نمایش قدرت ایران، ضعف آن را نشان داد

* رزمایش‌های نظامی که قرار بود قدرت ایران را به نمایش بگذارند، ممکن است ضعف آن را آشکار کرده باشند.

ایران هفته گذشته گسترده‌ترین رزمایش نظامی خود را در دهه‌های اخیر برگزار کرد.  طبق گزارش تلویزیون دولتی ایران، در این رزمایش‌ها هزاران پهپاد به پرواز درآمدند، سامانه‌های پرتاب موشک و موشک‌های بالستیک به نمایش گذاشته شدند و یک حمله شبیه‌سازی‌شده به یک تأسیسات هسته‌ای که شامل «انبوهی از تهدیدات هوایی» بود، خنثی شد.

این رزمایش‌ها در پاسخ به «تهدیدات امنیتی جدید» انجام شد. سرتیپ علی‌محمد نائینی، سخنگوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گفت: «ایران حتی یک روز هم تولید موشک را متوقف نکرده و سامانه‌های دفاعی آن کاملاً فعال و در بسیاری موارد ارتقا یافته‌اند.»

اما این اظهارات عمومی نمی‌تواند نگرانی‌های عمیق در جامعه ایران را پنهان کند. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب، گفته است که موضع سخت‌گیرانه‌تری در قبال ایران اتخاذ خواهد کرد، از جمله تشدید تحریم‌ها، در حالی که اسرائیل که جسورتر شده است . طبق گزارش‌ها، در حال بررسی حمله نظامی به تاسیسات هسته‌ای ایران است.

ایران ماه‌هاست که در حالت تدافعی قرار دارد، با حملات مستقیم اسرائیل مواجه شده و در لبنان و سوریه نیز متحمل خساراتی شده است. تحلیلگران می‌گویند که تحریم‌های جدید آمریکا احتمالاً فروش نفت ایران به چین را هدف قرار می‌دهد و اقتصاد آسیب‌دیده این کشور را بیش از پیش تحت فشار قرار می‌دهد.

در جریان این رزمایش‌ها، فرماندهان بر سامانه‌های پدافند هوایی جدید ایران تأکید کردند؛ در حالی که طبق تحلیل تصاویر ماهواره‌ای «واشنگتنپست، بیش از دو ماه پس از حمله اسرائیل که بخش‌های کلیدی از سامانه‌های پیشرفته این کشور را آسیب زد یا نابود کرد،

بر اساس تحلیل واشنگتن پست از تصاویر ماهواره‌ای، فرماندهان نظامی ایران در طول تمرین‌های نظامی، دفاع هوایی جدید ایران را پس از گذشت حدود دو ماه از حمله اسرائیل، که به عناصر کلیدی سیستم‌های بسیار پیچیده این کشور آسیب رساند یا منهدم کرد، برجسته کردند.

نائینی گزارش‌های مربوط به خسارات سامانه‌های پدافند هوایی ایران را تلاشی از سوی «دشمنان» برای نمایش ایران به‌عنوان «ضعیف» رد کرد. او گفت: «پس از حمله رژیم صهیونیستی به ایران در اکتبر، آن‌ها گفتند که ایران سامانه دفاع هوایی ندارد.»

اما سامانه‌های دفاعی که هفته گذشته به نمایش گذاشته شد، از کیفیت پایین‌تری نسبت به سامانه‌هایی برخوردار بودند که گفته می‌شود در اکتبر  در جریان حمله اسرائیل هدف قرار گرفتند. بیشتر سامانه‌های تهاجمی که به نمایش درآمدند نیز همان سلاح‌هایی بودند که ایران قبلاً عمدتاً به‌طور غیرموثر در حملات خود به اسرائیل در ماه‌های آوریل و اکتبر استفاده کرده بود.

افشین استوار، استاد امنیت ملی در دانشکده عالی نیروی دریایی کالیفرنیا گفت: «ایران عملاً تمام کارت‌های خود را رو کرده است.» او افزود: «درگیری‌های سال گذشته بهترین توانمندی‌های ایران را آشکار کرد و نشان داد که ایران واقعاً آن‌طور که تصور می‌شد، قدرت ندارد. این موضوع ایران را به‌طور قابل توجهی تضعیف کرده است.»

استوار گفت، در حالی که رهبران ایران تلاش می‌کنند این روایت را بفروشند که “قلعه ایران بازگشته است”، در عوض محدودیت‌های زرادخانه خود را برجسته کرده‌اند. او گفت: «قدرت و اقتدار ایران زمانی در اوج خود بود که تمامی تهدیدات آن در حد لفاظی باقی مانده بود.»

