گزارش نیویورک‌تایمز از سخنرانی سرتیپ بهروز اثباتی درباره سوریه

ایران در سوریه به‌شدت شکست خورد

ژنرال ارشد ایران در سوریه، برخلاف موضع رسمی رهبران ایران در مورد سقوط ناگهانی بشار اسد، هم‌پیمان ایران، گفت که ایران شکست بزرگی را متحمل شده است اما همچنان تلاش خواهد کرد در این کشور فعالیت کند.

روز دوشنبه ۶ ژانویه ۲۰۲۵ (۱۷ دی‌ماه ۱۴۰۳) یک فایل صوتی از سخنرانی هفته گذشته‌ی سرتیپ بهروز اثباتی در مسجدی در تهران، در رسانه‌های ایرانی منتشر شد که با اظهارات رئیس‌جمهور، وزیر امور خارجه و دیگر رهبران ایران  به‌شدت تضاد داشت.  رهبران جمهوری اسلامی هفته‌هاست که اهمیت این شکست استراتژیک ایران در سوریه را که ماه گذشته با سرنگونی بشار اسد توسط شورشیان رخ داد، کم‌اهمیت جلوه داده و اعلام کرده‌اند که ایران به هر نتیجه سیاسی که مردم سوریه تصمیم بگیرند، احترام خواهد گذاشت.

ژنرال اثباتی در فایل صوتی سخنرانی خود که سایت خبری عبدی‌مدیا، مستقر در ژنو، روز دوشنبه منتشر کرد، گفت: «من سقوط سوریه را چیزی برای افتخار نمی‌دانم. ما شکست خوردیم، و به‌شدت شکست خوردیم. ضربه بسیار بزرگی خوردیم و این بسیار دشوار بوده است.»

ژنرال اثباتی فاش کرد که روابط ایران با بشار اسد ماه‌ها پیش از برکناری او دچار تنش شده بود. او گفت که رهبر سوریه درخواست‌های مکرر ایران برای باز کردن جبهه‌ای علیه اسرائیل از خاک سوریه پس از حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ را رد کرده بود. ایران برنامه‌های جامع نظامی خود را به بشار اسد ارائه کرده بود که نشان می‌داد چگونه می‌تواند از منابع نظامی ایران در سوریه برای حمله به اسرائیل استفاده کند.

این ژنرال همچنین روسیه را، که به‌عنوان یکی از متحدان اصلی ایران شناخته می‌شود، به گمراه کردن ایران متهم کرد. او گفت که روسیه به ایران گفته بود جنگنده‌های روسی در حال بمباران شورشیان سوری هستند، درحالی‌که در واقع بمب‌ها را در مناطق باز رها می‌کردند. او همچنین گفت که در سال گذشته، هنگامی که اسرائیل به اهداف ایرانی در سوریه حمله می‌کرد، روسیه «رادارها را خاموش کرده بود» و عملاً این حملات را تسهیل کرده بود.

ایران بیش از یک دهه از بشار اسد حمایت کرد و فرماندهان و نیروهایی را برای کمک به مبارزه با شورشیان مخالف و گروه تروریستی داعش به سوریه فرستاد.

تحت رهبری بشار اسد، سوریه به مرکز فرماندهی منطقه‌ای ایران تبدیل شده بود. از آنجا ایران به شبکه شبه‌نظامیان منطقه‌ای خود از جمله حزب‌الله در لبنان و گروه‌های مسلح فلسطینی در کرانه باختری سلاح و پول ارسال می‌کرد. ایران همچنین کنترل فرودگاه‌ها، انبارها و پایگاه‌های تولید موشک و پهپاد در سوریه را در اختیار داشت.

اکنون، ائتلافی از شورشیان بخش زیادی از سوریه را تصرف کرده و در تلاش است تا دولتی تشکیل دهد. ژنرال اثباتی در سخنرانی خود گفت که ایران به دنبال راه‌هایی برای جذب شورشیان خواهد بود، هر شکلی که سوریه جدید به خود بگیرد.

او گفت: «ما می‌توانیم همه شبکه‌هایی را که در طول سال‌ها با آنها کار کرده‌ایم، فعال کنیم. ما می‌توانیم لایه‌های اجتماعی‌ای را که نیروهای ما سال‌ها در میان آنها زندگی کرده‌اند، فعال کنیم؛ می‌توانیم در شبکه‌های اجتماعی فعال باشیم و سلول‌های مقاومت تشکیل دهیم.» 

