امیدواری ترامپ به حل مسئله ایران بدون حمله اسرائیل

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، روز پنجشنبه (۲۳ ژانویه ۲۰۲۵) اظهار داشت که امیدوار است بحران هسته‌ای ایران بدون نیاز به حمله نظامی اسرائیل به جمهوری اسلامی حل شود.

این اظهارات پس از آن بیان شد که گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه ترامپ قصد دارد استیو ویتکاف، نماینده خاورمیانه خود، را به عنوان مسئول پرونده ایران معرفی کند. این اقدام نشان‌دهنده عزم دولت جدید برای پرداختن به برنامه هسته‌ای ایران از طریق دیپلماسی و نه گزینه نظامی است.

ترامپ در پاسخ به سوال خبرنگاران در دفتر کار خود در کاخ سفید درباره حمایت احتمالی از حمله اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران، ابتدا گفت: «من به این سوال پاسخ نمی‌دهم.» وی افزود که به زودی جلساتی با مقامات عالی‌رتبه درباره این موضوع برگزار خواهد کرد.

ترامپ ادامه داد: «امیدوارم این موضوع بدون نیاز به نگرانی حل شود. واقعاً خوب خواهد بود اگر بتوان این مشکل را بدون برداشتن آن گام بیشتر حل کرد.» 

او گفت: «ایران امیدوارم که توافق کند، و اگر هم توافق نکند، اشکالی ندارد.» 

دولت ترامپ در روزهای اخیر اشاره کرده است که مایل است برای مهار برنامه هسته‌ای ایران به توافق دیپلماتیک دست یابد و از گزینه حمله نظامی اجتناب کند.

برخی در اسرائیل تصور می‌کردند که بازگشت ترامپ به کاخ سفید به معنای حمایت آمریکا از حمله اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران یا حتی انجام چنین حمله‌ای توسط خود آمریکا خواهد بود.

ترامپ پیش‌تر از جو بایدن، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، انتقاد کرده بود که علناً به اسرائیل گفته بود در پاسخ به حمله موشکی بالستیک ایران، به تأسیسات نفتی و هسته‌ای این کشور حمله نکند. ترامپ معتقد بود که بایدن نباید برنامه‌های اسرائیل را به‌صورت علنی آشکار کند.

مقامات ارشد دولت ترامپ نیز پیش‌تر به شبکه ۱۲ اسرائیل گفتند که رئیس‌جمهور جدید آمریکا «نمی‌خواهد دوره کاری خود را با یک جنگ آغاز کند»، به دنبال «توافقی قاطع» برای جلوگیری از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای است و بر این باور است که «ایرانی‌ها تحت رهبری او به‌سرعت به میز مذاکره خواهند آمد.» 

ویتکاف «قطعاً فردی است که از او استفاده خواهم کرد»

روز پنجشنبه، ترامپ به موضوع توافق آتش‌بس و آزادی گروگان‌های غزه که با کمک او نهایی شد نیز پرداخت و گفت این توافق «باید پایدار بماند.» 

این اظهارات نسبت به صحبت‌های اوایل هفته نرم‌تر به نظر می‌رسید، زمانی که گفته بود به پایداری این توافق اطمینان ندارد.

در پاسخ به درخواست توضیح بیشتر درباره این اظهارات، ترامپ به خبرنگاران گفت: «این منطقه بسیار پیچیده‌ای است.» 

ترامپ از نماینده خود، ویتکاف، برای به ثمر رساندن این توافق که ماه‌ها غیرقابل دستیابی به نظر می‌رسید، قدردانی کرد. ترامپ با اشاره به اینکه «هر دو طرف» ویتکاف را می‌پسندند، گفت: «بدون استیو این توافق هرگز انجام نمی‌شد.» 

او هشدار داد: «این توافق باید پایدار بماند، اما اگر این‌طور نشود، مشکلات زیادی به وجود خواهد آمد.» 

ترامپ همچنین درباره احتمال مذاکره مستقیم ویتکاف با ایران، در پاسخ به گزارش‌هایی مبنی بر اینکه قرار است او مسئولیت دیپلماسی آمریکا با تهران را بر عهده بگیرد، گفت: «نه، اما قطعاً او فردی است که از او استفاده خواهم کرد.» 

