آغاز مذاکرات مقامات آمریکا و روسیه در ریاض

مقامات ارشد آمریکا و روسیه روز سه‌شنبه در عربستان سعودی برای گسترده‌ترین مذاکرات میان دو کشور در حداقل سه سال گذشته دیدار کردند؛ این در حالی است که رئیس‌جمهور ترامپ برای پایان دادن به جنگ اوکراین تلاش می‌کند و کرملین نیز به دنبال روابط گرم‌تر با واشنگتن است. 

پیش از آغاز این مذاکرات در ریاض، پایتخت عربستان سعودی، مقامات روسیه اعلام کردند که در پی «عادی‌سازی» روابط با ایالات متحده هستند و حتی احتمال بازگشت شرکت‌های بزرگ نفتی آمریکا به روسیه را نیز مطرح کردند. 

اوکراین و اروپا از فاصله‌ای دور با نگرانی عمیق این تحولات را دنبال می‌کنند؛ زیرا بیم آن می‌رود که آقای ترامپ تلاش کند توافق صلحی را به اوکراین تحمیل کند که به سود روسیه باشد. 

این نشست کمتر از یک هفته پس از گفت‌وگوی تلفنی طولانی آقای ترامپ با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، برگزار می‌شود. آقای ترامپ پس از این تماس اعلام کرد که دو رهبر درباره «منافع بزرگی» که ایالات متحده و روسیه «روزی از همکاری مشترک خواهند برد» صحبت کرده‌اند و توافق کرده‌اند که «بلافاصله مذاکرات را برای پایان دادن به جنگ در اوکراین آغاز کنند.» 

هیات آمریکایی به سرپرستی مقامات ارشد

هیات آمریکایی به ریاست مارکو روبیو، وزیر امور خارجه؛ مایکل والتز، مشاور امنیت ملی؛ و استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آقای ترامپ در خاورمیانه و یکی از دوستان دیرینه او، در این نشست شرکت کرد. 

این هیات روز سه‌شنبه در کاخ الدرعیه در ریاض با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه؛ یوری اوشاکوف، مشاور سیاست خارجی آقای پوتین؛ و کیریل دیمیتریف، رئیس صندوق سرمایه‌گذاری دولتی روسیه، دیدار کرد. انتظار می‌رفت آقای دیمیتریف در ادامه روز به مذاکرات بپیوندد. 

آقای اوشاکوف پس از ورود به ریاض به خبرنگاران گفت که هدف این مذاکرات «آغاز یک عادی‌سازی واقعی روابط میان ما و واشنگتن» است. 

آقای دیمیتریف که هفته گذشته با همکاری آقای ویتکاف آزادی یک معلم آمریکایی زندانی در روسیه را تسهیل کرد، گفت که قصد دارد همکاری‌های اقتصادی میان دو کشور را از سر بگیرد تا «ارتباط، اعتماد و موفقیت را بازسازی کند.» 

او در یک مصاحبه کوتاه پیش از آغاز مذاکرات گفت: «شرکت‌های بزرگ نفتی آمریکا تجارت بسیار موفقی در روسیه داشته‌اند.» وی افزود: «ما معتقدیم که در مقطعی، آنها بازخواهند گشت، زیرا چرا باید فرصت‌هایی که روسیه برای دسترسی به منابع طبیعی خود در اختیارشان گذاشته بود را از دست بدهند؟» 

شرکت‌های نفتی بزرگ غربی، از جمله اکسون موبیل، سه سال پیش در پی خشم عمومی از حمله تمام‌عیار آقای پوتین به اوکراین، از روسیه خارج شدند. 

امید روسیه به رفع تحریم‌ها

طبق گفته‌های آقای ترامپ و کرملین، روابط انرژی و مسائل اقتصادی از موضوعات مطرح‌شده در تماس تلفنی هفته گذشته میان آقای پوتین و آقای ترامپ بودند. 

مفسران روسیه ابراز امیدواری کرده‌اند که مذاکرات با دولت ترامپ و توافق صلح در اوکراین بتواند زمینه‌ساز لغو تحریم‌های سختگیرانه‌ای شود که دولت بایدن علیه مسکو اعمال کرده است. 

آقای دیمیتریف ظاهراً قصد دارد توجه تیم ترامپ را با تأکید بر علاقه رئیس‌جمهور آمریکا به سود و منابع طبیعی جلب کند. 

او گفت که در این مذاکرات تخمینی ارائه خواهد کرد که نشان می‌دهد شرکت‌های آمریکایی با خروج از روسیه ۳۰۰ میلیارد دلار ضرر کرده‌اند. 

