ترامپ پرونده ایران را به استیو ویتکاف واگذار می‌کند

* فرستاده ویژه خاورمیانه قرار است رهبری رسیدگی به نگرانی‌های آمریکا درباره برنامه هسته‌ای تهران را بر عهده گیرد

دونالد ترامپ قصد دارد «استیو ویتکوف»، فرستاده ویژه خود در امور خاورمیانه، را مسئول رسیدگی به نگرانی‌های واشنگتن درباره ایران کند. به گفته افرادی که از این موضوع اطلاع دارند، این اقدام نشان می‌دهد که رئیس‌جمهور ایالات متحده پیش از افزایش فشار بر تهران مایل است دیپلماسی را آزمایش کند.

ویتکوف، که یک سرمایه‌گذار در حوزه املاک است و نقش کلیدی در برقراری آتش‌بس غزه داشت، انتظار می‌رود تلاش‌ها برای رسیدگی به برنامه هسته‌ای ایران را در قالب مأموریت گسترده‌تر ترامپ برای «پایان دادن به جنگ‌ها» در منطقه رهبری کند.

ترامپ در سال ۲۰۱۸ ایالات متحده را از توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی خارج کرد و سپس تحریم‌های شدیدی اعمال کرد و هشدار داد که اگر تهران با واشنگتن وارد رویارویی شده و به دنبال تسلیحات هسته‌ای برود، «پایان رسمی ایران» خواهد بود.

در دوران انتقال قدرت، تیم ترامپ اقدامات احتمالی را برای بازگرداندن کمپین «فشار حداکثری» بر ایران طراحی کرد، از جمله اعمال تحریم‌های جدید یا سخت‌گیری بیشتر در اجرای تحریم‌های موجود.

اما ترامپ و مشاورانش در دیدارهای اولیه اعلام کرده‌اند که می‌خواهند مسیر جلوگیری از رویارویی گسترده‌تر با ایران را باز نگه دارند. برخی از مقامات ترامپ به دیپلمات‌های خارجی و همکاران خود گفته‌اند که انتظار دارند ویتکوف رهبری تلاش‌ها برای بررسی امکان دستیابی به یک توافق دیپلماتیک را بر عهده بگیرد.

یک مقام پیشین اسرائیلی گفت: «من تصور نمی‌کنم که دولت [ترامپ] در آغاز دوره خود، پیش از آنکه تمام راه‌های دیگر را امتحان کند، از زور استفاده کند. این با رویکردی که [ترامپ] اعلام کرده، یعنی جنگ‌هایی که با [دولت بایدن] شروع شدند، او می‌خواهد آن‌ها را پایان دهد، همخوانی ندارد.» 

رؤسای‌جمهور مختلف آمریکا پس از آنکه جورج دبلیو بوش تلاش‌های دیپلماتیک درباره برنامه هسته‌ای ایران را آغاز کرد، مقام‌های ارشدی را برای مذاکره با ایران منصوب کردند. با این حال، این غیرمعمول است که یک فرستاده ویژه مسئولیت هر دو موضوع، یعنی مناقشه اسرائیل-فلسطین و روابط واشنگتن با ایران را بر عهده گیرد.

تمرکز اصلی ویتکوف همچنان بر اجرای آتش‌بس غزه باقی خواهد ماند. ترامپ همچنین «مورگان اورتگاس»، سخنگوی وزارت خارجه در دوره نخست ریاست‌جمهوری خود که تجربه فعالیت در خاورمیانه را دارد، برای معاونت ویتکوف منصوب کرده است.

مقامات آمریکایی می‌گویند جزئیات کامل رویکرد ترامپ در قبال تهران و مأموریت ویتکوف همچنان در حال شکل‌گیری است. اما برخی از انتصابات اخیر رئیس‌جمهور آمریکا نشان‌دهنده وجود جناحی در دولت است که احتمال مذاکره با ایران را بررسی می‌کند و نسبت به حمله به برنامه هسته‌ای این کشور که از سوی مخالفان سرسخت ایران در دولت‌های آمریکا و اسرائیل مطرح شده، تردید دارند.

مایکل دیمینو، مقام ارشد جدید ترامپ در امور خاورمیانه در پنتاگون، پیشتر یکی از مقامات سیا بود که در یک اندیشکده تأمین مالی‌شده توسط بنیاد کوک از رویکرد خویشتن‌دارانه در برخورد با تهران حمایت کرده بود. البریج کلبی، نامزد ترامپ برای سمت معاون وزارت دفاع در امور سیاست‌گذاری، نیز نسبت به هرگونه اقدام نظامی علیه ایران هشدار داده است.

