فرح اصولی: نقاشی من کجاست؟

فروش غیرقانونی آثار موزه‌ امام علی یکی از خبرهای پربسامد دو هفته اخیر بوده است. فرح اصولی یکی از هنرمندانی است که ۳ اثر او از چندین سال پیش در این موزه بوده‌اند و الان از سرنوشت‌شان خبری نیست.

فرح اصولی در مورد حواشی این اتفاق و سرنوشت نقاشی‌هایش در موزه امام علی با فراز گفت وگو کرده است که در ادامه می خوانید.

* چند اثر از شما در موزه امام علی بود؟

چندین سال پیش سه تابلو را در همان ابتدای آغاز به کار این موزه و زمانی که دنبال کار جمع کردن از هنرمندان بودند به مدیران موزه فروختم. یکی از تابلوها به نام «مه و خورشید» که درباره حضرت علی، قطع بزرگ و در اندازه ۷۵ در ۷۵ و  است. دیگری «آدم حوا در بهشت» و سومین اثر «اخراج آدم و حوا از بهشت» است و این دو نیز قطع ۷۵ در ۷۵ هستند و از دیدگاه خودم این سه تابلو جزو بهترین کار‌های من هستند.

من به گنجینه موزه هنرهای معاصر رفته‌ام و می‌دانم توجه خوبی به شیوه نگهداری آثار دارند اما موزه امام علی را ندیده‌ام و نمی‌دانم کیفیت نگهداری آثار در آن به چه صورت است. از قبل می‌دانستم باید سیستمی در موزه تعبیه شود تا کار‌ها را برابر حرارت، رطوبت، نور و... محافظت کند ولی این سیستم نصب و اجرا نشده بود و به همین دلیل آثاری که به این موزه فروختم از آن دست کار‌هایی بود که اگر به خاطر رطوبت بیشتر و غیراستاندارد موزه آسیب نبیند.

* چرا آثارتان را به موزه فروختید؟

وقتی موزه‌‌ها اثر یا آثاری از ما می‌خواهد با این‌که تخفیف زیادی از هنرمند می‌گیرند اما با کمال میل آثارمان را به آنان می‌فروشیم، چون آثار در موزه ماندگار می‌شوند. معمولا آثار هنری در موزه‌ها خوب نگهداری می‌شوند و کارهایمان را به جایی می‌دهیم که خیالمان از بابت مانایی‌شان راحت است و اعتباری برای هر دو طرف است.

در واقع به موزه‌ها اعتماد می‌کنیم و حتی وقتی کالکتور‌های خوب کارمان را می‌خواهند به آن راحتی و شیوه‌ای که راحت اثر را به موزه می‌دهیم به آنان نمی‌دهیم چون ممکن است کالکتور روزی کار را بفروشند یا با کار دیگری تعویض کند در نتیجه آن احساس امنیت در فروش کار به موزه را به دیگران نداریم.

* آیا درمورد فروش آثار موجود در موزه اطلاعلات بیشتری دارید؟

خیر. اسم من هنوز بین کسانی که آثارشان به فروش رفته، اعلام نشده است و نمی‌دانم با تابلوهای من چه کرده‌اند و چون کسی را هم در بین کارکنان جدید این موزه نمی‌شناسم، نتوانسته‌ام اطلاعات بیشتری بگیرم که این اتفاق از نظر من ترسناک است. اطلاعی از سرنوشت آثارم ندارم و واقعا در این مورد نگران هستم.

اگر قرار نبود این سه اثر را به موزه امام علی بدهم اصلا قصد فروش آنها را نداشتم. چون این آثار جزو کار‌های خاص من بود. اگر این کارها به فروش رفته باشند، از کجا بدانم آن‌را به چه کسی فروخته‌اند و چند صباح دیگر دوباره به چه کسی فروخته خواهد شد؟ درحالی که اساس فروش کار ما به موزه هدف دیگری را دنبال می‌کرد. اگر بنا باشد موزه تصمیم بگیرد آثار ما را به یک خریدار عادی بفروشد، چرا با قیمت کمتر آن را به موزه فروختیم و اساسا چرا فروختیم؟‌

* رئیس شورای شهر تهران گفته این اتفاق، روندی طبیعی در موزه‌های دنیاست. نظر شما در این مورد چیست؟

