کُردهای سوریه؛ ترامپ و اتحاد درونی! / صابر گل‌عنبری
با سقوط اسد و ثبات نسبی در سوریه، سرنوشت کُردهای این کشور به ویژه نیروهای قسد به پرونده داغ و مطرح این روزها میان مثلث دمشقِ جدید، ترکیه و کشورهای غربی تبدیل شده است.
در این زمینه هم دو رخداد و تحول در این روزها می‌تواند در آینده نیروهای قسد و حزب Pyd تاثیرگذار و جهت دهنده باشد.
نخست این که ترامپ نیامده دستور کاری خود را در مورد حضور نظامی آمریکا در سوریه و به تبع آن حکومت خودگردان کُردی و نیروهای آن تا حدودی روشن کرده است؛ مانند رفتاری مشابه در پرونده‌های مختلف دیگر از مساله مهاجرت و روابط تجاری با اروپا تا جنگ لبنان و غزه.
در این رابطه سخنان دیروز مایکل والتز مشاور امنیت ملی ترامپ درخور توجه است. والتز بیان داشت که «ما به حضور هیچ نظامی آمریکایی در سوریه نیاز نداریم» و تاکید کرد که آمریکا به مبارزه با داعش و تامین امنیت مرزهای اسرائیل اهتمام دارد.
بنا به این اظهارات و تصویری کلی که از سیاست خاورمیانه‌ای ترامپ وجود دارد می‌توان گفت که چتر حمایتی آمریکا برای نیروهای کُردی قسد در حال جمع شدن است. از این رو، گفته‌های والتز به نوعی اعمال فشار بر مظلوم کوبانی فرمانده کل نیروهای قسد در این شرایط حساس نیز هست.
البته این رویکرد آمریکا هم به دور از رویکرد اروپایی مشابهی نیست و در مجموع به نظر می‌رسد که مواضع دول اروپایی و آمریکا نوعی هم‌پوشانی پیدا کرده است و فارغ از حمایت‌های جسته و گریخته اعلامی از قسد، لب مواضع اعمالی غربی به تازگی خواسته یا ناخواسته در امتداد غایت متحد ناتویی خود (ترکیه) مبنی بر ضرورت پایان سلطه نظامی تشکیلات کُردی و خلع سلاح آن در غرب فرات قرار گرفته است.
واقعیت هم این است که قسد در تنگنایی تاریخی و در برابر دو انتخاب دشوار قرار گرفته است؛ نخست این که با رهبری جدید در دمشق وارد گفتگو شود و وارد تشکیلات ارتش شود و دوم این که خود را برای حمله نظامی ترکیه و تشکیلات «ارتش ملی سوریه» و گروه‌های دیگر آماده کند.
این مواجهه نظامی هم برای قسد در شرایط کنونی دشوار است؛ نخست به علت قرار گرفتن در محاصره نظامی همه جانبه ترکیه و این گروه‌ها و نبود موازنه قوا و دوم این که از پشتیبانی خارجی خاصی برخوردار نیست و «متحدان» غربی نیز به ادغام قسد و ی‌پ‌گ در ارتش در حال شکل‌گیری سوریه متمایل شده و خواهان مشارکت حزب اتحاد دموکراتیک (Pyd) در گفتگوی ملی و قدرت در دمشق هستند. برخی اظهارات مقامات غربی از جمله وزیر خارجه آلمان درباره «ضرورت» خلع سلاح این نیروها و ادغام آنها در ارتش سوریه موید این مدعاست.
غرب از گفتگوی قسد و دمشق حمایت می‌کند و خواهان نتیجه‌بخش بودن این گفتگو برای جلوگیری از وقوع جنگی در شمال شرقی سوریه است؛ اما فرضا اگر چنین جنگی هم رخ دهد، بعید است به نفع کُردها مداخله کند.
به نظر می‌رسد که مظلوم کوبانی در سایه فضای سنگین تهدید و فشار نظامی و سیاسی، در حال کاربست مواجهه‌ای پراگماتیک با این وضعیت است و با ارسال پیام‌هایی به دمشق، آمادگی خود را برای مذاکره درباره مسائلی چون آینده قسد و مناطق تحت کنترل آن اعلام کرده است.
در مقابل زوم ترکیه بر ارتباط قسد با پ.ک.ک و حضور نیروهای خارجی، کوبانی ضمن تکذیب چنین پیوندی اما به وجود مسلحین خارجی در میان نیروهای خود اشاره و تاکید کرده که برای مبارزه با داعش به سوریه آمده‌اند که برخی بازگشته و بقیه هم در صورت رسیدن به آتش‌بس باز می‌گردند.
در همین حال هم به گفته منابعی حزب اتحاد دموکراتیک برای مدیریت شرایط کنونی با وجود خصومت سیاسی فیمابین، با «شورای ملی کُردی» نزدیک به ترکیه ارتباط برقرار کرده و ظاهرا قرار است که هیاتی از این شورا با کوبانی دیدار و گفتگو کند و هدف از این گفتگوی بین کُردی نیز ایجاد مرجعیت سیاسی یکپارچه برای کُردهای سوریه قبل از ورود به گفتگوی ملی با دمشق عنوان شده است.
هنوز روشن نیست که دیدار و گفتگو میان این دو طرف کُردی سوریه در صورت انجام چه نتیجه و خروجی داشته باشد؛ اما اگر هم برگزار شود معطوف به حمایت متحدان خارجی دو گروه یعنی ترکیه و آمریکا خواهد بود.
در این میان، با وجود مخالفت برخی منابع نزدیک به شورای ملی کردی، اما شلال کدو از رهبران این شورا از حمایت آن از ایجاد مرجعیت کردی مشترک خبر داده و خواستار میانجیگری آمریکا و فرانسه برای موفقیت هر گونه دیدار میان دو طرف شده و هدف از آن را جلوگیری از وقوع جنگ در شمال شرقی سوریه دانسته است.
در کل ابتدا باید دید که مذاکرات چند جانبه درون کُردی (در صورت برگزاری) و کُردی-دمشق به کجا میانجامد و در این میانه هم بعید نیست که قسمی از فشار نظامی (حمله محدود و تدریجی) برای فشار بر قسد رخ دهد؛ اما در صورت شکست مذاکرات و «تداوم ثبات نسبی» در سوریه، احتمالا جنگ و درگیری گسترده در شمال شرقی سوریه گریزناپذیر شود.
تلگرام نویسنده
@Sgolanbari