سایر اعضای تیم سیاست خارجی ترامپ رویکردی سخت‌گیرانه‌تر اتخاذ کرده‌اند، از جمله مشاور امنیت ملی، مایک والتز، و وزیر امور خارجه، مارکو روبیو. روبیو در جلسه تأییدیه خود گفت که از «هر ترتیبی که به ما امنیت و ثبات در منطقه بدهد اما با دیدگاهی واقع‌بینانه باشد» حمایت می‌کند.

در پاسخ به پرسشی درباره نقش ویتکوف و رویکرد دولت نسبت به ایران، برایان هیوز، سخنگوی شورای امنیت ملی ترامپ، گفت: «در حال حاضر چیزی برای اعلام نداریم.»

مقامات غربی معتقدند که ایران پس از جنگ چند جبهه‌ای اسرائیل در خاورمیانه، که حماس و حزب‌الله را به‌طور قابل‌توجهی تضعیف کرد، در ضعیف‌ترین نقطه خود طی دهه‌های اخیر قرار دارد. اسرائیل و ایالات متحده ادعا می‌کنند که حمله تلافی‌جویانه به ایران در سال گذشته بخش عمده‌ای از سامانه‌های دفاع هوایی این کشور را نابود کرد، هرچند تهران این ادعا را رد کرده است.

جمهوری اسلامی ایران نیز نشان داده که برای گفتگوها آمادگی دارد، هرچند تحلیلگران می‌گویند رسیدن به شرایطی که بتواند توافقی ممکن را رقم بزند، برای ترامپ و ایران چالش بزرگی خواهد بود. سازمان ملل در ماه دسامبر هشدار داد که ایران اقداماتی برای افزایش «چشمگیر» ذخایر اورانیوم غنی‌شده نزدیک به سطح تسلیحاتی انجام داده است.

ترامپ در سال ۲۰۱۸ ایالات متحده را از توافق هسته‌ای میان شش قدرت جهانی و ایران خارج کرد. بریتانیا، فرانسه و آلمان تمایل دارند که با ایالات متحده به یک رویکرد هماهنگ در خصوص اقداماتی که باید پس از پایان عملی این توافق در ماه اکتبر انجام شود، دست یابند، به گفته دیپلمات‌ها.

محمدجواد ظریف، معاون رئیس‌جمهور ایران در امور راهبردی، این هفته در داووس گفت که امیدوار است ترامپ در تعاملات خود با ایران «جدی‌تر، متمرکزتر و واقع‌بینانه‌تر» باشد.

او گفت خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای نتوانسته ایران را «منصرف» کند، اما هزینه‌های سنگینی بر مردم و دولت ایران تحمیل کرده است. در پاسخ به این پرسش که آیا ایران توافقی را که متوقف کردن حمایت ایران از گروه‌های نیابتی منطقه‌ای را الزام‌آور کند، در نظر می‌گیرد، او گفت: «ما هرگز نیروی نیابتی نداشتیم.»

امکان تصدی ویتکوف در مسائل ایران، برخی از مخالفان سرسخت ایران در کنگره و دیگر نقاط واشنگتن را نگران کرده است؛ آن‌ها بیم دارند که او در تلاش برای رسیدن به یک توافق احتمالی، فشار بر ایران را خیلی زود کاهش دهد.

یکی از مقام‌های ارشد جمهوری‌خواه در کنگره گفت: «او همین حالا دارد فشار بر حماس، حزب‌الله و ایران را کاهش می‌دهد و در این روند، گروگان‌های آمریکایی را رها کرده و امنیت اسرائیل را به خطر می‌اندازد.» او افزود: «او مرتباً می‌گوید می‌داند ترامپ چه می‌خواهد، اما درک نمی‌کند که ترامپ به چه باور دارد.»

فایننشال تایمز / فیلیشیا شوارتز، واشنگتن / پنجشنبه ۲۳ ژانویه ۲۰۲۵

***

استیو ویتکاف کیست؟

گزارش‌ها حکایت از آن دارند که استیو ویتکاف، فرستاده دونالد ترامپ به خاورمیانه، با اتخاذ روشی متمایز از دیپلمات‌ها بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل را مجبور کرده است تا توافق آتش‌بس میان حماس و تل‌آویو در غزه را تا قبل از ۲۰ ژانویه بپذیرد.

پیش از آن انتظار می‌رفت ضرب‌الاجل‌ برای برقراری آتش‌بس میان حماس و اسرائیل تا قبل از ۲۰ ژانویه که خواسته ترامپ بود پایان یابد اما ویتکاف با انجام یک اقدام قاطعانه‌، دیپلماسی را بر «شبات»، روز تعطیلی هفتگی یهودیان الویت داد.

