خبرنگار ایتالیایی با کمک ایلان ماسک آزاد شد

هنگامی که سسیلیا سالا، روزنامه‌نگار ایتالیایی در ماه دسامبر در ایران دستگیر شد، دوست پسرش در ایتالیا نگران بود که او  ممکن است سال‌ها در زندان بماند. بنابراین، در میان صحبت‌هایی مبنی بر مذاکره ایران و ایتالیا برای تبادل زندانیان که شامل ایالات متحده نیز می‌شد، او می‌گوید که تصمیم گرفت پیامی را به کسی که ممکن بود بتواند کمک کند برساند.

نام او ایلان ماسک بود.

آقای ماسک نه تنها به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب نزدیک بود، بلکه یک ماه قبل از بازداشت این روزنامه‌نگار، دیدار مخفیانه‌ای نیز با سفیر ایران در سازمان ملل متحد داشت.

هفته گذشته، سسیلیا سالا، ۲۹ ساله، روزنامه‌نگار از زندان در ایران آزاد شد و چند روز بعد، یک مهندس ایرانی که ایتالیا به درخواست استرداد آمریکا بازداشت کرده بود نیز آزاد شد. این مهندس به تامین مواد برای پهپادهای مورد استفاده در حمله شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران به یک پایگاه نظامی آمریکا متهم بود که در آن سه نظامی آمریکایی کشته شدند.

به گفته دو مقام ایرانی، که یکی از آنها دیپلمات ارشد وزارت امور خارجه است و با شرایط تبادل زندانیان آشنا هستند، آقای ماسک با تماس با امیر سعید ایروانی، سفیر ایران در سازمان ملل متحد، به آزادی خانم سالا کمک کرد. آنها خواستند نامشان فاش نشود زیرا در مورد موضوع حساسی صحبت می‌کردند.

نه آقای ماسک و نه نمایندگان تیم انتقالی ترامپ به درخواست‌های مکرر برای اظهار نظر پاسخ ندادند.

نحوه کمک آقای ماسک، فردی که پس از پیروزی ترامپ، به طور فزاینده‌ای فعال اما فاقد صلاحیت در صحنه جهانی ظاهر می‌شود، برای آزادی این روزنامه‌نگار مشخص نیست. او با نخست‌وزیر ایتالیا، جورجیا ملونی، که در ۴ ژانویه با رئیس‌جمهور منتخب در مار-ئه-لاگو، املاک ترامپ در فلوریدا، دیدار کرده بود، ارتباط نزدیکی دارد.

خانم ملونی در یک کنفرانس خبری هفته گذشته اظهار داشت که آزادی خانم سالا نتیجه «کار پیچیده دیپلماسی سه‌جانبه با ایران و البته با ایالات متحده آمریکا» بوده است. دفتر او و وزارت امور خارجه ایتالیا از اظهار نظر در این باره خودداری کردند.

یک مقام ارشد دولت بایدن اظهار داشت که دولت آمریکا در جریان این مذاکرات قرار نگرفته بود، از آزادی‌ها مطلع نشده بود و با این توافق موافق نبود. جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی، گفت که این توافق «تصمیمی کاملاً ایتالیایی بود.»

در کنفرانس خبری، خانم ملونی گفت که از نقش احتمالی آقای ماسک در آزادی خانم سالا اطلاعی ندارد. او گفت: «اگر او نقشی داشته، من از آن بی‌اطلاعم.»

این ابهام، نقش غیرمعمول آقای ماسک را برجسته می‌کند؛ فردی که در کنار آقای ترامپ قرار دارد، از احزاب راست افراطی در اروپا حمایت می‌کند و همزمان به گسترش منافع تجاری خود در خارج از کشور ادامه می‌دهد. به‌عنوان مثال، ایتالیا در حال بررسی یک توافق احتمالی با شرکت اسپیس‌ایکس آقای ماسک برای تأمین ارتباطات امن برای مقامات دولتی و نظامی از طریق استارلینک است. خانم ملونی نیز یکی از متحدان همیشگی اروپایی آقای ماسک بوده و در کنفرانس حزب او در سال ۲۰۲۳ میزبان وی بوده و در اکتبر گذشته در یک مراسم باشکوه با او شرکت کرده است.

آقای دانیله راینری، نامزد خانم سالا، گفت که پیش از سفر خانم ملونی به مار-ئه-لاگو، از طریق یک واسطه به دنبال جلب کمک آقای ماسک بود. او در مصاحبه‌ای گفت که به ماسک فکر کرده بود زیرا خوانده بود که «یک کانال ارتباطی بین ماسک و دیپلمات‌های ایرانی وجود دارد و ماسک همچنین با ترامپ همکاری نزدیکی دارد.»

آقای راینری که خود نیز خبرنگار است، گفت که در ۲۹ دسامبر پیامی برای آندریا استروپا، متخصص کامپیوتر ایتالیایی و از آشنایان آقای ماسک، ارسال کرد تا از او بخواهد موضوع خانم سالا را به اطلاع ماسک برساند و از او کمک بخواهد.

آقای استروپا در مصاحبه‌ای گفت که آقای ماسک این درخواست را دریافت کرده بود، اما نمی‌دانست که آیا ماسک در این پرونده دخالت کرده است یا خیر.

