آشوب‌زایی شدید ترامپ برای اقتصاد آمریکا

بازنگری گسترده دونالد ترامپ در سیاست تجاری آمریکا که این هفته آغاز کرد، نقطه پایانی بر عصر جهانی‌سازی گذاشت و مردم، دولت‌ها و سرمایه‌گذاران در سراسر جهان را نگران کرد. رئیس‌جمهور آمریکا گفت: «هیچ‌کس نباید غافلگیر می‌شد.»

پس از آنکه ترامپ «اعلامیه استقلال اقتصادی» را ارائه کرد، اعلام تعرفه‌های ۱۰ تا ۵۰ درصدی بر شرکای تجاری آمریکا، بازارهای سهام را به شدت تحت تأثیر قرار داد. این تاثیر چنان شدید بود که با خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا (برکسیت) مقایسه شد.

اما ترامپ که با وعده «تعرفه‌ها آمریکا را دوباره بزرگ می‌کنند» دوباره انتخاب شد، دهه‌هاست با «ثبات‌ نظر بالا» از بازگشت تعرفه‌های گسترده دفاع کرده است. او در باغ رز کاخ سفید گفت: «۴۰ سال است در این باره حرف می‌زنم.»

بسیاری از کسب‌وکارها، اقتصاددانان و سیاستمداران معتقدند برنامه تجاری ترامپ اشتباه، پر ایراد و پرخطر است. برخی حتی پیشنهاد داده‌اند که شاید این طرح توسط چت‌جی‌پی‌تی نوشته شده باشد! اما در مورد دهه‌ها اصرار او بر این سیاست، بدون شک حق با اوست.

لری ساباتو، مدیر مرکز سیاست دانشگاه ویرجینیا، می‌گوید: «این برای ترامپ بسیار غیرمعمول است. او از یک نظر سیاستمدار معمولی است: به چیزهای زیادی اعتقاد عمیقی ندارد.» اما تعرفه‌ها متفاوت هستند: «به نظر می‌رسد او به این یک چیز باور عمیقی دارد.» 

حتی در سال ۱۹۸۷، زمانی که یک تاجر املاک مشتاق شهرت آگهی‌های تمام‌صفحه در روزنامه‌ها می‌گذاشت، ترامپ (که اکنون رئیس‌جمهور است) چنین استراتژی را خواستار بود. او آن زمان استدلال می‌کرد که دیگر اقتصادهای بزرگ «بزرگترین ماشین‌های سودسازی تاریخ هستند» و گفت: «این کشورهای ثروتمند را مالیات بزنید، نه آمریکا را.»

هشت سال پس از شروع دوره اول ریاست‌جمهوری و تنها ۱۰ هفته از دوره دوم او، ترامپ سرانجام به طور جدی تحقق این رویا را آغاز کرده‌است — و هشدارها درباره تبدیل شدن آن به یک کابوس را نادیده گرفته است.

ترامپ در کمپین انتخاباتی سال گذشته به وضوح دیدگاه خود را بیان کرد: او وعده داد تعرفه‌ها اقتصاد آمریکا را رها خواهد کرد، قلب صنعتی آن را احیا می‌کند و سود مالی عظیمی برای دولت فدرال به ارمغان خواهد آورد.

اما پس از ارائه این بازسازی بزرگ، زیبا و جسورانه از نظم اقتصادی جهانی، اقدامات اولیه دولت دوم ترامپ به طرز چشمگیری محدودتر، آشفته‌تر و مرددتر از آنچه انتظار می‌رفت بود.

در ابتدا تمرکز از سطح جهانی به چند کشور خاص — چین، کانادا و مکزیک — کاهش یافت. درحالی که چین تحت تأثیر شدید قرار گرفت، تعرفه‌های گسترده بر کانادا و مکزیک با مهلت‌های عجیب، تأخیرها و معافیت‌های پیچیده متوقف شد.

تعرفه‌های فولاد و آلومینیوم افزایش یافت، اما دستورکار تجاری ترامپ عمدتاً با تهدیدها و مشاجرات مشخص می‌شد: بیشتر شعار بود تا واقعیت.

ترامپ نگرانی‌های اقتصاددانان را نادیده گرفت

در روز چهارشنبه — که ترامپ و مشاورانش آن را «روز آزادی» نامیدند — او تمام تلاش خود را کرد تا پس از هفته‌ها تردید و سردرگمی، خطی روشن بکشد و تعرفه‌های جهانی و «متقابل» را که بارها در مبارزه برای بازپس‌گیری کاخ سفید وعده داده بود، اعمال کند.

ترامپ با نادیده گرفتن پیش‌بینی‌ها و نگرانی‌های اقتصاددانان و شرکت‌های جریان اصلی، به ندای درونی خود گوش داد. ساباتو می‌گوید: «این دقیقاً مثل برکسیت‌گراها بود، مگر نه؟ آنها واقعاً از اعماق وجود به آن باور داشتند.»

ترامپ در بخشی از سخنرانی خود از جایگاه رئیس‌جمهوری به یک مورخ تغییر موضع داد: «در سال ۱۹۱۳، به دلایلی ناشناخته برای بشر، مالیات بر درآمد وضع کردند.» او این را مقدمه‌ای برای کاهش شدید تعرفه‌ها بر کالاهای خارجی قرار داد و گفت: «از آن پس شهروندان آمریکا — و نه کشورهای خارجی — پول لازم برای اداره دولت ما را پرداخت خواهند کرد.» 

