سیستان و بلوچستان؛ کشتار در خیابان، اعدام در زندان

کمیته پیگیری بازداشت‌شدگان

سیستان و بلوچستان طی اعتراضات اخیر خونین‌ترین صحنه‌های کشتار را به خود دیده‌ و بازداشتی‌های زیادی داشته است. به دلایل متعدد، از جمله دسترسی دشوار به ابزارهای ارتباطی و اینترنت، و همچنین عدم اطلاع‌رسانی خانواده‌ها در نتیجه تهدیدهای نهادهای امنیتی، اعلام آمار دقیق و وضعیت بازداشت‌شدگان در استان سیستان و بلوچستان امکان‌پذیر نیست.

با وجود این کمیته پیگیری با استفاده از اطلاعاتی که جمع‌آوری کرده، دریافته است که سیستان و بلوچستان بعد از تهران، کردستان و آذربایجان غربی بیشتر تعداد بازداشتی را از ابتدای اعتراضات تاکنون داشته است.

کمیته پیگیری تاکنون توانسته است هویت ۲۷۸ نفر از معترضین بازداشت‌شده در این استان را احراز کند که در بین آنها ۲۰۷ شهروند، ۴۷ کودک (زیر ۱۸ سال)، ۲۰ دانشجو و ۴ فعال مدنی حضور دارند. از ۴۷ کودک بازداشت شده‌، دست کم ۳نفر از آنها به نام‌های بسم‌الله براهویی، اسماعیل سرگلزایی و ابراهیم سرگلزایی، بی‌شناسنامه هستند.

همچنین براساس گزارش‌های مقامات رسمی جمهوری اسلامی،  تاکنون دستکم ۸۰۰ نفر در این استان بازداشت شده‌اند. علی مصطفوی، رییس کل دادگستری سیستان و بلوچستان، روز ۱۷ آبان ۱۴۰۱ تعداد دستگیرشدگان این استان را ۶۲۰ نفر اعلام کرد که به گفته او از بین آنها برای ۲۵۲ نفر پرونده تشکیل شده و ۳۶۸ نفر با وثیقه یا تعهد آزاد شدند. او در ۲۴ آبان تعداد دستگیرشدگان را نزدیک به ۷۰۰ نفر اعلام کرد و گفت که از میان آنها ۴۰۰ نفر آزاد شده‌اند.

اداره‌کل اطلاعات سیستان و بلوچستان نیز در روز ۱۴ دی ماه طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد که بیش‌ از «۱۰۰ نفر از اراذل اوباش و سارقان مسلح و اتباع بیگانه غیرمجاز» در زاهدان دستگیر شدند.

افراد بدون‌شناسنامه

به دلیل تعداد بالای افراد بی‌شناسنامه در استان سیستان بلوچستان و با توجه به اخبار منتشره توسط مقامات رسمی و منابع محلی، می‌توان گفت تعداد بی‌شناسنامه‌ها در میان بازداشتی‌ها بالاست. همین مساله (نداشتن سند هویتی)، پیگیری وضعیت این بازداشتی‌ها را بسیار دشوار کرده است. نداشتن اوراق هویتی، ثبت و پیگیری وضعیت آنان را چه در نهادهای قضایی و چه نهادهای امنیتی، مشکل‌تر از سایر بازداشت‌شدگان می‌کند و خانواده‌های این افراد در نهایت فقط با پادرمیانی ریش‌سفیدان قبایل می‌توانند از وضعیت آنان باخبر شوند. در این وضعیت نهادهای قضایی و امنیتی دست بازتری برای اجرای روندهای قضایی غیرعادلانه و تبعیض‌آمیز که به رویه‌ای معمول در کشور بدل شده است، دارند.

از سوی دیگر این افراد بدون شناسنامه در زمان بازداشت به بهانه‌ی «غیرایرانی بودن» تهدید به اخراج از کشور می‌شوند. به گفته کمپین فعالان بلوچ در آذرماه، یک کودک بلوچ توسط نیروهای اداره اطلاعات در منطقه شیرآباد زاهدان بازداشت شد. هویت این کودک «خالد بارانزهی»، ۱۵ ساله، و فاقد شناسنامه و اهل منطقه شیرآباد زاهدان عنوان شده است. او به همراه دوستانش هنگام بازی در خیابان دستگیر شد، اما بعد از مدتی همه به جز خالد آزاد شدند. ماموران اداره اطلاعات اعلام کردند که وی به زودی از طریق مرز به افغانستان فرستاده می‌شود. هر چند در نهایت این اتفاق رخ نداد، اما این نگرانی و شکنجه روانی دایم در مورد بازداشت‎شدگان بدون اوراق هویتی وجود دارد.

