نعش نیمه جان برجام بر دوش تسای کرج!/ صابر گل‌عنبری
کاهش تنش میان ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی تنها چند هفته بیشتر دوام نیاورد و دوباره اتهامات متقابل و تنش‌ها بالا گرفته است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید ایران با ممانعت از جایگزینی دوربین‌های آسیب دیده مجتمع تسای کرج، توافق اخیر با رافائیل گروسی به طور کامل اجرا نمی‌کند و تهران هم تاکید می‌کند که تسای کرج مشمول توافق نبوده است. صرف نظر از صحت و سقم این ادعاها، اما آنچه قابل تامل است، واکنش سریع آمریکا و تروئیکای اروپایی به این قضیه است.
به نظر می‌رسد این واکنش سریع و نسبتا تند قبل از ارتباط آن با موضوع تسای، نوعی واکنشی غیر مستقیم به تاخیر بازگشت ایران به میز گفتگوهای وین است. از این رو که طرف‌های غربی مذاکرات پس از توافق اخیر میان ایران و آژانس، آن را سیگنالی مثبت از جانب تهران برای بازگشت به مذاکرات تلقی کردند و منتظر گشایشی در این خصوص در سفر وزیر خارجه ایران به نیویورک بودند، اما این اتفاق نیفتاد و ایران حاضر به برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام در سطح وزرای خارجه نشد و صرفا به نشست‌های دو جانبه اکتفا کرد؛ البته دلیل آن نیز روشن است و آن این که دولت ایران هنوز شرایط را برای از سرگیری مذاکرات وین مناسب نمی‌داند و به دنبال خرید زمان با دو انگیزه است؛ نخست تقویت هر چه بیشتر برگه‌های هسته‌ای خود قبل از مذاکرات و دوم هم پیشبرد پیش شرط‌هایی است که مطرح کرده است؛ به ویژه در ارتباط با آزادسازی بخش مهمی از منابع مالی بلوکه شده. اما با وجود وعده‌های آمریکا، این مساله با مسائل دیگری گره خورده است.
اما در آن سو به نظر می‌رسد که آمریکا و اروپا احساس می‌کنند ایران به آن‌ها رکب زده است و توافق با آژانس نه پالسی در جهت آمادگی برای ازسرگیری مذاکرات وین، بلکه صرفا با هدف جلوگیری از صدور قطعنامه در شورای حکام آژانس و خرید زمان بیشتر بوده است. از این جهت اختلاف نظر میان ایران و آژانس درباره توافق پیشگفته به عنوان محملی در جهت ایجاد فشار برای ممانعت از کسب زمان بیشتر و از سرگیری سریع مذاکرات مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. به موازات آن نیز اقداماتی برای تشدید تحریم‌ها و توقف اخلال چین در روند تحریم‌ها با تداوم خرید نفت از ایران شروع شده است.
اما درباره مجتمع ساخت قطعات سانتریفیوژهای تسای کرج به نظر می‌رسد که تداوم تحقیقات قضایی و امنیتی در این مجتمع به دلیل خرابکاری تیر ماه، محمل اصلی مخالفت با نصب دوربین‌های جدید در آن نیست، بلکه گویا ایران با این مخالفت خود به دنبال اهرم‌سازی از این مساله و ممانعت از نظارت آژانس در تاسیسات آسیب دیده در جهت جلوگیری از تداوم حملات خرابکارانه اسرائیل علیه تاسیسات هسته‌ای است؛ به این معنا که از یک طرف آمریکا، اروپا و آژانس را به واکنش به این حملات وادار کند و از طرف دیگر آن‌ها را به فشار بر اسرائیل برای توقف این خرابکاری‌ها در آینده وادار کند. این نکته در گفتگوی دیشب کاظم غریب آبادی با شبکه خبر مشهود بود. اما بعید است که طرف‌های پیشگفته به الزامات این پیام ایران تن دهند. کما این که از آن طرف نیز اسرائیل که مترصد هر فرصتی برای افزایش اختلافات و تنش‌ها میان ایران و سه طرف آمریکا، اروپا و آژانس است، احتمالا برای ادامه اقدامات خرابکارانه خود وسوسه می‌شود تا از این طریق همکاری میان ایران و آژانس را بیشتر کاهش دهد و به تبع آن، دولت آمریکا و تروئیکای اروپایی را تحریک و آن‌ها فشارهای خود را بر ایران افزایش دهند.
به هر حال، هر چه زمان بیشتر می‌گذرد هدف احیای برجام برای همه طرف‌ها تحقق‌نیافتنی‌تر می‌شود و باید دید ظرف دو ماه آتی مذاکرات از سر گرفته خواهد شد یا خیر؟ اگر این اتفاق نیفتد احتمال مختومه شدن مذاکرات برای احیای برجام به صورت جدی‌تری قوت خواهد گرفت. تازه اگر هم مذکرات در این دو ماه اکتبر و نوامبر دوباره شروع شود، رسیدن به توافق دشوارتر از هر زمانی خواهد بود و باید دید دو طرف اصلی مذاکرات به سطحی از توافق برای احیای برجام و لو به شکل جزئی می‌رسند. این مساله از آن جهت است که رسیدن به توافق جامع چندان محتمل نیست.