دونالد ترامپ، این بار در قامت یک «استاد تاریخ»، در جمع دستیاران، وزیران و حامیان خود ادعا کرد: «دهه‌های رفاه آمریکا با رکود بزرگ ۱۹۲۹ به پایان ناگهانی رسید.» او گفت: «اگر آنها به سیاست تعرفه‌ها پایبند می‌ماندند، این اتفاق هرگز رخ نمی‌داد. داستان کاملاً متفاوت بود.» 

اما مورخان واقعی با این روایت مخالفند. اندرو کوهن، استاد تاریخ در مدرسه ماکسول دانشگاه سیراکیوز، گفت: «این چیزی است که ما دروغ می‌نامیم — نادرست، غیرواقعی. او اشتباه می‌کند. هیچ کس چنین نظری ندارد. حتی اقتصاددانان محافظه‌کار یا طرفدار حمایت‌گرایی هم چنین فکری نمی‌کنند.» 

ماه‌ها پس از شروع رکود، قانون تعرفه‌های اسموت-هاولی ۱۹۳۰ — که صدها کالای وارداتی را هدف گرفت تا اقتصاد آمریکا را تقویت کند — به‌طور گسترده به عنوان عاملی که بحران را طولانی‌تر و حتی عمیق‌تر کرد، شناخته می‌شود. تاکنون هیچ رئیس‌جمهوری دیگری این تاکتیک را تکرار نکرده بود — تا امروز.

وعده «عصر طلایی جدید» در برابر تردیدهای کارشناسی 

رئیس‌جمهور آمریکا وعده یک «عصر طلایی جدید» را داده است — با میلیون‌ها شغل تازه، صادرات چند میلیارد دلاری بیشتر و درآمدهای تریلیونی از تعرفه‌ها. اما خارج از دولت او، شک‌و‌تردیدها بسیار است.

اسوار پراساد، استاد سیاست تجاری در دانشگاه کرنل و مقام سابق صندوق بین‌المللی پول، گفت: «تعرفه‌های ترامپ به معنای رهایی از مزایای تجارت آزاد برای کسب‌وکارها و مصرف‌کنندگان آمریکایی است.» او افزود: «ترامپ تقریباً با هر شریک بزرگ تجاری آمریکا به‌صورت خصمانه برخورد کرده، بدون چشم‌پوشی از متحدان یا رقبا. این اقدامات «آشوب‌زایی شدیدی برای اقتصاد آمریکا به همراه خواهد داشت و تأثیر آن بر مصرف‌کنندگان و صنایع مختلف محسوس خواهد بود.»

به گفته ترامپ و تیمش، «بقیه جهان» هزینه این تعرفه‌ها را پرداخت خواهند کرد. اما در واقعیت، تعرفه‌های وارداتی توسط شرکت‌ها و مصرف‌کنندگانی پرداخت می‌شود که کالاها را از خارج وارد می‌کنند — در این مورد، شرکت‌ها و مصرف‌کنندگان آمریکایی — نه شرکت‌های خارجی صادرکننده.

براساس تحلیل آزمایشگاه بودجه ییل، تعرفه‌های ترامپ هزینه هر خانوار آمریکایی را به‌طور متوسط ۳۸۰۰ دلار افزایش خواهد داد.

جرمی هورپدال، پژوهشگر موسسه کاتو، نوشت: «این افزایش تعرفه‌ها احتمالاً یکی از بزرگ‌ترین افزایش‌های مالیاتی در تاریخ آمریکا خواهد بود و در صورت اجرای کامل، به برخی از بالاترین نرخ‌های تعرفه‌ای که آمریکا تاکنون دیده است، منجر می‌شود.» او هشدار داد که این نرخ‌ها ممکن است از سطح تعرفه‌های پس از اسموت-هاولی در ۱۹۳۰ نیز فراتر رود.

هورپدال افزود: «مثل همه تعرفه‌ها، بخش عمده‌ای از این مالیات‌های جدید توسط مصرف‌کنندگان و کسب‌وکارهای آمریکایی در قالب قیمت‌های بالاتر پرداخت خواهد شد.»

اگر ترامپ درست بگوید و رویای دهه‌ها پیش او به احیای بزرگ‌ترین اقتصاد جهان، افزایش ثروت شهروندان و تبدیل پایگاه صنعتی به یک قدرت تولیدی بینجامد، دولت او به یکی از موفق‌ترین دولت‌های تاریخ مدرن تبدیل خواهد شد.

اما اگر اشتباه کند، همان آمریکایی‌هایی که او را برای کاهش سریع هزینه‌های زندگی انتخاب کردند، سخت‌ترین ضربه را خواهند خورد.

لری ساباتو گفت: «یا ترامپ و تیمش درست می‌گویند، یا اکثریت قریب‌به‌اتفاق اقتصاددانان جریان اصلی. من می‌دانم شرط خود را روی کدام می‌گذارم.»

کالوم جونز
گاردین - ۵ آوریل ۲۰۲۵