مذاکرات آمریکا و امارات برای حذف ایران از سوریه

* منابع رویترز می‌گویند ایالات متحده و امارات درباره لغو تحریم‌های اسد در ازای قطع روابط با ایران گفت‌وگو کرده‌اند.

ایالات متحده و امارات متحده عربی درباره امکان لغو تحریم‌ها علیه بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه در صورت جدایی او از ایران و قطع مسیرهای ارسال سلاح به حزب‌الله لبنان گفت‌وگو کرده‌اند. این اطلاعات را پنج فرد مطلع از این موضوع، در اختیار خبرگزاری رویترز گذاشته‌اند.

این گفت‌وگوها طی ماه‌های اخیر شدت گرفته است. به گفته منابع، دلایل این شدت گرفتن شامل احتمال انقضای تحریم‌های گسترده ایالات متحده علیه سوریه در تاریخ ۲۰ دسامبر و همچنین کارزار اسرائیل علیه شبکه منطقه‌ای تهران، از جمله حزب‌الله در لبنان، حماس در غزه و دارایی‌های ایران در سوریه است.

این مذاکرات پیش از حمله اخیر مخالفان مسلح بشار اسد به حلب صورت گرفته که بزرگ‌ترین عملیات آنها در سوریه طی سال‌های اخیر بوده است.

به گفته این منابع، پیشروی جدید مخالفان مسلح سوری، نشانه‌ای از ضعف در اتحاد اسد با ایران است؛ ضعفی که امارات و ایالات متحده با ابتکار خود قصد دارند از آن بهره‌برداری کنند. اما اگر اسد برای یک حمله متقابل از کمک ایران استفاده کند، این امر می‌تواند تلاش‌ها برای ایجاد شکاف بین سوریه و ایران را پیچیده‌تر کند.

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، روز یکشنبه برای نشان دادن حمایت از اسد به سوریه سفر کرد و رئیس‌جمهور امارات، شیخ محمد بن زاید آل نهیان، آخر هفته تلفنی با اسد درباره تحولات اخیر گفت‌وگو کرد.

برای این گزارش، رویترز با دو منبع آمریکایی، چهار منبع سوری و لبنانی و دو دیپلمات خارجی گفت‌وگو کرده است. این افراد گفتند که ایالات متحده و امارات فرصتی برای ایجاد شکاف بین اسد و ایران می‌بینند. حکومت ایران در جریان جنگ داخلی سوریه که از سال ۲۰۱۱ آغاز شد، به اسد کمک کرد تا بخش‌های بزرگی از کشورش را که به کنترل شورشیان درآمده بود، بازپس گیرد.

پیش از این، رسانه‌های لبنانی گزارش داده‌اند که اسرائیل پیشنهاد داده بود تحریم‌های ایالات متحده علیه سوریه لغو شود. اما ابتکار عمل امارات با همکاری ایالات متحده پیش از این گزارش نشده بود. همه منابع با شرط ناشناس ماندن صحبت کردند تا دیپلماسی پشت‌پرده را تشریح کنند.

دولت سوریه و کاخ سفید به سؤالات رویترز پاسخ ندادند. امارات نیز رویترز را به بیانیه خود درباره تماس تلفنی بن زاید با اسد ارجاع داد.

امارات نقش رهبری را در بازگرداندن اسد به جمع کشورهای عربی عمدتاً سنی ایفا کرده است. کشورهای عرب پس از پذیرش کمک ایران شیعه و غیرعرب برای سرکوب شورش‌های سنی علیه شورش‌های داخلی سوریه، حکومت اسد را طرد کرده بودند.

امارات در سال ۲۰۲۲ میزبان اسد بود که این نخستین سفر او به یک کشور عربی از زمان آغاز جنگ داخلی سوریه بود، پیش از آنکه اتحادیه عرب عضویت سوریه را مجدداً احیا کند.

به گفته منابع، امارات مدت‌ها است که امیدوار است اسد را از ایران دور کرده و روابط تجاری با سوریه برقرار کند، اما تحریم‌های ایالات متحده مانع این تلاش‌ها شده است.

یک دیپلمات ارشد منطقه‌ای که توسط تهران در جریان قرار گرفته است به رویترز گفت که ایران از «تلاش‌های پشت‌پرده برخی کشورهای عربی برای منزوی کردن ایران... با دور کردن سوریه از تهران» مطلع شده است.

این دیپلمات گفت که این تلاش‌ها به پیشنهادهایی درباره امکان رفع تحریم‌ها از سوی واشنگتن مرتبط بوده است.

«سیاست چماق و هویج»

حزب‌الله و حامی آن ایران، از سال ۲۰۱۲ برای حمایت از اسد در برابر شورشیان سنی در سوریه مداخله کرده‌اند؛ همزمان پایگاه‌ها و محموله‌های سلاح آنها در سوریه بارها توسط اسرائیل هدف قرار گرفته است. این کشور در تلاش است ایران را در سراسر منطقه تضعیف کند.

طی ماه‌های اخیر، حزب‌الله جنگجویان خود را از سوریه، از جمله مناطق شمالی، خارج کرده تا بر مبارزه با اسرائیل در جنوب لبنان تمرکز کند. مخالفان مسلح سوری که این هفته وارد حلب شدند، به خروج حزب‌الله به عنوان یکی از دلایل مقاومت کم نیروهای دولتی سوریه اشاره کردند.

یک منبع آمریکایی مطلع از این موضوع گفت که مقامات کاخ سفید درباره این موضوع با مقامات اماراتی گفت‌وگو کرده‌اند و به علاقه امارات به تأمین مالی بازسازی سوریه و «موقعیت ضعیف» اسد پس از حملات اسرائیل علیه حزب‌الله اشاره کرده‌اند.

