراین دو کشور دیگر که بیش از دو سال است درگیر جنگ هستند، به ترتیب در رتبه‌های ۷۲ و ۹۰ قرار گرفتند.
شاخص صلح جهانی
موسسۀ «اقتصاد و صلح» برای هفدهمین سال جدولی از وضعیت شاخص جهانی صلح را اعلام کرد. کشورهایی که در این فهرست قرار دارند ۹۹.۷ درصد جمعیت کل جهان را نمایندگی می‌کنند. برای تعیین امتیاز کشورها از ۲۳ معیار کیفی و کمی استفاده شده است.
در جدول اعلام شده برای سال ۲۰۲۳، کشور اروپایی ایسلند بار دیگر به عنوان امن‌ترین کشور جهان معرفی شد. ایسلند از سال ۲۰۰۸ میلادی تاکنون این جایگاه را در اختیار دارد. پس از ایسلند دیگر کشورهایی که صلح و امنیت بالایی دارند نیز اغلب اروپایی هستند. دانمارک، ایرلند، نیوزیلند و اتریش پس از ایسلند در جای‌گاه‌های بعدی جدول شاخص صلح جهانی قرار دارند.
افغانستان غمگین‌ترین کشور دنیا
افغانستان در میان ۱۶۳ برای هشتمین سال پیاپی به عنوان ناامن‌ترین کشور جهان معرفی شد. پس از افغانستان کشورهای یمن، سوریه، سودان جنوبی و جمهوری دموکراتیک کنگو به عنوان ناامن‌ترین کشورهای جهان معرفی شدند. به این ترتیب در حالی که امن‌ترین کشورها اغلب اروپایی هستند ناامن‌ترین کشورها نیز در منطقه خاورمیانه یا قاره آفریقا قرار دارند.
ایران در میان ۱۶۳ کشور جهان در جایگاه ۱۴۷ قرار گرفته است. نرگس محمدی، مدافع حقوق بشر در حالی به عنوان برندۀ جایزه صلح نوبل در سال ۲۰۲۳ برگزیده شد که در زندان اوین تهران در حبس است. خانوادۀ مهسا امینی برای دریافت لوح جایزۀ ساخاروف از سوی نهادهای اطلاعاتی اجازۀ سفر به فرانسه را نیافتند. این جایزه از سوی پارلمان اروپا برای مهسا امینی و جنبش «زن، زندگی، آزادی» در ایران اعلام شده بود. صالح نیکبحت، وکیل خانوادۀ مهسا امینی به نمایندگی از آن‌ها با حضور در پارلمان اروپا جایزه حقوق بشری ساخاروف را دریافت کرد. وی بعد از بازگشت به ایران در فرودگاه توسط نیروهای امنیتی بازجویی و لوح ساخاروف هم ضبط شد.
—————————————
۱ـ فساد هر آن چیزیست که تولید عدم اعتماد می‌کند. از نظر جامعه شناسان، فساد در ۳ حوزه اتفاق می‌افتد: ۱) فساد اداری: رفتار ان دسته از کارکنان بخش دولتی که برای منافع خصوصی خود، ضوابط پذیرفته شده را زیر پا می‌گذارند، ۲) فساد سیاسی: سوء استفاده از قدرت سیاسی در جهت اهداف شخصی و نامشروع. فساد سیاسی به معنای راه یافتن فساد در سیاست، قدرت و حکومت است، ۳) فساد قانونی: وضع قوانین تبعیض آمیز به نفع هرم قدرت و طبقات مورد حمایت حکومت. متاسفانه هر ۳ نوع فساد، سرشت و شالودۀ حکومت جمهوری اسلامی است.
۲ـ جامعه‌شناسان ناکارآمدی اجتماعی را ناشی از فقدان اعتماد جمعی می‌دانند و کیفیت رابطۀ اجتماعی را با میزان اعتماد جمعی ارزیابی می‌کنند. و به باورجامعه‌شناسی: «اخلاق محصول ثبات است؛ محصول پیش‌بینی پذیری است؛ محصول اعتماد است. اعتماد سرمایۀ اجتماعی است.»
۳ـ مطابق ماده ۴١ قانون کار، دست‌مزد کارگران در ایران باید بر پایه نرخ تورم و سبد هزینه زندگی خانوار کارگری تعیین شود. رقمی که کمیتۀ دست‌مزد برای سبد معیشت کارگران تعیین کرده حدود ۱۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان در ماه است، اما کارگران هزینۀ سبد معیشت خود را (در کمترین صورت آن) ۱۷ میلیون تومان پیشنهاد کرده‌اند. (مطابق پیش نهاد دولت و کارگران، دست‌مزد سالانۀ یک کارگر کم‌تر از ۲,۳۲۵ و ۳,۱۳۸ دلار با نرخ این روزها میباشد.)
منابع:
ـ ایندپندنت فارسی
ـ رادیو فردا
ـ یورو نیوز
ـ و...
۱۱ آوریل ۲۰۲۴ / ۲۳ فروردین ۱۴۰۳