روزنامه «فایننشال تایمز» گزارش داده بود که ویتکاف، که به دلیل نقش محوری خود در به نتیجه رساندن توافق آتش‌بس غزه شناخته می‌شود، تلاش‌ها برای مقابله با اهداف هسته‌ای ایران را مدیریت خواهد کرد. این اقدام بخشی از تلاش‌های گسترده‌تر برای کاهش درگیری‌ها در منطقه است، اما همچنان توافق آتش‌بس اصلی‌ترین تمرکز ویتکاف خواهد بود.

خبر انتصاب احتمالی ویتکاف زمانی منتشر شد که ترامپ تدابیر امنیتی دو مقام برجسته ضدایرانی دولت قبلی خود، یعنی مایک پمپئو، وزیر خارجه پیشین، و برایان هوک، نماینده سابق امور ایران را لغو کرد. هر دوی این افراد از سوی ایران تهدید شده‌اند.

پمپئو و هوک چهره‌های اصلی کمپین تحریم‌های «فشار حداکثری» آمریکا علیه ایران بودند که پس از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۸ آغاز شد. این توافق که در سال ۲۰۱۵ امضا شد، در ازای محدودیت شدید برنامه هسته‌ای ایران، تخفیف‌هایی در تحریم‌ها ارائه می‌کرد.

در پاسخ به خروج ترامپ از توافق، ایران که سوگند نابودی اسرائیل را یاد کرده، در چندین مورد توافق را نقض کرده است؛ از جمله با افزایش سرعت غنی‌سازی اورانیوم به سطحی که برای استفاده‌های غیرنظامی غیرممکن است.

ایران همچنین یک شبکه موسوم به «محور مقاومت» را اداره می‌کند که شامل گروه‌های نیابتی ضداسرائیلی منطقه‌ای مانند حماس در غزه، حزب‌الله در لبنان و حوثی‌ها در یمن است. این کشور طی سال گذشته دو بار به طور مستقیم اسرائیل را هدف قرار داده است.

محمدجواد ظریف، یکی از مقامات ارشد ایرانی که مذاکره‌کننده اصلی تهران در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بود، روز چهارشنبه گفت امیدوار است «این بار، ترامپ ۲ جدی‌تر، متمرکزتر و واقع‌بین‌تر باشد.» 

اگرچه ترامپ علناً متعهد شده سیاست «فشار حداکثری» بر ایران را از سر بگیرد، اما روزنامه «فایننشال تایمز» گزارش داده است که رئیس‌جمهور آمریکا و دستیارانش در جلسات اشاره کرده‌اند که می‌خواهند درِ دیپلماسی با جمهوری اسلامی را باز نگه دارند.

به گفته این روزنامه، برخی از مقامات دولت ترامپ به همتایان خارجی خود گفته‌اند انتظار دارند ویتکاف امکان‌پذیری دیپلماسی با ایران را بررسی کند.

با این حال، مقامات آمریکایی که روزنامه به آن‌ها استناد کرده، گفته‌اند که رویکرد ترامپ به ایران در دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش و مأموریت ویتکاف در قبال جمهوری اسلامی هنوز مشخص نشده است.

یک کارمند ارشد جمهوری‌خواه در کنگره آمریکا که به «فایننشال تایمز» نقل‌قول شده است، از انتصاب ویتکاف ابراز نارضایتی کرده و گفته است که مسئول جدید پرونده ایران به اندازه کافی تندرو نیست.

این کارمند گفت: «او فشار بر حماس، حزب‌الله و ایران را کاهش می‌دهد و در این روند، گروگان‌های آمریکایی را رها کرده و اسرائیل را به خطر می‌اندازد.» این در حالی است که کاخ سفید روز پنجشنبه بار دیگر حوثی‌ها را به عنوان یک گروه تروریستی معرفی کرد.

این کارمند افزود: «او مدام می‌گوید که می‌داند ترامپ چه می‌خواهد، اما نمی‌فهمد ترامپ به چه چیزی باور دارد.» 

«فایننشال تایمز» اشاره کرده است که دو انتصاب دیگر ترامپ — مایکل دیمینو، مقام ارشد جدید پنتاگون در امور خاورمیانه، و البریج کلبی، نامزد معاون وزیر دفاع در امور سیاست‌گذاری — نسبت به استفاده از نیروی نظامی برای جلوگیری از برنامه هسته‌ای ایران ابراز تردید کرده‌اند.

