درخواست تمدید مأموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر

دهها سازمان و گروه مدافع گروه حقوق بشر  ایرانی و بین‌المللی به همراه دکتر شیرین عبادی،‌ برنده جایزه نوبل صلح، در نامه‌ای مشترک به کشورهای عضو شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، خواستار تمدید ماموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران شده‌اند.

شورای حقوق بشر امروز - سه شنبه ۱۸ مارس - در مقر سازمان ملل در ژنو نشستی برگزار می‌کند و در آن علاوه بر استماع گزارش مای ساتو، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در ایران، درباره تمدید ماموریت او تصمیم می‌گیرد.

متن بیانیه مشترک سازمان‌ها و گروه‌های مدافع گروه حقوق بشر در ایران:

بیانیه مشترک:
تمدید مأموریت گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران و حمایت از یک مکانیسم بین‌المللی مستقل تحقیقاتی تکمیلی 
تاریخ: ۱۸/۰۳/۲۰۲۵

به: کشورهای عضو شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد 

عالی‌جنابان، 

ما، سازمان‌های حقوق بشری ایرانی و بین‌المللی امضاکننده این بیانیه، توجه شما را به بحران گسترده و همه‌جانبه حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران جلب می‌کنیم و از دولت شما می‌خواهیم که از تمدید مأموریت گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در مورد وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران، و همچنین ادامه یک مکانیسم بین‌المللی مستقل تحقیقاتی تکمیلی با اختیارات کافی و قوی، حمایت کنید. این مکانیسم باید بتواند به بررسی، جمع‌آوری و حفظ شواهد مربوط به الگوهای اخیر و جاری نقض‌های جدی حقوق بشر و جنایات تحت قوانین بین‌المللی بپردازد و تلاش‌هایی را برای تحقق مسئولیت‌پذیری دنبال کند. 

کار مأموریت بین‌المللی تحقیق و تفحص مستقل در مورد ایران (FFMI) و گزارشگر ویژه در طول دو سال گذشته اهمیت این دو مأموریت متمایز اما مکمل را در رسیدگی به بحران طولانی‌مدت حقوق بشر و مصونیت از مجازات در جمهوری اسلامی ایران نشان داده است. 

گزارشگر ویژه با نظارت و گزارش‌دهی مستمر و مستقل درباره نقض‌های جاری حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در کشور، با مقامات ایرانی و سایر ذی‌نفعان در این زمینه تعامل می‌کند، مسائل را از طریق بیانیه‌های عمومی به اطلاع جامعه بین‌المللی می‌رساند و از همه مهم‌تر، با صدور درخواست‌های فوری و سایر مکاتبات، از حق زندگی و سایر حقوق بشر افراد در معرض خطر محافظت می‌کند. 

از سوی دیگر، مأموریت بین‌المللی تحقیق و تفحص مستقل در مورد ایران (FFMI) با بررسی دقیق الگوهای نقض‌های جدی و گسترده حقوق بشر، شناسایی دلایل ساختاری و دستیابی به یافته‌های واقعی و حقوقی که می‌تواند مسیرهایی را به سوی مسئولیت‌پذیری فراهم کند، نقش حیاتی ایفا می‌کند. وظایف این مأموریت همچنین شامل حفظ شواهد و شناسایی افراد مظنون به مسئولیت کیفری است که هر دو برای مقابله با مصونیت سیستماتیک از مجازات در مورد نقض‌های اخیر و جاری و جلوگیری از تکرار آنها ضروری است. همان‌طور که شورای حقوق بشر تأکید کرده است، مصونیت از مجازات «فضایی را برای مرتکبان فراهم می‌کند، حق قربانیان برای دسترسی به یک راه‌حل مؤثر را نقض می‌کند و چرخه‌های خشونت را تداوم می‌بخشد.»[۱] 

پس از دو سال تحقیق دقیق و مستقل که بر سرکوب جنبش اعتراضی «زن، زندگی، آزادی» از سپتامبر ۲۰۲۲ متمرکز بود، مأموریت بین‌المللی تحقیق و تفحص مستقل در مورد ایران (FFMI) به این نتیجه رسید که مقامات ایرانی مرتکب جنایات متعدد علیه بشریت شده‌اند – از جمله قتل، حبس، شکنجه، تجاوز و سایر اشکال خشونت جنسی، ناپدیدسازی اجباری، سایر اعمال غیرانسانی و آزار و اذیت، از جمله بر اساس جنسیت. این مأموریت همچنین به سه نتیجه‌گیری مهم دست یافت. 

