شرع: کشتار علویان وحدت سوریه را تهدید می‌کند

احمد شرع، رئیس‌جمهور موقت سوریه، اعلام کرد که کشتار گسترده اعضای فرقه علوی، که بشار اسد، رئیس‌جمهور برکنار شده عضوی از این اقلیت مذهبی است، مأموریت او برای متحد کردن کشور را تهدید می‌کند و وعده داد که عاملان این جنایات، از جمله متحدان خودش در صورت لزوم، مجازات خواهند شد.

شرع در اولین مصاحبه خود با یک خبرگزاری جهانی(خبرگزاری رویترز)، گروه‌های حامی اسد که از سوی قدرت‌های خارجی حمایت می‌شوند را مقصر آغاز این خونریزی دانست، اما اذعان کرد که قتل‌های انتقام‌جویانه نیز رخ داده است. چهار روز درگیری در مناطق ساحلی سوریه که اکثریت ساکنان آن را علویان تشکیل می‌دهند بیش از ۱۰۰۰ کشته بر جای گذاشت.

او در این مصاحبه که کاخ ریاست‌جمهوری در دمشق انجام شد – مکانی که اسد در آن اقامت داشت تا زمانی که نیروهای شرع در ۸ دسامبر او را سرنگون کردند و مجبور به فرار به مسکو شد – به رویترز گفت: «سوریه یک کشور قانون‌مدار است. قانون در مورد همه اعمال خواهد شد.» 

وی افزود: «ما برای دفاع از مظلومان جنگیدیم و اجازه نخواهیم داد که هیچ خونی ناعادلانه ریخته شود یا بدون مجازات و پاسخگویی باقی بماند، حتی اگر این افراد نزدیک‌ترین افراد به ما باشند.» 

در این مصاحبه مفصل، شرع همچنین تأکید کرد که دولتش از زمان روی کار آمدن رئیس‌جمهور دونالد ترامپ هیچ تماسی با ایالات متحده نداشته است. او بار دیگر خواستار لغو تحریم‌های اعمال‌شده در دوران اسد از سوی واشنگتن شد.

وی همچنین چشم‌انداز احیای روابط با مسکو – که در طول جنگ حامی اسد بود و در تلاش است تا دو پایگاه نظامی بزرگ خود را در سوریه حفظ کند – را مطرح کرد.

شرع انتقادات اسرائیل را که از زمان سرنگونی اسد مناطقی را در جنوب سوریه تصرف کرده، رد کرد. او همچنین اعلام کرد که قصد دارد اختلافات با کردها را حل کند، از جمله از طریق دیدار با رهبر گروه تحت رهبری کردها که مدتها مورد حمایت واشنگتن بوده است.

او در حالی که آغاز خشونت‌های اخیر را به یک واحد نظامی سابق وفادار به برادر اسد و یک قدرت خارجی نسبت داد، اذعان کرد که در پاسخ به این حوادث، «بسیاری از گروه‌ها وارد سواحل سوریه شدند و تخلفات زیادی رخ داد.» 

وی افزود: «این فرصتی برای انتقام‌گیری شد» برای شکایت‌هایی که سال‌ها سرکوب شده بود، اما تأکید کرد که وضعیت تا حد زیادی تحت کنترل قرار گرفته است.

شرع اعلام کرد که در جریان این ناآرامی‌ها ۲۰۰ تن از نیروهای امنیتی کشته شده‌اند، اما از اعلام آمار کلی کشته‌شدگان خودداری کرد و گفت که منتظر نتایج تحقیقات یک کمیته مستقل است که روز یکشنبه، پیش از انجام این مصاحبه، اعلام شد.

بر اساس گزارش «دیده‌بان حقوق بشر سوریه»، یک گروه ناظر مستقر در بریتانیا، تا شب یکشنبه، نزدیک به ۹۷۳ غیرنظامی علوی در حملات انتقامجویانه کشته شده‌اند. این درگیری‌ها همچنین منجر به مرگ بیش از ۲۵۰ جنگجوی علوی و بیش از ۲۳۰ تن از نیروهای امنیتی شده است.

«سینه‌ام در این کاخ سنگین می‌شود»

پس از سال‌ها حضور در میدان جنگ و هدایت یک جنبش چریکی که از القاعده جدا شده بود، احمد شرع، مرد ۴۲ ساله‌ای که پسر یک ملی‌گرای عرب است، با لحنی آرام صحبت می‌کرد. در برخی لحظات، صدایش به سختی از یک نجوا فراتر می‌رفت. این مصاحبه نیمه‌شب دوشنبه، در ماه مبارک رمضان، زمانی که امور اغلب در ساعات دیرهنگام انجام می‌شود، برگزار شد.