او افزود: «حالا می‌توانیم همان‌طور که در دیگر عرصه‌های بین‌المللی عمل می‌کنیم، در آنجا هم فعالیت کنیم و ما از همین حالا شروع کرده‌ایم.»

اهمیت سخنرانی ژنرال اثباتی

اظهارات ژنرال اثباتی ایرانیان را بهت‌زده کرده است، هم به خاطر محتوای صریح و بی‌پرده آن و هم به دلیل جایگاه بالای گوینده. او از فرماندهان ارشد نیروهای مسلح ایران است که شامل ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می‌شود و سوابق برجسته‌ای مانند فرماندهی کل بخش سایبری نیروهای مسلح را در کارنامه دارد.

او در سوریه مسئول نظارت بر عملیات نظامی ایران بود و با وزرا و مقامات دفاعی سوریه و همچنین ژنرال‌های روس همکاری نزدیک داشت. جایگاه او حتی بالاتر از فرمانده کل نیروی قدس، ژنرال اسماعیل قاآنی، بود که شبکه شبه‌نظامیان منطقه‌ای مورد حمایت ایران را مدیریت می‌کند.

مهدی رحمتی، تحلیل‌گر برجسته در تهران و کارشناس مسائل سوریه، در مصاحبه‌ای تلفنی گفت که سخنرانی ژنرال اثباتی اهمیت زیادی دارد، زیرا نشان می‌دهد که برخی مقامات ارشد از پروپاگاندای دولتی فاصله گرفته و با مردم صادقانه صحبت می‌کنند.

رحمتی گفت: «همه در جلسات درباره سخنرانی اثباتی صحبت می‌کنند و تعجب می‌کنند که چرا او این حرف‌ها را زده، آن هم در یک نشست عمومی.» او افزود: «او خیلی واضح توضیح داد که چه بر سر ایران آمده و اکنون در چه موقعیتی قرار دارد. به نوعی این سخنرانی می‌تواند هشداری برای سیاست داخلی باشد.» 

ژنرال اثباتی گفت که سقوط رژیم اسد اجتناب‌ناپذیر بود، به دلیل فساد گسترده، سرکوب سیاسی و سختی‌های اقتصادی که مردم با آن مواجه بودند؛ از کمبود برق گرفته تا نبود سوخت و درآمدهای قابل زندگی. او افزود که بشار اسد هشدارها برای اصلاحات را نادیده گرفته بود. آقای رحمتی، تحلیل‌گر، گفت که مقایسه این وضعیت با شرایط کنونی ایران دشوار نبود.

با وجود ادعاهای ژنرال اثباتی در مورد فعال‌سازی شبکه‌ها در سوریه، با توجه به مخالفت‌های عمومی و سیاسی‌ای که در این کشور با آن روبه‌رو بوده و چالش‌های مربوط به دسترسی زمینی و هوایی، هنوز مشخص نیست که ایران در سوریه واقعاً چه کاری می‌تواند انجام دهد. اسرائیل هشدار داده است که هرگونه تلاش ایران را که در زمین سوریه شناسایی کند، نابود خواهد کرد.

اگرچه ایران تجربه فعالیت در عراق پس از حمله آمریکا در سال ۲۰۰۳، از جمله ایجاد ناآرامی، را دارد، اما جغرافیا و چشم‌انداز سیاسی سوریه به‌طور قابل‌توجهی متفاوت است و چالش‌های بیشتری را پیش روی ایران قرار می‌دهد.

یکی از اعضای سپاه پاسداران ایران که سال‌ها در عراق به‌عنوان استراتژیست نظامی در کنار فرماندهان ارشد فعالیت کرده بود، در مصاحبه‌ای تلفنی گفت که اظهارات ژنرال اثباتی درباره جذب شورشیان ممکن است در این مرحله بیشتر جنبه آرمانی داشته باشد تا عملی.

او گفت که ژنرال اثباتی ضمن اینکه شکست جدی را پذیرفته بود، در عین حال تلاش داشت روحیه را تقویت کرده و محافظه‌کارانی را که خواستار اقدام قاطع‌تر ایران هستند، آرام کند.