اول، این مأموریت به این نتیجه رسید که نقض‌های جدی حقوق بشر و جنایات تحت قوانین بین‌المللی همچنان ادامه دارد[۲]. این مأموریت اعلام کرد که نقض‌ها و اعمال آزار و اذیت علیه زنان و دختران و همچنین علیه اقلیت‌ها بدون وقفه ادامه دارد. علیرغم درخواست‌های مکرر، مقامات ایرانی نتوانسته‌اند حقیقت، عدالت و جبران خسارت را ارائه دهند و هیچ گامی برای رفع موانع ساختاری در مسیر مسئولیت‌پذیری برداشته‌ نشده است. برعکس، مأموریت بین‌المللی تحقیق و تفحص مستقل در مورد ایران (FFMI) دریافت که مقامات، سرکوب علیه قربانیان و خانواده‌هایی که به دنبال حقیقت و عدالت هستند، و همچنین مدافعان و ناظران مستقل را تشدید کرده‌اند، از جمله از طریق بازداشت‌های خودسرانه، شکنجه و سایر بدرفتاری‌ها، صدور احکام اعدام و اجرای آن‌ها. این یافته‌های نگران‌کننده نباید تنها به گزارش‌های سازمان ملل محدود شود. کشورها باید اطمینان حاصل کنند که راه‌های معناداری برای دسترسی به عدالت برای قربانیان و خانواده‌های آن‌ها وجود دارد. 

دوم، مأموریت بین‌المللی تحقیق و تفحص مستقل در مورد ایران (FFMI) دریافت که سرکوب خشونت‌آمیز دولت علیه قیام «زن، زندگی، آزادی» نه یک بروز خشونت‌آمیز isolated بود و نه در خلأ رخ داد. بلکه بخشی از یک الگوی عمیق‌تر سرکوب مرگبار دولت است که هدف آن سرکوب اعتراضات عمدتاً مسالمت‌آمیز و خاموش کردن صدای مخالفان است – الگویی که اخیراً و به‌طور مشخص از سال ۲۰۱۷-۲۰۱۸ مشاهده شده، در سال ۲۰۱۹ تشدید شده و از سال ۲۰۲۲ تاکنون ادامه یافته است. 

تبعیض و خشونت سیستماتیک علیه زنان و دختران، اعضای اقلیت‌های قومی و مذهبی یا عقیدتی، و افراد لزبین، همجنس‌گرا، دوجنس‌گرا، تراجنسیتی و بین‌جنسی (LGBTI)، تنها به سرکوبی که در زمان اعتراضات عمومی با آن مواجه می‌شوند محدود نمی‌شود، بلکه بسیاری از جنبه‌های زندگی روزمره آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بین سرکوب این گروه‌ها در زمان اعتراضات و آزار و اذیت مداوم آن‌ها در خارج از این چارچوب، پیوستگی وجود دارد. 

سوم، مأموریت بین‌المللی تحقیق و تفحص مستقل در مورد ایران (FFMI) دریافت که مصونیت سیستماتیک اعطا شده به مقامات ایرانی، چرخه‌های مکرر نقض‌های فاحش حقوق بشر، آزار و اذیت مداوم زنان و دختران، و هدف قرار دادن اقلیت‌ها و مخالفان perceived را امکان‌پذیر می‌کند[۳]. نهادهای یکسان، و اغلب حتی افراد یکسان، موج‌های متوالی سرکوب خشونت‌آمیز را انجام داده‌اند و هر بار با مصونیت نهادینه شده عمیقی که آن‌ها را محافظت می‌کند، جسورتر شده‌اند. تنها با بررسی کامل این چرخه مکرر خشونت و مصونیت از مجازات و شناسایی و محاکمه افراد مظنون به مسئولیت کیفری می‌توان از تکرار سوءاستفاده‌ها جلوگیری کرد و گام‌های معناداری به سوی عدالت برداشت. 

