| صفحه نخست | خبر و گزارش | سياست | انديشه | فرهنگ و ادبيات | زندگی | محیط زیست | RSS |
عربستان؛ از مخالفت با برجام تا همراهی با توافق جدید
عربستان سعودی با توافق اوباما با ایران مخالف بود. اما از توافق ترامپ حمایت می‌کند. چرا؟
ده سال پیش، زمانی که باراک اوباما، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، و دیگر رهبران جهانی به توافقی با ایران برای محدود کردن برنامه هسته‌ای آن دست یافتند، عربستان سعودی نگران شد.
مقامات سعودی این توافق را «معامله‌ای ضعیف» خواندند که تنها رقیب منطقه‌ای این کشور، یعنی ایران، را جسورتر کرده بود. آن‌ها زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، چند سال بعد از این توافق خارج شد، تشویق کردند.
اما امروز، در حالی که دولت دوم ترامپ با ایران بر سر توافقی مذاکره می‌کند که ممکن است شباهت‌های زیادی به توافق قبلی داشته باشد، نگاه عربستان سعودی کاملاً متفاوت به نظر می‌رسد.
وزارت خارجه این کشور اخیراً بیانیه‌ای صادر کرد و اعلام کرد که امیدوار است مذاکرات میان ایران و آمریکا، که با میانجیگری عمان انجام می‌شود، به «تقویت صلح در منطقه و جهان» بینجامد.
محمد بن سلمان، ولی‌عهد سعودی، حتی برادر خود، خالد بن سلمان (وزیر دفاع)، را به تهران فرستاد، جایی که مقامات ایرانی با لباس‌های نظامی رسمی از او استقبال گرمی کردند. او سپس نامه‌ای را شخصاً به آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران، تحویل داد؛ کسی که محمد بن سلمان زمانی او را به‌گونه‌ای مسخره کرده و گفته بود: «در مقایسه با او، هیتلر خوب به نظر می‌رسد.»
چه چیزی تغییر کرده است؟
روابط عربستان سعودی و ایران در دهه گذشته گرم‌تر شده است. به همان اندازه مهم، عربستان سعودی در حال اجرای برنامه‌ای برای تنوع بخشیدن به اقتصاد خود است تا از وابستگی بیش از حد به نفت رها شود و به مرکزی برای کسب‌وکار، فناوری و گردشگری تبدیل شود. اما احتمال پرواز پهپادها و موشک‌های ایرانی بر فراز عربستان به دلیل تنش‌های منطقه‌ای، تهدیدی جدی برای این برنامه محسوب می‌شود.
«کریستین اسمیت دیوان»، پژوهشگر ارشد «مؤسسه مطالعات دول خلیج عربی» در واشنگتن، می‌گوید: «نگرش آن‌ها امروز متفاوت است. در دوران اوباما، کشورهای خلیج‌فارس از نزدیکی آمریکا و ایران می‌ترسیدند که ممکن بود آن‌ها را منزوی کند. اما در دوران ترامپ، از تشدید تنش‌های آمریکا و ایران می‌ترسند که ممکن است آن‌ها را هدف بگیرد.»
ایران و آمریکا روز شنبه دومین دور مذاکرات دیپلماتیک درباره فعالیت‌های هسته‌ای تهران را به پایان رساندند و برنامه‌ای برای مذاکرات سریع تعیین کردند. ترامپ درباره اهداف این مذاکرات جزئیاتی ارائه نکرده و تنها تکرار کرده است که ایران هرگز نباید به بمب هسته‌ای دست یابد. اما مقامات ایرانی می‌گویند توافقی که در حال شکل‌گیری است، از آن‌ها نمی‌خواهد زیرساخت‌های هسته‌ای کشور را از بین ببرند.
کشورهای عربی از جمله عربستان سعودی، مصر، اردن، قطر و بحرین همگی از این مذاکرات استقبال کرده‌اند و دیپلماسی را به جای تشدید درگیری‌ها ترجیح داده‌اند.
«بدر البوسعیدی»، وزیر خارجه عمان، روز شنبه در پستی در ایکس نوشت: «این مذاکرات در حال شتاب گرفتن هستند و اکنون حتی چیزهای غیرممکن نیز ممکن شده‌اند.»
این مذاکرات در حالی انجام می‌شود که تنش‌ها در سراسر خاورمیانه بالا گرفته است؛ از حملات هوایی آمریکا به شبه‌نظامیان حوثی یمن (که از سوی ایران حمایت می‌شوند) تا بمباران‌های مرگبار ادامه‌دار اسرائیل بر غزه. ترامپ ماه گذشته گفت که در صورت عدم توافق با ایران درباره برنامه هسته‌ای آن، این کشور را بمباران خواهد کرد.
