عالیجناب ریمون آرون: مارکسیسم افیون روشنفکران است

بیژن اشتری

دکتر جواد مجابی، روشنفکر چپ‌گرای قدیمی ما بعد از پنجاه سال هنوز نمی‌خواهد اعتراف کند که او و همفکران دهه پنجاهی‌اش اشتباه می‌کردند(مصاحبه با روزنامه اعتماد، هفده دی). او از روشنفکران آن زمان به عنوان«نو اندیشانی» نام می‌برد که در فکر یک «تحول اساسی» برای «آزادی و رفاه مردم» بودند.

اما دکتر مجابی عزیز نمی‌گوید که «فکر» آنها برای این «تحول اساسی» آموزه‌های مارکسیستی و کمونیستی بود. او نمی‌گوید اما من از زبان ریمون آرون‌ در مواجهه قلمی‌اش با سارتر چپ‌گرا به شما می‌گویم که مارکسیسم همواره افیون روشنفکران بوده است و این گزاره بیشترین مصداقش را شاید در ایران دهه چهل و پنجاه شمسی داشت.

در فرانسه شصت سال پیش که تب کمونیسم تند بود و روشنفکرانی مثل ژان پل سارتر و لویی آلتوسر محبوب جوانان و دانشجویان بودند حداقل یک ریمون آرونی هم وجود داشت که با کتاب «افیون روشنفکران»‌اش و با سی سال کار ممتد مقاله نویسی‌اش دست به روشنگری بزند و از جذابیت خطرناک و فریبکارانه ایدئولوژی‌گرایی و جزم‌اندیشی ذهنی سخن بگوید و برای مخاطبانش روشن کند که چگونه روشنفکران چپ‌گرا حاضر شده‌اند روح خود را به شیطان بفروشند و با گرایشات استبدادی حاکم بر نظام‌های مارکسیستی سازش کنند.

عالیجناب ارون به ما آموخت که یک روشنفکر واقعی، چگونه باید، اگر نه در راه عینیت، حداقل در مسیر انصاف و عدم‌تعصب فکری تلاش کند.

افسوس و هزار افسوس که سرزمین نفرینی من در برابر لشکر بی‌انتهای روشنفکران چپ‌گرایش یک نیمچه ریمون آرون هم نداشت که دریچه‌ای به روشنایی برای ما بچه‌های آن نسل باز کند. افسوس.

تلگرام نویسنده
@bijan_ashtari