وی افزود: «ما باید همه واقعیت‌ها را روی میز بگذاریم و سپس بر اساس حقایق، و نه فقط بر اساس دگم‌های ایدئولوژیک، بحث کنیم.» او تأکید کرد: «ما مشاهده کردیم که رئیس‌جمهور ترامپ بر دستیابی به موفقیت متمرکز است.» 

اولین دیدار حضوری مقامات ارشد از آغاز جنگ اوکراین

مذاکرات روز سه‌شنبه نخستین دیدار حضوری هیات‌های ارشد آمریکایی و روسی از زمان آغاز حمله روسیه به اوکراین در اوایل سال ۲۰۲۲ محسوب می‌شود. 

این دیدار گامی دیگر در تلاش آقای ترامپ برای پایان دادن به انزوای دیپلماتیک روسیه است که رئیس‌جمهور پیشین، جوزف بایدن، پس از تهاجم روسیه به اوکراین در تلاش برای تحمیل آن بود؛ اقدامی که دولت ترامپ آن را گامی ضروری برای پایان دادن به جنگ می‌داند. 

آقای روبیو روز یکشنبه در برنامه «Face the Nation» شبکه CBS گفت: «اگر قرار است امکان پیشرفتی در جهت صلح وجود داشته باشد، ما باید با روس‌ها صحبت کنیم.» 

نگرانی و انتقاد اروپا و اوکراین

اما در اروپا و اوکراین، خبر برنامه‌ریزی برای این مذاکرات با سردرگمی و نگرانی مواجه شده است. در حالی که آقای روبیو این گفت‌وگوها را مقدماتی توصیف کرده است، منتقدان در اروپا به شدت از این که رویکرد آقای ترامپ نسبت به روسیه بدون هماهنگی با متحدان آمریکا اتخاذ شده است، انتقاد کرده‌اند. 

مقامات اوکراینی تأکید کردند که هیچ توافقی درباره کشورشان را که بدون مشارکت مستقیم آنها حاصل شود، نخواهند پذیرفت. 

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، روز دوشنبه گفت: «ما نمی‌توانیم هیچ توافقی را که درباره ما بدون حضور ما بسته شود، به رسمیت بشناسیم.» 

تحرکات دیپلماتیک زلنسکی در خلیج فارس

آقای زلنسکی این هفته نیز در منطقه خلیج فارس حضور دارد؛ جایی که چندین کشور تلاش کرده‌اند از روابط خود با مسکو، کی‌یف و غرب برای ایفای نقش میانجی در جنگ اوکراین استفاده کنند. 

روز دوشنبه، آقای زلنسکی در امارات متحده عربی حضور داشت تا درباره تبادل زندانیان و بازگشت کودکان اوکراینی از روسیه گفت‌وگو کند. 

مقامات اوکراین همچنین اعلام کردند که آقای زلنسکی این هفته در عربستان سعودی خواهد بود، اما اوکراین به مذاکرات میان آمریکا و روسیه دعوت نشده است. آقای اوشاکوف، مشاور سیاست خارجی کرملین، گفت که برنامه‌ای برای نشست سه‌جانبه با اوکراینی‌ها وجود ندارد. 

وی اظهار داشت: «ما اینجا هستیم تا با همکاران آمریکایی مذاکره کنیم.» 

نقش عربستان سعودی به عنوان میزبان مذاکرات

برای محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و حاکم دوفاکتوی این کشور، میزبانی این مذاکرات فرصتی مهم برای تثبیت جایگاه خود به عنوان یک رهبر جهانی با نفوذی فراتر از خاورمیانه بوده است. 

وزارت خارجه عربستان سعودی در بیانیه‌ای اعلام کرد که این کشور «به عنوان بخشی از تلاش‌های پادشاهی برای تقویت امنیت و صلح در جهان»، از هیات‌های روسی و آمریکایی استقبال کرده است. 

مانند سایر کشورهای خاورمیانه، عربستان سعودی از جانبداری در جنگ اوکراین خودداری کرده است. این کشور کمک‌های بشردوستانه به اوکراین ارسال کرده، در حالی که روابط نزدیکی نیز با روسیه حفظ کرده است.

در ژوئن گذشته، زمانی که کنفرانس صلح اوکراین در سوئیس برگزار شد و روسیه از حضور در آن کنار گذاشته شد، عربستان سعودی و امارات متحده عربی از امضای بیانیه نهایی مشترک خودداری کردند. 

روز سه‌شنبه، دو مقام ارشد سعودی – شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر خارجه؛ و مساعد العیبان، مشاور امنیت ملی – در آغاز این مذاکرات در کنار مقامات آمریکایی و روسی حضور داشتند.

نیویورک تایمز 
آنتون ترویانوفسکی و اسماعیل نعار
گزارش از ریاض، عربستان سعودی