بر اساس گفته‌های مقامات دولت آمریکا و دیگرانی که در جریان این گفت‌وگوها قرار دارند، اسرائیل برنامه‌ریزی کرده بود تا آینده به سایت‌های هسته‌ای ایران حمله کند، اما ترامپ در هفته‌های اخیر آن‌ها را از این کار منصرف کرد تا مذاکرات برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران انجام شود.
«فیراس مقصاد»، مدیر اجرایی بخش خاورمیانه و شمال آفریقا در گروه اوراسیا (یک مشاوره ریسک سیاسی)، گفت: «بیش از هر زمان دیگری، کشورهای عرب خلیج‌فارس به دنبال ثبات پایدار هستند؛ شرطی ضروری برای تحقق چشم‌اندازهای بلندپروازانه اقتصادی آن‌ها. ترجیح قوی آن‌ها این است که فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران و برنامه هسته‌ای آن از طریق دیپلماسی محدود شود.»
از دشمنی به سمت گفت‌وگو
عربستان سعودی با اکثریت سنی و ایران با اکثریت شیعه مدت‌ها از طرف‌های مخالف در درگیری‌های منطقه‌ای حمایت می‌کردند، از جمله جنگ فرسایشی یمن که به یکی از بدترین بحران‌های انسانی جهان منجر شد. این دو کشور بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۳ هیچ رابطه دیپلماتیکی نداشتند و آشکارا به دشمنی می‌پرداختند.
محمد بن سلمان بارها هشدار داده است که اگر ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد، عربستان سعودی نیز چنین خواهد کرد. (در همین حال، دولت ترامپ مذاکرات درباره توافقی را احیا کرده که به عربستان دسترسی به فناوری هسته‌ای آمریکا و احتمالاً امکان غنی‌سازی اورانیوم را می‌دهد.)
اما در سال ۲۰۲۳، ایران و عربستان سعودی با میانجیگری چین، آشتی رسمی را اعلام کردند. تا آن زمان، تمرکز سیاست خارجی محمد بن سلمان به سمت آرام‌سازی درگیری‌های منطقه‌ای تغییر کرده بود.
عربستان سعودی، به عنوان متحد کلیدی آمریکا، هدف اصلی تلافی‌جویی ایران در زمانی است که این کشور به دنبال ضربه زدن به منافع آمریکا باشد. نزدیکی جغرافیایی، حملات نیابتی‌های ایران را آسان می‌کند. در سال ۲۰۱۹، یکی از تأسیسات نفتی کلیدی عربستان در یک حمله پیچیده با پشتیبانی ایران مورد هدف قرار گرفت. مقامات سعودی ابراز تاسف کرده‌اند که این حادثه به آن‌ها نشان داد اتحاد با آمریکا محدودیت‌هایی دارد و آن‌ها را به سمت مذاکره با ایران به جای ادامه درگیری سوق داد.
دیوان گفت: «امروز مزایای بالقوه مذاکره بهتر از ریسک یک جنگ منطقه‌ای به نظر می‌رسد.»
ده سال پیش، رهبران خلیج‌فارس احساس می‌کردند که در مذاکرات نادیده گرفته شده‌اند. اما این بار، ایران به دنبال تعامل منطقه‌ای بوده است.
«سنان وکیل»، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در موسسه تحقیقاتی چاتام هاوس، گفت: «نکته جالب پس از دور اول مذاکرات این بود که وزیر خارجه ایران با همتایان خود، از جمله در بحرین، تماس گرفت. ایران می‌خواهد حمایت منطقه‌ای داشته باشد و کشورهای خلیج‌فارس نه تنها از مذاکرات حمایت می‌کنند، بلکه به دنبال جلوگیری از هرگونه تشنجی هستند که ممکن است بر امنیت اقتصادی و ملی آن‌ها تأثیر بگذارد.»
ویویان نریم / نیویورک تایمز / ۲۰ آوریل ۲۰۲۵
| ||||||||
|
ايران امروز
(نشريه خبری سياسی الکترونیک)
«ايران امروز» از انتشار مقالاتی كه به ديگر سايت‌ها و نشريات نيز ارسال می‌شوند معذور است. استفاده از مطالب «ايران امروز» تنها با ذكر منبع و نام نويسنده يا مترجم مجاز است.
Iran Emrooz©1998-2025 | editor@iran-emrooz.net
|