ایران منتظر هرج‌ومرج در سوریه

این مقام سپاه که به دلیل بحث درباره مسائل حساس نخواست نامش فاش شود، گفت که سیاست ایران هنوز نهایی نشده است، اما اجماعی در جلساتی که او در آنها شرکت کرده و استراتژی مورد بحث قرار گرفته، شکل گرفته است. او گفت اگر سوریه به هرج‌ومرج فرو رود، ایران سود خواهد برد، زیرا می‌داند چگونه در یک چشم‌انداز آشفته به اهداف خود برسد و منافعش را تأمین کند.

در ایران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اختیار تعیین سیاست‌های منطقه‌ای را دارد و می‌تواند وزارت امور خارجه را کنار بگذارد.

رهبر ایران، علی خامنه‌ای، که تصمیم‌گیری در مسائل کلیدی کشور را بر عهده دارد، دست‌کم در دو سخنرانی از زمان سقوط بشار اسد تأکید کرده است که مقاومت در سوریه از بین نرفته است. او افزود که جوانان سوری کشور خود را از شورشیان حاکم که آنها را مزدوران اسرائیل و ایالات متحده خواند، بازپس خواهند گرفت.

رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان و وزیر امور خارجه عباس عراقچی لحن ملایم‌تری اتخاذ کرده‌اند و گفته‌اند که به دنبال ثبات در سوریه و روابط دیپلماتیک با دولت جدید هستند.

تنش‌های پیرامون این دیدگاه‌های متعارض در مورد سوریه آن‌قدر مقامات را درگیر کرده که آنها هفته گذشته یک کمپین برای کنترل خسارات عمومی به راه انداختند. فرماندهان ارشد نظامی و تحلیلگران نزدیک به حکومت، سخنرانی‌هایی ایراد کردند و جلسات پرسش‌وپاسخ با مخاطبان در مساجد و مراکز اجتماعی در چندین شهر برگزار کردند.

سخنرانی ژنرال اثباتی در ۳۱ دسامبر در مسجد ولی‌عصر واقع در مرکز تهران، خطاب به نیروهای نظامی و حاضران در این مسجد بود. بر اساس اطلاعیه عمومی این رویداد، عنوان جلسه «پاسخ به سوالاتی درباره سقوط سوریه» بود.

این جلسه با صحبت ژنرال اثباتی آغاز شد که به جمعیت گفت او شب قبل از سقوط دمشق به دست شورشیان، با آخرین هواپیمای نظامی به تهران بازگشته است. جلسه با پاسخ‌گویی او به سوالات حضار پایان یافت. او صریح‌ترین ارزیابی خود را درباره توانایی نظامی ایران برای مبارزه با اسرائیل و ایالات متحده ارائه داد.

ایران تحمل حمله دیگر اسرائیل را ندارد

وقتی از او پرسیده شد که آیا ایران برای کشتن حسن نصرالله، رهبر باسابقه حزب‌الله توسط اسرائیل، انتقام خواهد گرفت، پاسخ داد که ایران قبلاً این کار را انجام داده است و به حمله موشکی پاییز گذشته اشاره کرد.

وقتی از او پرسیده شد که آیا ایران قصد دارد دور سوم حملات مستقیم به اسرائیل را اجرا کند، او گفت که «وضعیت» در حال حاضر به‌طور واقع‌بینانه نمی‌تواند حمله دیگری به اسرائیل را تحمل کند.

در پاسخ به این سوال که چرا ایران به پایگاه‌های نظامی ایالات متحده در منطقه موشک شلیک نمی‌کند، او گفت که چنین اقدامی حملات تلافی‌جویانه بزرگ‌تری علیه ایران و متحدانش توسط ایالات متحده را دعوت خواهد کرد. او افزود که موشک‌های معمولی ایران – نه موشک‌های پیشرفته – نمی‌توانند سیستم‌های پیشرفته دفاعی ایالات متحده را نفوذ کنند.

با وجود این ارزیابی‌ها، ژنرال اثباتی گفت که می‌خواهد اطمینان دهد کسی نگران نباشد: او گفت که ایران و متحدانش همچنان در منطقه دست برتر را دارند.

نویسنده: فرناز فصیحی 
منبع: نیویورک تایمز 
منتشر شده در تاریخ ۸ ژانویه ۲۰۲۵ 
————————-
درباره نویسنده: فرناز فصیحی رئیس دفتر سازمان ملل روزنامه نیویورک تایمز است و گزارش‌های مرتبط با این سازمان، همچنین ایران و جنگ سایه بین ایران و اسرائیل را پوشش می‌دهد. او در نیویورک مستقر است.