ورزشگاه جدید تهران را چرا خارجی‌ها طراحی کنند؟

(دکتر علی کیافر، معمار، شهرساز، پژوهشگر و استاد دانشگاه است)

در خبرها آمده است که‌ نه تنها قرار است ورزشگاه جدیدی برای تهران ساخته شود بلکه آن را چینی‌ها طراحی کنند و نیز گفته می‌شود مذاکرات با یک شرکت خصوصی چینی در این‌ مورد در حال پیشروی است.

از دیدگاه من‌ در جایگاه یک ایرانی، یک معمار، و فردی که از نزدیک با طرح‌، ساخت، و ‌عملکرد مجموعه ورزشی آزادی آشنا بوده است بسیار آزار دهنده است که ورزشگاه صدهزارنفری آزادی تهران مورد بی‌مهری واقع شده، به آن و مشکلاتی که در طول سالیان بدلایل گوناگون بر آن وارد شده رسیدگی نشده و نمی‌شود و‌اکنون طرح و ساخت ورزشگاه دیگری در پیش نظر است.

ورزشگاه آزادی که در میان و به نوعی نماد مجموعه ورزشی آزادی هست توسط معماران ایرانی در دفتر مهندسین مشاور عزیز فرمانفرماییان ‌و با نقش اصلی معمار برجسته نادر اردلان در طرح آن طراحی شد و در اولین سال دهه پنجاه خورشیدی ساختمان آن به پایان رسید.

این ورزشگاه که خاطرات ارزشمندی در ذهن و یاد ایرانیان، به‌ویژه ایرانیان ورزش‌دوست در پنجاه سال گذشته داشته در این سال‌ها دچار بی‌توجهی آشکار و خسارات زیاد گردیده است و اکنون به جای بهسازی و رسیدگی به یکی از بزرگ‌ترین ورزشگاه‌های دنیا با آن کارنامه درخشان، به فکر ساخت ورزشگاه دیگری در تهران افتاده‌اند. و  شوربختانه طراحی آن هم توسط غیر ایرانی‌ها در دستور العمل ‌ هست.

قابل تامل باید باشد که ایران برای طرح و ساخت ورزشگاه جدید تهران به چینی ها روی می‌آورد اما سالیان بسیاری است - از بیست سال گذشته  تا به امروز  - که چینی‌ها به  معماران غیرچینی برای طراحی استادیوم‌های خود روی کرده‌اند: دفتر معماری هرتزوگ و د موران، معماران سوئیسی، استادیوم ملی بی‌جینگ (پکن) با ظرفیت ۸۰ هزار تماشاگر را طراحی کرد. و این ورزشگاه درست پانزده سال پیش افتتاح گردید. دفتر معماری زها حدید، معمار درگذشته عراقی-انگلیسی در حال انجام استادیوم ورزشی ۶۰ هزار نفره که بخشی از مرکز بین‌المللی ورزشی شهر هانگ ژو هست.

اشاره باید کرد که زها حدید جدا از طرح چندین ورزشگاه برجسته دنیا، مانند مرکز ورزش‌های آبی در لندن و یکی از ورزشگاه‌های قطر برای جام جهانی سال گذشته، در ایران دو طرح معماری دارد که ساخته نشده‌اند: فاز دوم برج میلاد و هتل فرشته پاسارگاد در تهران.

مایه تاسف بسیار خواهد ‌بود  که ایران با فرهنگ غنی چند هزار ساله، و میراث معماری ارزشمند، به‌ویژه معماری نوین در شصت سال گذشته، برای طرح بنایی شاخص چون‌ یک ورزشگاه که جلوه‌گری‌های خاص از زوایای گوناگون‌‌‌ باید داشته باشد، دست به سوی غیر ایرانیان، مخصوصا کسانی که تجربه طرح و ساخت در این سرزمین را ندارند دراز کند. و بیش از آن،  سرشکستگی گرانی است که با وجود تعداد بسیار طراحان و معماران هنرمند و با تجربه در ایران  و نیز معماران ایرانی‌تبار در سراسر جهان، طرح بنایی که می‌تواند - و باید - نماد و نشانه‌ای از زیبایی، ریشه در این آب و خاک داشتن و نمایانگر و فرهنگ ایران و ایرانیان باشد، به دست غیر ایرانی - از هر کجا و ملیتی که می‌خواهند باشد - انجام پذیرد.

دستکم می‌توانست - و هنوز می‌توان - مسابقه‌ای بین‌المللی برای طراحی این بنای ویژه برگزار کرد، گوی ‌و میدان را در اختیار هر شخص و هر دفتر معماری که توانایی و جرات شرکت در چنین‌ آزمونی را دارد گذارد و در روندی عادلانه و‌ بی‌طرفانه بهترین را از میان طرح های دریافتی  برگزید. تنها در آن صورت است که می‌توان امید داشت که حیثیت ایران و ایرانی پاسداری شود و ورزشگاهی درخور ارزش‌های فرهنگی و زیباشناختی این سرزمین طراحی و ساخته شود.

ورزشگاه ملی بیجینگ‌(پکن) - طرح هرتزوگ و د موران

مجموعه ورزشی هانگژو - طرح دفتر معماری زها حدید