به گزارش روزنامه هاآرتص، فرستاده ویژه ترامپ به خاورمیانه، از قطر با دفتر بنیامین نتانیاهو تماس گرفت تا اطلاع دهد که روز بعد به اسرائیل می‌آید.

دستیاران نخست‌وزیر اسرائیل به او توضیح دادند که این دیدار در میانه روز «شبات» است و هیچ دیداری تا غروب شنبه امکان‌پذیر نخواهد بود. این آیین از غروب جمعه آغاز می‌شود و در غروب شنبه به پایان می‌رسد.

اما ویتکاف اصرار داشت که این دیدار بدون توجه به زمان شبات انجام شود. سرانجام نتانیاهو تحت فشار او تسلیم شد و موافقت کرد که بعدازظهر شنبه با فرستاده دونالد ترامپ به خاورمیانه دیدار کند.

او مانند یک دیپلمات صحبت نمی‌کند

هاآرتص در گزارشی به نقل از یک دیپلمات ارشد اسرائیلی نوشت «ویتکاف یک دیپلمات نیست. او مانند یک دیپلمات صحبت نمی‌کند و علاقه‌ای به رعایت آداب و پروتکل‌های دیپلماتیک ندارد.»

بنا به گفته این دیپلمات اسرائیلی، فرستاده ویژه ترامپ به خاورمیانه یک «تاجری» است که می‌خواهد به سرعت به توافق برسد و به شیوه‌ای غیرعادی تهاجمی جلو می‌رود.

روزنامه تایمز‌اسرائیل در گزارشی به نقل از مقام‌های کشورهای عربی نوشت ویتکاف در یک جلسه بیش از بایدن در ۱۵ ماه گذشته بر نتانیاهو تأثیر گذاشته است.

فرستاده جدید آمریکا به خاورمیانه که برای عموم مردم کمتر شناخته شده است، یک بازرگان املاک و مستغلات در نیویورک است.

ویتکاف که کار خود را در دهه ۱۹۸۰ با خرید ساختمان‌های فرسوده در هارلم و برانکس آغاز کرده بود، با لارنس گلاک، شرکتی به نام «استلار» تاسیس کردند که ترکیبی از نام‌های «استیو» و «لری» بود. با گذر زمان، ویتکاف وارد بازار ساختمان‌های اداری منهتن شد و پس از رکود بازار املاک در اواخر دهه ۱۹۸۰، ساختمان‌ها را با قیمت‌های پایین خریداری کرد.

مدافع سرسخت اسرائیل

ویتکاف که از مدافعان سرسخت اسرائیل است، اگرچه هیچ تجربه رسمی در دیپلماسی ندارد، اما تجربه‌های تجاری او در خاورمیانه، از جمله فروش هتل پارک لین به صندوق سرمایه‌گذاری قطر، نشان‌دهنده روابط گسترده او در این منطقه است.

او از جمله افرادی بود که به هنگام سخنرانی نتانیاهو در کنگره آمریکا در ۲۴ ژوئیه ۲۰۲۴ حضور داشت. در آن زمان، بسیاری از نمایندگان دموکرات ترجیح دادند که سخنرانی نخست‌وزیر اسرائیل را تحریم کنند.

رابطه ویتکاف و ترامپ به سال ۱۹۸۶ بازمی‌گردد، زمانی که ویتکاف به‌عنوان وکیل املاک برای شرکت حقوقی «Dreyer & Traub» کار می‌کرد و ترامپ یکی از مشتریان این شرکت بود. رابطه ویتکاف و ترامپ طی دهه‌ها عمیق‌تر شد.

همراه ترامپ در زمین گلف

در سپتامبر گذشته، ترامپ و ویتکاف در مارالاگو مشغول بازی گلف بودند که ترامپ برای بار دوم مورد سوءقصد از سوی یک فرد مسلح قرار گرفت.

بر اساس تحقیقات مؤسسه آمریکایی پروپابلیکا، ویتکاف با داشتن ثروتی معادل ۵۰۰ میلیون دلار، بیش از دو میلیون دلار به ستاد انتخاباتی دونالد ترامپ کمک کرده است.

هم‌بازی قدیمی ترامپ در زمین‌های گلف همچنین در لحظات دشوار سیاسی ترامپ، مانند دادگاه‌های اخیرش، در کنار او ایستاد. ویتکاف فردی بود که در دادگاه کلاهبرداری مدنی ترامپ به‌عنوان شاهد متخصص در زمینه توسعه املاک شهادت داد.

منابع: فایننشال تایمز، یورونیوز فارسی