در همین حال، یک رویکرد قاطع‌تر توسط مشاور امنیت ملی منتخب ترامپ، مایکل والتز، و وزیر امور خارجه جدید آمریکا، مارکو روبیو، پیشنهاد شده است.

روبینو، که روز چهارشنبه تأیید شد، در تماسی تلفنی با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در همان روز گفت که «منتظر است تا به تهدیدات ایران رسیدگی کند و فرصت‌های صلح را دنبال کند.» این بیانیه توسط وزارت امور خارجه آمریکا منتشر شد.

پمپئو و هوک، حفاظت امنیتی خود را از دست می‌دهند

یک کارمند کنگره و یک منبع آگاه که به دلیل مسائل امنیت شخصی به شرط ناشناس بودن صحبت کردند، روز پنجشنبه تأیید کردند که ترامپ محافظان امنیتی مایک پمپئو و برایان هوک را لغو کرده است.

هیچ‌یک از منابع نتوانستند توضیحی برای این تصمیم ارائه دهند. آن‌ها گفتند که پمپئو و هوک روز چهارشنبه از لغو حفاظت خود مطلع شدند و این تصمیم از ساعت ۱۱ شب همان روز اجرایی شد.

یک روز پیش از آن، ترامپ دسترسی به مجوز امنیتی و حفاظت سرویس مخفی را از جان بولتون، دیگر مقام تندرو ضدایرانی که در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ از سمت مشاور امنیت ملی برکنار شده بود، لغو کرد.

بولتون که هدف ترور ایران قرار گرفته بود، بعداً کتابی نوشت که کاخ سفید تلاش کرد انتشار آن را به دلیل افشای اطلاعات امنیت ملی متوقف کند، اما موفق نشد.

ترامپ چند ماه پیش از پمپئو ناامید شده بود و علناً اعلام کرد که او در دولت جدید نقشی نخواهد داشت. ترامپ این هفته در یک پست در شبکه‌های اجتماعی، هوک را نیز از سمت منصوب شده توسط ریاست‌جمهوری در هیئت مرکز ویلسون، یک اندیشکده، برکنار کرد.

یک نماینده پمپئو فوراً به درخواست اظهار نظر پاسخ نداد، و هوک نیز از زمان لغو حفاظت بولتون در روز سه‌شنبه به چندین پیام صوتی و متنی خبرگزاری آسوشیتد پرس پاسخ نداده است.

روزنامه «نیویورک تایمز» اولین بار از لغو این حفاظت‌ها خبر داد.

وزارت خارجه دولت بایدن از ۲۱ ژانویه ۲۰۲۱، زمانی که پمپئو و هوک همراه با ترامپ از سمت‌های خود کنار رفتند، حفاظت ۲۴ ساعته سرویس امنیت دیپلماتیک را برای آن‌ها تأمین و به صورت منظم تمدید کرده بود. آخرین تمدید این حفاظت در ۲۱ اکتبر انجام شد.

ایران هر دو را به دلیل کشتن قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه پاسداران، در ۳ ژانویه ۲۰۲۰ مقصر می‌داند.

بر اساس گزارشی که در مارس ۲۰۲۲ به کنگره ارائه شد، وزارت خارجه اعلام کرد که ماهانه بیش از ۲ میلیون دلار برای تأمین حفاظت ۲۴ ساعته پمپئو و هوک هزینه می‌کند. اما گزارش‌های بعدی مبلغ دقیق را ذکر نکردند.

در آن اطلاعیه‌ها، وزارت خارجه به قانون‌گذاران گفت که تهدیدات علیه پمپئو و هوک همچنان «جدی و معتبر» هستند و همچنان حفاظت دولتی را ضروری می‌کنند.

مقامات دولت بایدن اوایل این ماه به مقامات دولت ترامپ درباره تهدیدات مداوم ایران علیه پمپئو، هوک، بولتون و دیگران و دلایل تمدید حفاظت برای آن‌ها اطلاع‌رسانی کرده بودند.

یک مقام ارشد سابق دولت بایدن که به دلیل ماهیت خصوصی این نشست درخواست ناشناس ماندن کرده بود، گفت مقامات دولت ترامپ «به‌خوبی از تهدیدات فعال» علیه مقامات سابق دولتی آگاه هستند و این اقدام را «بسیار غیرمسئولانه» توصیف کرد.