«مشکل کریدور زنگزور ایران است، نه ارمنستان»

رئیس‌جمهور ترکیه می‌گوید مشکل اصلی راه‌اندازی کریدور ترانزیتی زنگزور برای اتصال جمهوری آذربایجان از طریق خاک ارمنستان به نخجوان، جمهوری اسلامی ایران است نه ارمنستان.

رجب طیب اردوغان روز چهارشنبه ۲۴ خرداد در بازگشت از سفر دو روزه خود به باکو، به خبرنگاران گفت: «رفتار ایران در قبال گشایش این کریدور هم جمهوری آذربایجان و هم ما را ناراحت می‌کند. در اصل، بسته‌ماندن این کریدور خود ایران را هم باید ناراحت کند، چون همکاری جمهوری آذربایجان، ایران و ترکیه برای تکمیل کریدورهای ترانزیتی به نفع ایران نیز هست».

او در پاسخ به خبرنگار روزنامه «یئنی شفق» ترکیه گفت اگر ایران رویکرد مثبتی داشت، خطوط آهن و جاده‌های سه کشور به همدیگر ادغام می‌شدند و شاید ایران نیز در مسیر ترانزیتی «پکن-‌لندن» قرار می‌گرفت.

بر اساس توافق آتش‌بس پاییز ۲۰۲۰ میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان در پی جنگی ۴۴ روزه که منجر به آزادسازی قره‌باغ کوهستانی شد، ارمنستان متعهد شد که در ازای باز شدن کریدور لاچین برای رفت‌وآمد ساکنان ارمنی خان‌کندی، کریدور زنگزور را برای تزانزیت کالا از جمهوری آذربایجان به نخجوان باز کند.

ترکیه و جمهوری آذربایجان امیدوار هستند که با باز شدن این کریدور، مسیر ترانزیت کالاهای چینی از آسیای میانه به قفقاز، ترکیه و اروپا کاهش یابد.

ایران طی دو سال گذشته بارها نسبت به باز شدن این کریدور هشدار داده و دو بار اقدام به رزمایش گسترده نظامی در مرزهای خود با مناطق آزاد شده جمهوری آذربایجان کرده است؛ موضوعی که به تنش‌ها میان دو کشور دامن زده است.

ایران مدعی است که باز شدن این کریدور باعث تغییر مرزهای ایران با ارمنستان خواهد شد و مسیر ترانزیت کالا از ایران به روسیه مختل می‌شود؛ اما رسانه‌های حکومتی جمهوری اسلامی در گزارش‌های مختلف بارها به این نکته اذعان داشته‌اند که باز شدن کریدور زنگزور باعث خواهد شد نقش قفقاز در ترانزیت کالاهای چینی به غرب پررنگ شود و فرصت‌های ترانزیتی ایران در مسیر شرق-‌غرب از دست برود.

همچنین نگرانی ایران از بسته‌شدن مسیر ترانزیت کالای ایران به روسیه در حالی است که بر اساس آمارهای رسمی گمرک ایرن، حدود ۴۰ درصد از صادرات ایران به روسیه از طریق دریای خزر و ۵۹ درصد از جاده‌ها و خطوط ریلی جمهوری آذربایجان انجام می‌شود.

پارسال ترانزیت کالاهای خارجی از طریق خطوط آهن جمهوری آذربایجان با ۶۳ درصد رشد به ۷.۵ میلیون تن رسید که ۶۰ درصد آن ترانزیت کالاهای چینی از مسیر آذربایجان-گرجستان-ترکیه به غرب بود.

حجم ترانزیت کالاهای خارجی خود ترکیه نیز پارسال به نزدیک ۴۰ میلیون تن رسید که نسبت به پنج سال پیش ۵۰ درصد رشد نشان می‌دهد. این رقم برای ایران حدود دو میلیون تن است و به‌خاطر عدم توسعه خطوط ریلی، عمدتا شامل ترانزیت گوگرد ترکمنستان به خلیج فارس است.

اخیرا رؤسای جمهور ارمنستان و جمهوری آذربایجان در مسکو با هم دیدار داشتند و توافق کردند که خطوط آهن ارمنستان برای ترانزیت کالا از جمهوری آذربایجان به نخجوان باز شود.

پذیرش دعوت ترکیه از سوی پاشینیان گام مهمی بود

رئیس‌جمهور ترکیه در گفت‌وگوی خود با خبرنگاران در بازگشت از آذربایجان هم‌چنین درباره شرکت نیکول پاشنسنان، نخست‌وزیر ارمنستان در مراسم آغاز ریاست جمهوری وی در آنکار نیز اظهارنطر کرد.

اردوغان گفت: البته پذیرش دعوت ما از سوی پاشینیان گام مهمی بود. به عبارت دیگر، در این مرحله پاشینیان با غلبه بر موانع بسیاری و موضع مخالفان در کشورش، دعوت ما را پذیرفت. در این مراسم فقط توانستیم با نخست وزیر دیدار حضوری داشته باشیم. در این دیدار از پاسخگویی سریع ایشان به این دعوت تشکر کردیم. از سوی دیگر، اظهارات آنها مبنی بر اینکه می‌توانند تمامیت ارضی آذربایجان از جمله قره باغ را به رسمیت بشناسند، حائز اهمیت بود. البته به رسمیت شناختن تحول مهمی است. اما همانطور که گفتید، موضعی که نسبت به پاشینیان در ارمنستان اتخاذ می‌کنند، نیز بسیار مهم است. تا کنون پاشینیان در این زمینه عقب‌گردی نداشته است.

رئیس‌جمهور ترکیه در مورد گشایش کریدور زنگزور نیز گفت: باید گفت که مشکل با ارمنستان نیست بلکه مرتبط با ایران است. به عبارت دیگر، دو کشوری [آذربایجان و ایران] که اکثریت جمعیت آنها مسلمان هستند. رویکرد ایران در اینجا هم آذربایجان و هم ما را ناراحت می‌کند. در واقع باید برای آنها هم ناراحت‌کننده باشد. هزینه‌هایی که برای هر واگن دریافت می‌شود، متاسفانه بسیار بسیار بالا است. امیدوارم به زودی بر این مشکل فایق آییم. اگر رویکرد مثبتی به این امر داشتند، امروز ترکیه، آذربایجان و ایران، چه از طریق جاده‌ای و چه از طریق ریلی با یکدیگر ادغام می‌شدند و شاید «خط پکن-لندن» نیز باز می‌شد.

منابع: رادیو فردا، خبرگزاری آناتولی