روز جهانی مبارزه با مجازات مرگ

اعدام ۵۳۴ نفر در ایران از آغاز سال ۲۰۲۳

موج اعدام‌ها در پی اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» که جمهوری اسلامی با هدف ایجاد ترس در ایران به راه انداخته است، کماکان ادامه دارد. امروز در حالی به استقبال «روز جهانی مبارزه با مجازات مرگ» می‌رویم که بر اساس آمار سازمان حقوق‌ بشر ایران، از ابتدای سال ۲۰۲۳ تاکنون ۵۳۴ نفر، از جمله ۵ معترض و ۱۳ زن، اعدام شده‌اند. این میزان نسبت به مدت مشابه در سال گذشته، رشدی ۲۵درصدی را نشان می‌دهد.

سازمان حقوق بشر ایران ضمن گرامیداشت روز جهانی مبارزه با مجازات مرگ، از جامعه‌جهانی و تمامی مخالفان مجازات اعدام می‌خواهد تا با قدرت بیشتری از حق زندگی و جنبش «زن، زندگی، آزادی» حمایت کنند. 

محمود امیری‌مقدم، مدیر این سازمان در این خصوص گفت: «اعدام، مهم‌ترین ابزار سرکوب سیاسی در دست دیکتاتوری حاکم بر ایران است. تلاش برای لغو این مجازات غیرانسانی و دفاع از حق زندگی به‌عنوان پایه‌ای‌ترین حق بشری، یکی از محورهای اصلی جنبش زن، زندگی، آزادی‌ست. مردم ایران امروز نیازمند حمایت و همبستگی جنبش جهانی برای لغو مجازات اعدام‌اند.»

یکم ژانویه تا دهم اکتبر ۲۰۲۳ در یک نگاه:

- دست‌کم ۵۳۴ تن اعدام شدند.
- تنها ۱۷ درصد از اعدام‌ها (۷۱ مورد) به‌طور رسمی اعلام شدند.
- ۳۰۵ تن (۵۷ درصد) به اتهام‌های مرتبط با مواد مخدر اعدام شدند.
- ۱۸۰ تن (۳۴ درصد) با اتهام قتل عمد اعدام شدند.
- ۲۴ تن (از جمله پنج معترض، یک زندانی سیاسی عرب و دو زندانی سیاسی کرد) با اتهام‌های امنیتی شامل محاربه، افساد فی الارض یا بغی اعدام شدند.
- ۱۵ تن با اتهام تجاوز جنسی اعدام شدند.
- دو تن با اتهام سب‌النبی و توهین به مقدسات اعدام شد.
- یک تن به اتهام زنای محصنه اعدام شد.
- دست‌کم ۱۳ تن از اعدام‌شدگان زن بودند.
- دو شهروند دو تابعیتی در میان اعدام‌شدگان بودند.
- ۲۱ درصد از کل اعدام‌شدگان را شهروندان بلوچ تشکیل می‌دهند.
- دست‌کم ۱۵ شهروند افغان اعدام شدند.
- ۶ اعدام در ملأعام اجرا شد.
- سه تن از اعدام‌شدگان کودک‌مجرم بودند.(سازمان حقوق بشر در حال تحقیق برای ثبت سن دقیق آن‌ها هنگام ارتکاب جرم انتسابی ست)
- در این بین اتهام شش تن از اعدام شدگان مشخص نشده است.

دهم اکتبر سال ۲۰۲۳ (۱۸ مهرماه ۱۴۰۲) مصادف است با بیست‌ویکمین سالی که این روز از سوی «ائتلاف جهانی علیه مجازات مرگ» به عنوان روز جهانی مبارزه با مجازات اعدام نام‌گذاری شد. «مجازات مرگ، شکنجه‌ای برگشت‌ناپذیر» موضوعی‌ست که در سال ۲۰۲۳ این ائتلاف جهانی روی آن تمرکز کرده است.

در ۱۰ ماه گذشته، شمار اعدام زندانیان در شهرهای ایران افزایش داشت. براساس موارد اعدامی که نهاد آمار سازمان حقوق بشر ایران ثبت کرده است، از ابتدای سال ۲۰۲۳ تاکنون، دست‌کم ۵۳۴ نفر در زندان‌های ایران اعدام شده‌اند که از این بین ، ۱۳ نفر زن و ۶ اعدام در ملا عام بوده‌اند.