در ماه نوامبر گذشته، چند هفته پیش از دستگیری خانم سالا، آقای ماسک بیش از یک ساعت با سفیر ایران در محل اقامت او در منهتن دیدار کرد تا درباره کاهش تنش‌ها بین تهران و واشنگتن با توجه به روی کار آمدن دولت جدید گفت‌وگو کند.

مقامات ایرانی که برای این مقاله مصاحبه کردند، گفتند که آقای ماسک مدت کوتاهی پس از سفر نخست‌وزیر ملونی به مار-ئه-لاگو بار دیگر با سفیر ایران تماس گرفت.

پس از آن، روند تبادل زندانیان بین ایران و ایتالیا به سرعت پیش رفت. ایران در ۸ ژانویه خانم سالا را آزاد کرد و چهار روز بعد، ایتالیا مهندس ایرانی، محمد عابدینی نجف‌آبادی، را آزاد کرد.

آقای محمد عابدینی به درخواست وزارت دادگستری ایالات متحده بازداشت شده بود. یک دادگاه فدرال در ماساچوست او را به تهیه فناوری پهپاد برای ایران متهم کرده بود؛ فناوری‌ای که در حمله به پایگاه آمریکایی در اردن در ژانویه ۲۰۲۴ استفاده شد. دو مقام ایرانی گفتند که زمانی که آقای ماسک با سفیر ایران گفت‌وگو کرد، از ایران خواست خانم سالا را آزاد کند و به او اطمینان داد که ایالات متحده فشاری به ایتالیا برای استرداد این مهندس ایرانی وارد نخواهد کرد.

نمایندگی ایران در سازمان ملل از اظهار نظر درباره تعامل اخیر آقای ماسک با سفیر ایران خودداری کرد. در بیانیه‌ای اعلام شد که آزادی این دو زندانی نتیجه «همکاری دوجانبه و تلاش‌های هماهنگ بخش‌های سیاسی و اطلاعاتی ایران و ایتالیا» بوده است.

اگرچه طرفین در اظهارات عمومی خود محتاط هستند، اما برای بسیاری از ناظران، آزادی سریع زندانیان پس از دیدار میان ترامپ و ملونی نشان می‌دهد که این موضوع مطرح شده و به توافقی رسیده‌اند.

فردیناندو نلی فروچی، دیپلمات سابق ایتالیایی، گفت: «محتمل‌ترین تحلیل این است که ملونی از ترامپ اطمینان‌خاطر دریافت کرده که دولت جدید آمریکا در صورت آزادی عابدینی، مشکل بزرگی ایجاد نخواهد کرد.»

ایتالیا محمد عابدینی را در اواسط دسامبر هنگام عبور از فرودگاه میلان بازداشت کرد. سه روز بعد، مأموران بخش اطلاعاتی سپاه پاسداران به اتاق هتل خانم سالا در تهران یورش بردند و او را به سلول انفرادی در زندان اوین منتقل کردند. او با ویزای خبرنگاری به ایران سفر کرده بود.

یک عضو سپاه پاسداران و دو مقام ایرانی گفتند که دستگیری این خبرنگار با هدف فشار به ایتالیا برای آزادی آقای عابدینی انجام شده است. ایران طی نزدیک به پنج دهه گذشته، بازداشت اتباع خارجی و دوتابعیتی را به بخشی از سیاست خارجی خود تبدیل کرده است.

شاهین مدرسی، کارشناس مستقر در رم در زمینه ایران و امنیت بین‌الملل، در گفت‌وگویی تلفنی گفت: «مهم نیست که چه کسی هستید، می‌توانید خبرنگار، دیپلمات یا گردشگر باشید.» او افزود: «مهم این است که ایران فکر کند می‌تواند از شما به‌عنوان اهرم فشار استفاده کند.»

خانم سالا در مصاحبه‌ای گفت که در سلولی بدون تشک نگهداری می‌شد و با یک پتو روی زمین می‌خوابید. او هفته‌ها از داشتن عینک خود محروم بود و در طول بازداشت، چهره هیچ انسانی را ندید. او گفت صدای گریه و استفراغ سایر زندانیان را می‌شنید و تقریباً هر روز ساعت‌ها با چشم‌بند بازجویی می‌شد.

بزرگ‌ترین ترس او، به گفته خودش، این بود که «دیوانه شوم.»

آقای راینری، نامزد او، گفت که خانم ملونی در ۲ ژانویه به مادر خانم سالا اطلاع داده بود که طی ۴۸ ساعت آینده پیشرفت مهمی رخ خواهد داد.

آقای استروپا، برنامه‌نویس، در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی X (توییتر سابق) اشاراتی به این موضوع داشت. او در روز سفر نخست‌وزیر ملونی به مار-ئه-لاگو تصویری از ترامپ، ملونی و ماسک با لباس‌های روم باستان منتشر کرد. همچنین در روز آزادی خانم سالا، عکسی تولیدشده با هوش مصنوعی از آقای ماسک در حال خوردن اسپاگتی با ایموجی پرچم ایتالیا منتشر کرد.

خانم سالا گفت که درک می‌کند دولت ایتالیا هر کاری لازم بود برای آزادی او انجام داد. او افزود: «و با هر کسی که لازم بود صحبت کنند، صحبت کردند.»

نیویورک تایمز
نوشته فرناز فصیحی، اِما بوبولا و ادوارد وونگ