علت انفجار در بندر رجایی: محموله سوخت موشک

جان گامبریل / خبرگزاری آسوشیتدپرس / ۲۷ آوریل ۲۰۲۵

انفجار و آتش‌سوزی عظیمی روز شنبه در بندری در جنوب ایران، که گفته می‌شود با محموله‌ای از یک ماده شیمیایی مورد استفاده در سوخت موشک مرتبط بوده، ۲۵ نفر را کشت و حدود ۸۰۰ نفر دیگر را زخمی کرد.

هلیکوپترها و هواپیماها تا صبح یکشنبه از هوا آب بر روی آتش سرکش در بندر شهید رجایی ریختند. این انفجار درست زمانی رخ داد که ایران و ایالات متحده روز شنبه در عمان برای سومین دور مذاکرات درباره برنامه هسته‌ای رو به پیشرفت تهران دیدار کردند.

هیچ‌کس در ایران به صراحت نگفت که این انفجار ناشی از حمله بوده است. با این حال، حتی عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران که مذاکرات را رهبری می‌کرد، روز چهارشنبه اذعان کرد که «سرویس‌های امنیتی ما به دلیل موارد گذشته تلاش برای خرابکاری و عملیات ترور که برای تحریک پاسخ مشروع طراحی شده بودند، در حالت آماده‌باش هستند.»

رسانه‌های دولتی آمار تلفات را اعلام کردند و گفتند که مقامات تنها هویت ۱۰ نفر از کشته‌شدگان، از جمله دو زن، را شناسایی کرده‌اند.

در همین حال، تلویزیون دولتی گزارش داد که آتش تحت کنترل است و تا اواخر یکشنبه کاملاً خاموش خواهد شد. همچنین اعلام کرد که فعالیت‌ها در بندر از سر گرفته شده و تصاویری از تخلیه کانتینرهای یک کشتی تجاری نشان داد.

جزئیات کمی درباره آنچه که باعث آتش‌سوزی در نزدیکی بندرعباس شد و گزارش شده که کانتینرهای دیگر را نیز منفجر کرد، وجود دارد.

شرکت امنیتی خصوصی امبری (Ambrey) می‌گوید این بندر در ماه مارس محموله شیمیایی سوخت موشکی دریافت کرده بود. این بخشی از محموله آمونیوم پرکلرات از چین توسط دو کشتی به ایران بود که ابتدا در ژانویه توسط فایننشال تایمز گزارش شد. این ماده شیمیایی برای ساخت سوخت جامد موشک‌ها قرار بود برای پر کردن ذخایر موشکی ایران استفاده شود که در حملات مستقیم به اسرائیل در جریان جنگ با حماس در نوار غزه کاهش یافته بود.

امبری گفت: «آتش‌سوزی ظاهراً نتیجه جابجایی نادرست محموله سوخت جامد برای استفاده در موشک‌های بالستیک ایران بوده است.»

داده‌های ردیابی کشتی‌ها که توسط آسوشیتدپرس تحلیل شد، یکی از کشتی‌هایی که گمان می‌رود این ماده شیمیایی را حمل می‌کرده، در ماه مارس در نزدیکی بندر قرار داشت، همان‌طور که امبری اعلام کرد. ایران دریافت این محموله را تأیید نکرده است. نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد به درخواست اظهارنظر در روز شنبه پاسخ نداد.

مشخص نیست چرا ایران این مواد شیمیایی را از بندر منتقل نکرده، به‌ویژه پس از انفجار بندر بیروت در سال ۲۰۲۰. آن انفجار، که ناشی از اشتعال صدها تن نیترات آمونیوم بسیار انفجاری بود، بیش از ۲۰۰ نفر را کشت و بیش از ۶۰۰۰ نفر را زخمی کرد. با این حال، اسرائیل سایت‌های موشکی ایران را که تهران در آن‌ها از مخلوط‌کن‌های صنعتی برای تولید سوخت جامد استفاده می‌کند، هدف قرار داده بود.

تصاویر شبکه‌های اجتماعی از انفجار روز شنبه در بندر شهید رجایی دود مایل به قرمزی را نشان می‌داد که پیش از انفجار از آتش بلند شده بود. این نشان‌دهنده دخالت یک ترکیب شیمیایی در انفجار است، مشابه انفجار بیروت.

«عقب بروید، عقب بروید! به کامیون گاز بگویید برود!» مردی در یکی از ویدئوها درست پیش از انفجار فریاد زد. «بهش بگو بره، قراره منفجر بشه! خدایا، این داره منفجر می‌شه! همه تخلیه کنید! عقب بروید! عقب بروید!»

خبرگزاری دولتی ایرنا شنبه شب گزارش داد که اداره گمرک ایران «انبار کالاهای خطرناک و مواد شیمیایی ذخیره‌شده در منطقه بندر» را عامل انفجار دانست، بدون توضیح بیشتر.

تصویر هوایی منتشرشده توسط رسانه‌های ایرانی پس از انفجار نشان داد که آتش‌سوزی در چندین نقطه از بندر شعله‌ور است و مقامات بعداً درباره آلودگی هوا ناشی از مواد شیمیایی مانند آمونیاک، دی‌اکسید گوگرد و دی‌اکسید نیتروژن هشدار دادند. مدارس و ادارات در بندرعباس روز یکشنبه تعطیل خواهند بود.

بندر رجایی؛ مقصد اصلی بارهای ایران

بندر شهید رجایی قبلاً نیز هدف قرار گرفته بود. حمله سایبری در سال ۲۰۲۰ که به اسرائیل نسبت داده شد، این بندر را هدف قرار داد. این حمله پس از آن رخ داد که اسرائیل اعلام کرد حمله سایبری به زیرساخت‌های آب خود را که به ایران نسبت داد، خنثی کرده است. مقامات اسرائیلی به درخواست‌های اظهارنظر درباره انفجار روز شنبه پاسخ ندادند.

ویدئوهای شبکه‌های اجتماعی دود سیاه غلیظی را پس از انفجار نشان می‌دادند. ویدئوهای دیگر شیشه‌های شکسته ساختمان‌هایی در چند کیلومتری کانون انفجار را نشان می‌داد. تصاویر رسانه‌های دولتی نشان‌دهنده هجوم زخمی‌ها به حداقل یک بیمارستان بود، در حالی که آمبولانس‌ها می‌رسیدند و امدادگران یک نفر را روی برانکارد منتقل می‌کردند.

حسن‌زاده، مقام مدیریت بحران استانی، پیش‌تر به تلویزیون دولتی گفت که انفجار از کانتینرهای بندر شهید رجایی در شهر ناشی شده است، بدون توضیح بیشتر. تلویزیون دولتی همچنین گزارش داد که انفجار باعث ریزش یک ساختمان شده است، اگرچه جزئیات بیشتری ارائه نشد.

وزارت کشور اعلام کرد که تحقیقاتی درباره انفجار آغاز کرده است. مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، نیز به بازماندگان این انفجار تسلیت گفت.

بندر شهید رجایی در استان هرمزگان حدود ۱۰۵۰ کیلومتر (۶۵۰ مایل) جنوب شرقی پایتخت ایران، تهران، در تنگه هرمز قرار دارد، دهانه باریک خلیج فارس که ۲۰ درصد از کل نفت معامله‌شده جهان از آن عبور می‌کند.