همراهان او، گروهی از مردان جوان و ریش‌دار، همچنان به نظر می‌رسید که در حال تطبیق خود با پروتکل‌های رسمی در این مقر پر زرق و برق قدرت بودند.

شرع گفت: «صادقانه بگویم، سینه‌ام در این کاخ سنگین می‌شود. حیرت‌زده‌ام که چقدر شرارت علیه جامعه از هر گوشه این مکان نشأت گرفته است.» 

ناآرامی‌های اخیر که خونین‌ترین حوادث از زمان سرنگونی اسد محسوب می‌شود، بزرگ‌ترین شکست برای شرع در مسیر کسب مشروعیت بین‌المللی، رفع کامل تحریم‌های آمریکا و سایر کشورهای غربی و تحکیم حاکمیت او بر کشوری است که ۱۴ سال جنگ آن را تجزیه کرده است.

نیروهای او با وعده حکومت برای همه اقوام و طوایف سوریه – از جمله سنی‌ها، علوی‌ها، دروزی‌ها، مسیحیان، شیعیان، کردها و ارامنه – وارد پایتخت شدند، در حالی که تلاش داشتند نگرانی‌های داخلی و خارجی درباره پیشینه اسلام‌گرای افراطی او را کاهش دهند.

او به سرعت پذیرای دیپلمات‌های خارجی شد و همراه با حلقه نزدیک خود به منطقه سفر کرد تا حمایت کسب کند. اما پس از گذشت سه ماه، شادی از سرنگونی اسد تا حد زیادی جای خود را به نگرانی درباره چالش‌های عظیم داخلی داده است.

اقتصاد همچنان ویران است، بخش‌های بزرگی از کشور، از جمله شمال‌شرقی غنی از نفت، خارج از کنترل دولت است و اسرائیل لحن خود را بیش از پیش تهدیدآمیز کرده است؛ حملات هوایی، تجاوزات مرزی و تصرف اراضی در این راستا انجام گرفته است.

شرع اذعان کرد که خشونت‌های روزهای اخیر تهدیدی برای مسیر او در جهت اتحاد سوریه محسوب می‌شود.

او گفت: «این وضعیت بر این مسیر تأثیر خواهد گذاشت»، اما وعده داد که «تا جایی که بتوانیم، شرایط را اصلاح خواهیم کرد.» 

برای این کار، شرع یک کمیته مستقل – که نخستین نهاد ایجادشده توسط اوست که شامل اعضایی از جامعه علوی نیز می‌شود – را برای تحقیق درباره این کشتارها ظرف ۳۰ روز و محاکمه عاملان آن تشکیل داده است.

او افزود که کمیته دومی نیز برای «حفظ صلح مدنی و آشتی، زیرا خون، خون بیشتری را به دنبال دارد» ایجاد شده است.

شرع از پاسخ دادن به این سؤال که آیا جنگجویان جهادی خارجی و دیگر گروه‌های اسلام‌گرای متحد یا نیروهای امنیتی خود او در این کشتارهای گسترده نقش داشته‌اند، خودداری کرد و گفت این موضوعی است که به تحقیقات سپرده شده است.

در شبکه‌های اجتماعی سوری‌ها ویدئوهای هولناکی از اعدام‌ها توسط جنگجویان منتشر کرده‌اند که برخی از آن‌ها توسط رویترز تأیید شده‌اند، از جمله ویدئویی که حداقل ۲۰ مرد کشته‌شده را در یک شهر نشان می‌دهد. شرع گفت که کمیته حقیقت‌یاب این فیلم‌ها را بررسی خواهد کرد.

این کشتارها شهرها و مناطق ساحلی سوریه از جمله لاذقیه، بانیاس و جبله را به لرزه درآورده و هزاران علوی را مجبور کرده است تا به روستاهای کوهستانی پناه ببرند یا از مرز به لبنان فرار کنند.

شرع اعلام کرد که وفاداران اسد، متعلق به لشکر چهارم تحت فرماندهی برادر او، ماهر اسد، و یک قدرت خارجی متحد، در روز پنجشنبه برای «دامن زدن به ناآرامی و ایجاد اختلافات قومی» این درگیری‌ها را برانگیختند.

او این قدرت خارجی را مشخص نکرد، اما به «طرف‌هایی که از واقعیت جدید سوریه متضرر شده‌اند» اشاره کرد که ظاهراً اشاره‌ای به ایران – متحد دیرینه اسد – است، زیرا سفارت تهران در دمشق همچنان بسته است. تهران هرگونه نقش در این خشونت‌ها را رد کرده است.

عربستان سعودی، قطر و ترکیه حمایت قوی خود را از شرع در این ناآرامی‌ها اعلام کرده‌اند، در حالی که روسیه – که پیش‌تر متحد اسد بود – نگرانی عمیق خود را ابراز داشته و ایران نیز گفته است که هیچ گروهی نباید «سرکوب شود».