به گفته این منبع آمریکایی، امکان لغو تحریم‌ها علیه اسد در حالی که نیروهای نیابتی ایران در کانون حملات اسرائیل قرار دارند، یک «فرصت» ایجاد کرده است تا با استفاده از سیاست «چماق و هویج» اتحاد سوریه با ایران و حزب‌الله شکسته شود.

لغو تحریم‌ها

پس از آنکه اسد سرکوب اعتراضات علیه خود در سال ۲۰۱۱ را آغاز کرد، ایالات متحده تحریم‌هایی را علیه سوریه اعمال کرد. این تحریم‌ها در سال‌های جنگ داخلی سوریه بارها تشدید شدند. سخت‌ترین این تحریم‌ها، به نام قانون سزار، در سال ۲۰۱۹ توسط کنگره به تصویب رسید.

تحریم‌های سزار تمامی بخش‌های تجاری سوریه را هدف قرار می‌دهد و شامل هر کسی می‌شود که با سوریه معامله کند، صرف‌نظر از ملیت، و همچنین کسانی که با نهادهای روسی و ایرانی در سوریه همکاری دارند.

اسد این تحریم‌ها را به منزله جنگ اقتصادی دانسته و آنها را مسئول سقوط ارزش پول ملی سوریه و کاهش استانداردهای زندگی معرفی کرده است.

این تحریم‌ها در تاریخ ۲۰ دسامبر منقضی خواهند شد، مگر اینکه توسط قانون‌گذاران آمریکایی تمدید شوند.

بخشی از گفت‌وگوهای اخیر میان آمریکا و امارات متحده عربی مربوط به اجازه دادن برای انقضای تحریم‌های سزار بدون تمدید آنها بود. این موضوع را یک منبع آمریکایی و سه منبع سوری تایید کرده‌اند.

یکی از منابع سوری گفت که امارات دو ماه پیش و  پس از آنکه تلاش‌های دو ساله‌اش برای کاهش تحریم‌ها علیه اسد پس از زلزله مرگبار در فوریه ۲۰۲۳ به نتیجه نرسید، موضوع اجازه انقضای تحریم‌ها را با مقامات کاخ سفید مطرح کرده بود.

محمد علاء غانم، یک فعال سوری در واشنگتن دی‌سی و عضو گروه “شهروندان برای آمریکای امن و مطمئن”، به رویترز گفت که گروهش برای تمدید تحریم‌های سزار تلاش کرده و ارزیابی کرده که ادامه این تحریم‌ها از حمایت دو حزبی برخوردارند.

او گفت: «ما طی چند ماه گذشته در این باره گفت‌وگوهایی داشته‌ایم، هرچند که البته هیچ نتیجه سیاسی در شهری مثل واشنگتن نمی‌تواند به طور صددرصد تضمین شود.»

کشورهای عربی مسیرهای دیگری نیز برای پاداش دادن به اسد در صورت فاصله گرفتن او از ایران دارند.

یک دیپلمات خارجی مستقر در خلیج فارس به رویترز گفت که هر دو کشور امارات و عربستان سعودی در ماه‌های اخیر “مشوق‌های مالی” به اسد پیشنهاد کرده‌اند تا از ایران جدا شود، و افزود که این پیشنهادها بدون هماهنگی با واشنگتن ممکن نبوده است.

یک منبع آگاه به رویترز گفت که سوریه، همراه با سایر بحران‌های منطقه، یکی از موضوعات بحث در سفر محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، به امارات در روز یکشنبه بوده است.

یک واسطه لبنانی گفت که امارات همچنین متعهد شده است بودجه‌ای برای بازسازی زیرساخت‌های ویران شده سوریه، به عنوان روشی برای “دورتر کردن اسد از ایران” اختصاص دهد.

ایران به اسد هشدار داده که فاصله گرفتن بیش از حد ممکن است پیامدهایی داشته باشد.

یک دیپلمات ارشد منطقه‌ای که توسط تهران در جریان قرار گرفته، گفت که رهبر ایران، آیت‌الله علی خامنه‌ای، پیامی از طریق مشاور ارشدش علی لاریجانی به اسد منتقل کرده که در آن آمده: «گذشته را فراموش نکن.»

این دیپلمات گفت: «این پیام به اسد یادآوری کرد که متحدان واقعی او چه کسانی هستند.»

«بازی با آتش»

از زمان حمله شبه‌نظامیان حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر سال گذشته، که جنگ در غزه را به دنبال داشت، ایران شبکه متحدان خود را برای ضربه زدن به اسرائیل بسیج کرده است.

اما اسد تا حد زیادی از مشارکت در این درگیری اجتناب کرده است، حتی در حالی که اسرائیل اهداف حزب‌الله را در کشورش مورد حمله قرار داده و یک مجتمع دیپلماتیک ایرانی در دمشق را بمباران کرده است.

یک مقام آمریکایی گفت که اسد از جنگ کناره‌گیری کرده تا از حملات بیشتر اسرائیل به سوریه جلوگیری کند و همچنان تحت «فشار شدید» قرار دارد تا اجازه ندهد حزب‌الله از طریق کشورش دوباره مسلح شود.

اسرائیل نشان داده که همچنان به سوریه توجه دارد. هنگامی که هفته گذشته توافق آتش‌بس با لبنان را اعلام کرد، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، گفت که اسرائیل تلاش‌های ایران، حزب‌الله و ارتش سوریه برای ارسال سلاح به لبنان را ناکام گذاشته است.

نتانیاهو گفت: «اسد باید بفهمد - او در حال بازی با آتش است.»

خبرگزاری رویترز
مایا گبیلی، پریسا حافظی و الکساندر کورنول