به همین دلایل، ادامه کار یک مکانیسم تحقیقاتی با اختیارات گسترده‌تر و دامنه زمانی وسیع‌تر، از جمله الگوهای به هم پیوسته نقض‌های جدی حقوق بشر و دلایل ساختاری ریشه‌ای چنین نقض‌هایی، ضروری است. دولت شما باید در پنجاه‌وهشتمین نشست شورای حقوق بشر، از تمدید مأموریت گزارشگر ویژه و ادامه یک مکانیسم بین‌المللی مستقل تحقیقاتی با اختیارات کافی و قوی حمایت کند. ما همچنین از کشورهای عضو می‌خواهیم که ظرفیت و منابع لازم را برای ادامه کار مأموریت بین‌المللی تحقیق و تفحص مستقل در مورد ایران (FFMI) فراهم کنند تا نقشه‌برداری و جمع‌آوری شواهد در مورد قربانیان و افراد مظنون به ارتکاب جنایات مرتبط با چرخه‌های متوالی و به هم پیوسته نقض‌های جدی حقوق بشر و جنایات تحت قوانین بین‌المللی تکمیل شود. 

قربانیان و بازماندگان نقض‌ها و جنایات گذشته و جاری تحت قوانین بین‌المللی در ایران به یک رویکرد جامع نیاز دارند، از جمله گزارش‌دهی، مداخله فوری، تحقیق، انجام تحلیل‌های حقوقی و شناسایی مسئولان، تا اطمینان حاصل شود که چشم‌اندازهای واقعی برای حقوق بشر، عدالت، حقیقت و جبران خسارت در ایران وجود دارد. ما از دولت شما می‌خواهیم که به این نیاز پاسخ دهد. همچنین از دولت شما می‌خواهیم که به‌طور عمومی نقض‌های جدی و مداوم حقوق بشر توسط جمهوری اسلامی ایران را محکوم کند و خواستار توقف فوری آن‌ها شود و از ادامه تلاش‌هایی حمایت کند که هدف نهایی آن‌ها تحقق عدالت برای مردم ایران است. 

دکتر شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل
مرکز عبدالرحمان برومند
مدافعان حقوق بشر
سازمان حقوق بشر اهواز
همه حقوق بشر برای همه در ایران
عفو بین‌الملل
آرسه سوم
ماده ۱۸
ماده ۱۹
انجمن حقوق بشر مردم آذربایجان در ایران – آهراز
کمپین فعالان بلوچ 
گروه حقوق بشر بلوچستان 
موسسه مطالعات حقوق بشر قاهره 
مرکز حقوق بشر در ایران 
مرکز حامیان حقوق بشر (CSHR)
هم‌بستگی علیه مجازات اعدام 
مرکز جهانی مسئولیت برای محافظت
سازمان بین‌المللی کاهش آسیب
سازمان دیدبان حقوق بشر
سازمان حقوق بشر هنگاو
ایمپکت ایران 
موسسه حقوق بشر انجمن بین‌المللی وکلا (IBAHRI) 
کمیسیون بین‌المللی حقوقدانان (ICJ) 
توسعه آموزشی بین‌المللی، شرکت (IED) 
فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر (FIDH) 
خدمات بین‌المللی حقوق بشر (ISHR)
ایران حقوق بشر 
مرکز مستندسازی حقوق بشر ایران 
عدالت برای ایران 
انجمن حقوق بشر کردستان-ژنو (KMMK-G) 
شبکه حقوق بشر کردستان 
سازمان حقوق بشر کردپا 
جامعه دفاع از حقوق بشر در ایران (LDDHI) 
میان 
گروه بین‌المللی حقوق اقلیت‌ها (MRG) 
پن آمریکا 
رسانک
بنیاد سیامک پورزند
متحد برای ایران
سازمان ملل و مردم بدون نمایندگی (UNPO)
سازمان جهانی علیه شکنجه (OMCT)
ائتلاف جهانی علیه مجازات اعدام
شش رنگ – شبکه لزبین‌ها و تراجنسیتی‌های ایرانی