واشنگتن اما «تروریست‌های اسلام‌گرای افراطی، از جمله جهادی‌های خارجی» را مقصر دانسته است.

«درِ سوریه باز است»

احمد شرع اعلام کرد که امنیت و رونق اقتصادی مستقیماً به رفع تحریم‌های آمریکا علیه اسد وابسته است.

او گفت: «ما نمی‌توانیم در حالی که تحریم‌ها هنوز علیه ما پابرجاست، امنیت را در کشور برقرار کنیم.»

اما از زمان روی کار آمدن رئیس‌جمهور دونالد ترامپ، نزدیک به دو ماه پیش، هیچ تماس مستقیمی با دولت او برقرار نشده است. این در حالی است که تردیدهایی درباره پیشینه ارتباط شرع با القاعده وجود دارد.

وقتی از او پرسیده شد که چرا چنین تماسی برقرار نشده، پاسخ داد: «پرونده سوریه در فهرست اولویت‌های آمریکا نیست. این سؤال را باید از آن‌ها بپرسید. درِ سوریه باز است.»

در همین حال، مذاکرات با مسکو درباره حضور نظامی روسیه در دو پایگاه استراتژیک دریای مدیترانه – پایگاه دریایی طرطوس و پایگاه هوایی حمیمیم – در جریان است.

شرع گفت که دمشق و مسکو توافق کرده‌اند که تمامی توافقات پیشین را بازبینی کنند، اما هنوز زمان کافی برای ورود به جزئیات وجود نداشته است.

او افزود: «ما نمی‌خواهیم میان سوریه و روسیه شکاف ایجاد شود و نمی‌خواهیم حضور روسیه در سوریه خطری برای هیچ کشوری در جهان باشد. ما می‌خواهیم این روابط استراتژیک عمیق حفظ شود.» 

او تأکید کرد که روابط با مسکو آن‌قدر کلیدی بود که «ما بمباران‌های (روسیه) را تحمل کردیم و مستقیماً آن‌ها را هدف قرار ندادیم تا فرصتی برای مذاکرات و گفت‌وگو پس از آزادسازی کشور فراهم شود.» 

شرع از پاسخ دادن به این پرسش که آیا از مسکو خواسته است اسد را تحویل دهد یا نه، خودداری کرد. روسیه برای دهه‌ها متحد سوریه و تأمین‌کننده اصلی سوخت و غلات این کشور بوده است. رویترز هفته گذشته گزارش داد که مسکو با وجود تحریم‌های آمریکا، یک نفتکش حامل گازوئیل را به سوریه ارسال کرده است.

جنگ داخلی سوریه باعث کشته شدن صدها هزار نفر و آوارگی نیمی از جمعیت این کشور شد. در حالی که کشورهای غربی، اعراب و ترکیه در ابتدا از شورشیان حمایت می‌کردند، روسیه، ایران و شبه‌نظامیان وفادار به تهران در جبهه‌ای دیگر از اسد پشتیبانی کردند و این جنگ را به میدان درگیری نیابتی قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای تبدیل کردند.

پس از سرنگونی اسد، گروه‌های مورد حمایت ترکیه با نیروهای کرد که کنترل بیشتر مناطق نفت‌خیز شمال‌شرقی سوریه را در دست دارند، درگیر شده‌اند. دمشق هنوز نتوانسته است در این منطقه اقتدار خود را اعمال کند و مذاکراتی با فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) مورد حمایت آمریکا، مظلوم عبدی، در جریان است. عبدی گفته است که خشونت‌های اخیر نگرانی‌های آن‌ها درباره روند ادغام را تأیید کرده است.

شرع گفت که او به دنبال راه‌حلی از طریق مذاکره است و مایل است با عبدی دیدار کند.

کنترل دولت در جنوب سوریه نیز ضعیف است، جایی که اسرائیل منطقه‌ای غیرنظامی اعلام کرده و تهدید کرده است که در صورت استقرار نیروهای شرع، آن‌ها را هدف قرار خواهد داد.

روز دوشنبه، وزیر دفاع اسرائیل، اسرائیل کاتز، شرع را «یک تروریست جهادی از مکتب القاعده که در حال ارتکاب جنایات هولناک علیه غیرنظامیان است» خواند.

شرع تهدیدات فزاینده اسرائیل و اظهارات کاتز را «مزخرف» توصیف کرد.

او گفت: «آن‌ها آخرین کسانی هستند که می‌توانند سخن بگویند»، و به کشتار ده‌ها هزار نفر در غزه و لبنان توسط اسرائیل در ۱۸ ماه گذشته اشاره کرد.

خبرگزاری رویترز
سامیا نخول، مایا جبیلی و تیمور ازهری