منابع رسمی و رسانه‌های داخلی در این مدت تنها ۱۳درصد از اعدام‌ها (۷۱ مورد) را اعلام کردند و ۸۷درصد از اعدام‌ها (۴۶۳ مورد) توسط نهاد آمار سازمان حقوق بشر ایران گزارش یا تأیید و ثبت شده است. سازمان حقوق بشر ایران از طریق گزارش‌های منابع معتبر خود در داخل کشور و گزارش مدافعان حقوق بشر این گزارش‌ها را دریافت و راستی‌آزمایی می‌کند.

میزان افزایش اعدام‌ها نسبت به سال گذشته

تعداد اعدام‌ها در بازه زمانی میان یکم ژانویه تا دهم اکتبر سال ۲۰۲۳ نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۲۵درصد افزایش یافته است. نهاد آمار سازمان حقوق بشر ایران در مدت مشابه سال قبل، یعنی از اول ژانویه تا ۱۰ اکتبر ۲۰۲۲ تعداد ۴۲۸ اعدام را ثبت کرد. این میزان در مدت مشابه سال ۲۰۲۱ تعداد ۲۲۶ اعدام و در مدت مشابه سال ۲۰۲۰، تعداد ۲۰۹ اعدام بود.

آمار اعدام شهروندان بلوچ

در دوره زمانی اول ژانویه تا ۱۰ اکتبر سال جاری میلادی ۱۱۱ نفر از اعدام‌شدگان بلوچ بودند (۲۱درصد کل اعدام‌ها در این مدت). این در حالی‌ست که شهروندان بلوچ بین ۲ تا ۵ درصد کل جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند. از این بین، ۹۴ شهروند بلوچ با اتهامات مرتبط با «مواد مخدر» اعدام شدند که ۳۱ درصد کل اعدام‌های مواد مخدر را تشکیل می‌دهند.

اعدام کودک-مجرمان

جمهوری اسلامی ایران یکی از معدود حکومت‌هایی است که کودک-مجرمان (افرادی که متهم به ارتکاب جرم در سنین زیر ۱۸ سالگی شده‌اند) را به اعدام محکوم می‌کند.

طی ده ماه گذشته اعدام دست‌کم سه کودک-مجرم در نهاد آمار سازمان حقوق بشر ایران ثبت شده است. جدیدترین مورد، یک کودک-مجرم اهل شهر کوهدشت در استان لرستان، علی نجفی نام داشت و با اتهام «قتل عمد» به قصاص نفس (اعدام) محکوم شده بود. (سازمان حقوق بشر در حال تحقیق برای ثبت سن دقیق آن‌ها هنگام ارتکاب جرم انتسابی ست)

اعدام زنان

در بازه زمانی بین یکم ژانویه تا دهم اکتبر سال جاری میلادی ۱۳ زن در زندان‌های مختلف ایران اعدام شدند که ۱۱ تن از ایشان با اتهام «قتل عمد» و دو تن  با اتهامات مرتبط با «مواد مخدر» به اعدام محکوم شده بودند. دو زن که در ارتباط با «مواد مخدر» اعدام شدند، شهروند بلوچ بودند.

«ائتلاف جهانی برای مبارزه با مجازات مرگ» در سال ۲۰۰۲، روز دهم اکتبر (۱۸ مهر ماه) را «روز جهانی مبارزه با مجازات مرگ» اعلام کرد. این نام‌گذاری که با هدف تلاش برای لغو این مجازات غیرانسانی و بازگشت‌ناپذیر صورت گرفت، نقطه عطفی در مسیر مبارزه علیه اعدام محسوب می‌شود. «ائتلاف جهانی برای مبارزه با مجازات مرگ» شامل ۱۸۰ عضو از پنج قاره جهان است که ۲۰ سازمان، از جمله سازمان حقوق بشر ایران، شورای راهبردی آن را تشکیل می‌دهند. این شورا وظیفه تعیین سیاست‌های کلی و موضوع تمرکز سالیانه این ائتلاف را برعهده دارد.

افزایش شدید اعدام‌های مواد مخدر:

از ابتدای سال ۲۰۲۳ تاکنون، حداقل ۳۰۵ نفر از جمله دو زن، با جرایم مربوط به مواد مخدر در زندان‌های ایران اعدام شدند. این در حالی است که در مدت مشابه در سال ۲۰۲۲، ۱۸۰ نفر و در سال ۲۰۲۱، ۸۳ نفر با این اتهام در بازه زمانی مشابه اعدام شده بودند.