یادم نیست با موزه امام علی قراردادی امضا کردیم یا نه؟ اما موزه‌ها هیات مدیره‌ی دارند و عمدتا با شهرداری مرتبط و زیرمجموعه آن هستند یا ارگانی مستقل به حساب می‌آیند که در این صورت هم هیات مدیره و بورد دارند. قرار نیست یک نفر تصمیم بگیرد اثر هنری را به بهانه تعمیر موزه خارج کند، بفروشد، از آن هنرمند کار دیگری بخرد یا با کار دیگر او یا هنرمند دیگری معاوضه کند. تصمیم برای فروش هر اثر در موزه باید با برگزاری جلسات کارشناسی و مشورت و قیمت‌گذاری دقیق باشد چون آن اثر بخشی از گنجینه موزه است و به نوعی گنجینه کشور به حساب می‌آید. این طور نیست که رئیس موزه به‌تنهایی تصمیم به فروش اثری بگیرد چون در این صورت تمام موزه‌ها نابود می‌شوند.

در بعضی موزه‌ها برای فروش یا معاوضه آثار باید در سطوح بالای کشوری تصمیم جمعی گرفته شود. این‌که در موزه امام علی چنین تصمیمی از چه کانالی رد شده و چه کسی تصمیم گرفته یا از چه کسی اجازه گرفته شده است، شفاف نیست و هیچ چیز نمی‌دانیم. حداقل کار این بود که به هنرمندان اطلاع می‌دادند، با آن‌ها چک می‌کردند و قیمت اثر را در بازار به شکل دقیق برآورد می‌کردند.

روال کار در موزه‌های دیگر دنیا این گونه است که مثلا متروپولیتن، موزه بریتانیا (British Museum) یا مدرن آرت قطر که از من اثری خریده‌اند روال و فرآیندی برای هر نوع استفاده‌ای دارند.حتی وقتی می‌خواهند تصویر آن‌را در کتابی منتشر کنند یا روی پوستری و هر نوع اقلام چاپی دیگر استفاده کنند، به‌صورت مکتوب از ما اجازه می‌گیرند. چندی پیش موزه مدرن آرت دوحه قطر ایمیل زد و اجازه نمایش آنلاین نقاشی‌ام را گرفت. در نتیجه حقوقی برای ما محفوظ است که در صورت عدم تحقق آن اجازه اعتراض داریم. اگرچه اصل کار و نمایش فیزیکی آن‌را فروخته‌ایم و باید قبول کرده باشیم که پس از آن مسیر اثر چگونه است.

این اجازه‌های معنوی باید از هنرمند گرفته شود ولی موزه امام علی عکس آثار من را روی کارت منتشر کرد بدون این‌که اطلاعی داده یا موافقت من خواسته شود.

* چه احساسی درمورد این اتفاق و شرایط فعلی دارید؟

نمی‌دانم تابلوهای من بین آثار مفقودی هست یا نه اما حتی اگر هیچ‌کدام از آثار من نباشد، این روش را بی‌احترامی به هنرمندان می‌دانم و نتیجه‌اش این است که اعتمادم را به موزه‌های داخل ایران از دست می‌دهم. کار‌های من در ۱۶ موزه معتبر دنیا وجود دارد؛ در موزه متروپولیتن که حدود چندین هزار اثر از هنرمندان مهم دنیا دارند ابتکاری جدید انجام داده‌اند و برای هنرمندان زنده کارتی صادر کرده‌اند.علاوه بر مزایایی خاص مانند این‌که با اهدای کارت  شما را به عنوان عضو خانواده موزه می‌شناسند و خود این رفتار نوعی ارزش دادن و اظهار علاقه و احترام به هنرمند است.

اگر این اتفاق همین‌طور که تا الان گفته شده در موزه امام علی افتاده باشد، اگر موزه دیگری در حد و اندازه این موزه بخواهد کار بخرد دیگر اثرم را نمی‌فروشم چون از عاقبتش نگران می‌شوم و همه هنرمندان این نگرانی را خواهند داشت.

* خواسته‌ی شما به‌عنوان یک هنرمند چیست؟

خواسته‌ام شفاف‌سازی کامل و اعلام اسامی۳۰ هنرمند و تصویر آثارشان است تا بدانیم کدام کارها فروخته شده است.