وخامت وضعیت اقتصادی

یکی دیگر از پیامدهای ۱۵ ماه درگیری‌های فرسایشی منطقه‌ای، وخامت بیشتر وضعیت اقتصادی بوده است. پول ملی ایران در سال گذشته ۶۵ درصد از ارزش خود را از دست داد؛ بحران انرژی باعث تعطیلی کسب‌وکارها، مدارس و ادارات دولتی شده و نرخ بیکاری همچنان بالا است.

صاحبان کسب‌وکار در بازار بزرگ تهران اواخر ماه گذشته در اقدامی نادر دست به اعتصاب زدند تا به تورم بالا اعتراض کنند. در ویدیویی از این اعتصاب، گروهی از بازاریان دیده می‌شدند که استدلال می‌کردند «افزایش مداوم قیمت دلار» تجارت را «غیرممکن» کرده است.

رزمایش‌های نظامی هفته گذشته به‌نظر می‌رسید منعکس‌کننده نگرانی‌های حکومت در مورد احتمال افزایش بی‌ثباتی در داخل کشور باشد. تهران روز جمعه میزبان مانورهایی بود که توسط بسیج، نیروی شبه‌نظامی مسئول حفظ امنیت داخلی که برای سرکوب اعتراضات نیز استفاده شده است، برگزار شد.

سرتیپ حسن حسن‌زاده، یکی از فرماندهان سپاه پاسداران گفت: «این رزمایش اعلام آمادگی کامل بسیج برای مقابله با هرگونه تهدید است.» او افزود: «دلسوزان مردم و ملت همچنان در صحنه حاضرند و جان خود را فدای این ملت خواهند کرد.»

هم‌پیمانان منطقه‌ای ایران نیز خود را برای بازگشت ترامپ آماده می‌کنند. عراق که شاهد شکست حزب‌الله لبنان توسط اسرائیل و سقوط بشار اسد در سوریه بوده است، فعالیت شبه‌نظامیان هم‌پیمان ایران در قلمرو خود را محدود کرده است.

گروه‌های مورد حمایت ایران در عراق نقش کلیدی در متوقف کردن پیشروی‌های گروه داعش در عراق در سال ۲۰۱۴ ایفا کردند و از آن زمان به‌طور رسمی در نیروهای امنیتی این کشور ادغام شده‌اند.

نگرانی مقام‌های عراقی

مقام‌های عراقی اکنون نگرانند که اسرائیل و آمریکا همانند حملاتشان به حوثی‌ها در یمن، حملات خود به متحدان تهران در عراق را افزایش دهند.

به گفته یک مقام ارشد عراقی، محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، هفته گذشته برای گفت‌وگو درباره محدود کردن فعالیت نیروهای تحت حمایت ایران به تهران سفر کرد. این مقام که از گفت‌وگوها مطلع بود، به شرط ناشناس ماندن درباره مذاکرات خصوصی سخن گفت.

احسان الشمری، تحلیلگر سیاسی در دانشگاه بغداد، گفت که دولت السودانی تلاش کرده است بین منافع متضاد دو متحد اصلی خود، ایران و آمریکا، تعادل برقرار کند.

شمری گفت: «پس از حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، عراق جانب ایران را گرفت. اما با طولانی شدن جنگ، بغداد شروع به تغییر موضع داد.»

او افزود: «با تضعیف ایران در لبنان و سوریه، اوضاع تغییر کرد.»

مشخص نیست عراق دقیقاً چگونه قصد دارد نفوذ ایران را در خاک خود محدود کند، اما شمری پیش‌بینی کرد که تهران تضعیف‌شده احتمالاً نقش کمرنگ‌تری را خواهد پذیرفت.

یک مقام ارشد عراقی که با شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران ارتباط دارد، گفت این گروه‌ها در حال حاضر خویشتن‌داری می‌کنند، اما این به‌معنای پایان نفوذ ایران در عراق نیست.

او گفت: «زمانی که حزب‌الله و اسرائیل بر سر آتش‌بس توافق کردند، گروه‌های تحت حمایت ایران تصمیم گرفتند که حمله به اسرائیل و نیروهای آمریکایی در منطقه «هیچ سودی برای آن‌ها ندارد و پیامدهای آن بیشتر از منافعش خواهد بود.»

او تأکید کرد: «فلسطین همچنان آرمان ما باقی خواهد ماند.» او گفت: اما اگر نیروهای آمریکایی مستقر در عراق به‌زودی عقب‌نشینی نکنند، «هر اتفاقی ممکن است بیفتد.»

او افزود: «ما قبلاً به‌وضوح اعلام کرده‌ایم که در حال توقف هستیم، نه عقب‌نشینی.»

سوزانا جورج و مصطفی سلیم
واشنگتن پست