چالش برنامه هسته‌ای ایران در انتظار ترامپ

باراک راوید / اکسیوس

پیشرفت‌های اخیر هسته‌ای ایران، رئیس‌جمهور منتخب، دونالد ترامپ، را در ماه‌های نخست دوران ریاست‌جمهوری‌اش با تصمیمی حساس مواجه می‌کند: تلاش برای خنثی‌سازی تهدید از طریق مذاکرات و فشار یا صدور فرمان حمله نظامی.

اهمیت موضوع: تصمیم ترامپ در سال ۲۰۱۸ برای خروج از توافق هسته‌ای دوران اوباما باعث شد ایران برنامه هسته‌ای خود را تسریع کند، به‌گونه‌ای که اکنون عملاً به یک “کشور آستانه هسته‌ای” تبدیل شده است. مقامات و دیپلمات‌های ایالات متحده، اتحادیه اروپا و اسرائیل به وب‌سایت Axios گفته‌اند که انتظار دارند ترامپ در سال ۲۰۲۵ با یک بحران ایران مواجه شود.

وضعیت کنونی: ترامپ و مشاورانش در حال برنامه‌ریزی برای بازگشت سریع به کمپین “فشار حداکثری” هستند که بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ علیه ایران اجرا کردند.

پشت پرده: چندین مشاور ترامپ به‌صورت خصوصی اذعان کرده‌اند که برنامه هسته‌ای ایران اکنون به‌قدری پیشرفته شده است که این استراتژی ممکن است دیگر کارآمد نباشد. این امر احتمال استفاده از گزینه نظامی را واقعی‌تر می‌کند.

• پس از دیدار «ران درمر»، وزیر امور استراتژیک اسرائیل، با ترامپ در مارالاگو در نوامبر، درمر با این برداشت از جلسه خارج شد که احتمال زیادی وجود دارد که ترامپ یا از حمله نظامی اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران حمایت کند - چیزی که اسرائیلی‌ها به‌طور جدی در حال بررسی آن هستند - یا حتی خود آمریکا فرمان حمله را صادر کند. این موضوع را دو منبع که پس از این ملاقات با درمر صحبت کردند، به Axios گفتند.

• چند مشاور ارشد بایدن در هفته‌های اخیر به‌طور خصوصی استدلال کرده‌اند که باید پیش از آغاز به کار ترامپ، به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله شود؛ به‌ویژه در شرایطی که ایران و نیروهای نیابتی آن به‌شدت درگیر جنگ با اسرائیل هستند. منابع آگاه از این مباحث این موضوع را به Axios اعلام کردند.

• با این حال، با توجه به اینکه تنها دو هفته از دوران ریاست‌جمهوری بایدن باقی مانده است، هیچ بحث فعالی در مورد بمباران ایران در جریان نیست.

دیدگاه مقابل: برخی افراد نزدیک به ترامپ معتقدند که او پیش از فکر کردن به یک حمله نظامی، به دنبال یک توافق خواهد بود.

• وزیر امور خارجه ایران، عباس عراقچی، هفته گذشته در مصاحبه‌ای با تلویزیون چین گفت که ایران آماده ازسرگیری مذاکرات با ایالات متحده و دیگر قدرت‌های جهانی برای دستیابی به یک توافق جدید هسته‌ای است.

• با این حال، هر دو طرف باید بر سال‌ها خصومت غلبه کنند تا به توافقی دست یابند. برای مثال، دادستان‌های آمریکایی سال گذشته تهران را به تلاش برای ترور ترامپ متهم کردند.

اظهارات: ترامپ در نوامبر در گفت‌>گو با مجله تایم، زمانی که از او درباره احتمال جنگ با ایران پرسیده شد، گفت: «هر چیزی ممکن است اتفاق بیفتد.» او افزود: «این یک وضعیت بسیار پرتنش است.»

• عراقچی هفته گذشته در پکن گفت: «سال ۲۰۲۵ سال مهمی برای مسئله هسته‌ای ایران خواهد بود.»

خبر مهم: با وجود تمام بحران‌های موجود در دستور کار جهانی، یک دیپلمات ارشد که دو هفته پیش در یک جلسه مجازی کشورهای گروه G7 شرکت داشت، به Axios گفت این جلسه با این نتیجه‌گیری به پایان رسید که ایران مسئله اصلی برای مقابله در سال ۲۰۲۵ خواهد بود.

• این تنها به این دلیل نیست که ایران زمان گریز هسته‌ای خود را به چند روز کاهش داده است، بلکه به این دلیل است که توانایی قدرت‌های غربی برای بازگرداندن تحریم‌های سخت هسته‌ای علیه ایران طبق توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، در ماه اکتبر ۲۰۲۵ به پایان می‌رسد.

• این امر به معنای آن است که ایالات متحده و متحدان اروپایی‌اش بخش زیادی از اهرم اقتصادی خود بر ایران را از دست خواهند داد و این موضوع بر تلاش‌های دیپلماتیک در نیمه نخست سال ۲۰۲۵ فوریت می‌بخشد.

جزئیات: دیپلمات‌های ارشد از سه کشور اروپایی (فرانسه، آلمان و بریتانیا) و ایران در اواخر نوامبر در ژنو دیدار کردند تا امکان ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای را بررسی کنند.

• دیپلمات‌های اروپایی به‌صراحت اعلام کردند که توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ بی‌اعتبار است و توافق جدید باید وضعیت کنونی برنامه هسته‌ای ایران را در نظر بگیرد. این موضوع را یک دیپلمات اروپایی و دو منبع دیگر آگاه از این جلسه به Axios گفتند.

• آن‌ها همچنین هشدار دادند که در صورت نرسیدن به توافق تا تابستان، تحریم‌های “اسنپ‌بک” را اعمال خواهند کرد.

• ایرانی‌ها اعلام کردند که در چنین سناریویی، ایران از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج شده و تمام بازرسی‌ها و نظارت‌های سازمان ملل بر تأسیسات هسته‌ای خود را متوقف خواهد کرد.

گام بعدی: جلسه دیگری بین سه کشور اروپایی و ایران برای ۱۳ ژانویه برنامه‌ریزی شده است.

جمع‌بندی: ترامپ در حالی ریاست‌جمهوری را آغاز خواهد کرد که گزینه‌های کمتری برای مهار یا نابودی برنامه هسته‌ای ایران نسبت به سال ۲۰۱۷ در اختیار دارد و زمان کمتری برای تصمیم‌گیری خواهد داشت.