همچنین به گفته‌ی یک منبع آگاه در این استان طی چند ماه اخیر، افراد با شناسنامه‌ای که در حاشیه‌ی شهر‌ها بازداشت شدند، هم تهدید به «منع خدمات» شده‌‎اند. به این معنا که این افراد تهدید می‌‎شوند که شناسنامه‌شان ضبط شده و بدین‌‎ترتیب امکان بهره‌‎مندی از خدمات ارائه‌شده به یک شهروند ایرانی را نخواهند داشت. 

کشتن در خیابان، اعدام در زندان

در اعتراضات اخیر، سیستان و بلوچستان، بالاترین آمار کشته شده‌ها را داشته است. در روز ۷ مهرماه معروف به «جمعه‌ی خونین»، و در پی فراخوانی برای اعتراض به «قتل مهسا امینی» و همچنین «تجاوز به دختر ۱۵ ساله بلوچ توسط فرمانده انتظامی چابهار»، بیش از ۹۰ نفر از جمله یک زن ۸۸ ساله کشته شدند. کمپین فعالان بلوچ و سایت «حال‌وش» آمار کشته‌شدگان در این استان‌ را بیش از ۱۰۰ نفر اعلام کرده‌اند که از بین ‌آنها ۱۶ نفر کودک هستند.

همچنین در ۴ ماه گذشته و از شروع اعتراضات، حکومت احکام اعدام ۹۰ شهروند بلوچ را که پیش از اعتراضات اخیر بازداشت شده بودند، اجرا کرده است. 

پیگیری‎ اخبار رسمی و غیررسمی منتشر شده از جریان دادگاه‎های دستگیرشدگان اعتراضات اخیر نشان می‎دهد که تا این لحظه حداقل چهار نفر از شهروندان بلوچ بازداشت‌شده در استان سیستان و بلوچستان حکم اعدام دریافت کرده‌اند. اسامی محکومان به اعدام به شرح زیر است:

کامبیز خروت، شهروند بلوچ به اتهام «اغتشاش و آشوب، از طریق محاربه و افساد فی الارض» به اعدام محکوم شده و روز ۱۳ دی ماه حکم اعدامش در زندان زاهدان به وی ابلاغ شده است. کامبیز در تاریخ ۹ مهرماه بازداشت شده بود اوایل آبان با تودیع قرار وثیقه آزاد و مجددا در ۲۱ آبان احضار و بازداشت شد.

شعیب میربلوچ زهی، شهروند ۱۸ ساله‌ی بلوچ در دی‌ماه به اتهام «افساد فی الارض» به اعدام محکوم شد. شعیب در روز ۱۳ مهرماه در زاهدان دستگیر شد. او هم‌اکنون در بند ۹ زندان مرکزی زاهدان به سر می‎برد و گفته می‎شود که از حق تماس تلفنی و ملاقات با خانواده‎اش محروم است.

منصور دهمرده، شهروند بلوچ روز ۱۳ دی‌ماه ۱۴۰۱ در شعبه دو کیفری دادگاه شهید نوری زاهدان با اتهام «افساد فی الارض» به اعدام محکوم شد و در روز ۱۵ دی ماه حکم اعدام به او ابلاغ شد. او  در تاریخ ۱۱ مهرماه بازداشت شد و بنا بر گزارش حال‌وش به مدت ۱۰ روز تحت شکنجه شدید در بازداشتگاه اطلاعات قرار داشته به طوری که دندان‌ها و بینی‌اش شکسته است. او در حال حاضر در بند ۹ زندان مرکزی زاهدان محبوس و از حق تماس با خانواده محروم است.

ابراهیم نارویی، ابراهیم نارویی یکی دیگر از شهروندان بلوچ است که به اتهام «محاربه» به اعدام محکوم شده است. ابراهیم در روز ۱۱ مهر بازداشت شد و حکم اعدام او در روز ۹ دی در زندان به او ابلاغ شده است. او هم‌‌اکنون در زندان مرکزی زاهدان به‌سر می‎برد.

احکام سایر بازداشت‌‎شدگان:

از بین بازداشتی‌های احراز هویت‌شده توسط کمیته‌ی پیگیری بازداشت‌شدگان،  ۱۱ نفر( ۸ زن و ۳ مرد) به مجموع  ۲۴ سال و ۳ ماه زندان محکوم شده‌اند. اسامی این افراد به شرح زیر است:

آرزو سرگزی، شهروند، به  ۴ سال زندان تعزیری
آیدا پورتقی، دانشجو، به  ۹ ماه زندان و ۶۰ ضربه شلاق
امیر علی جان‌آبادی، شهروند، به  ۹ماه زندان و ۶۰ ضربه شلاق 
سارا بلوچ، شهروند، به ۶ ماه زندان  و ۷۴ ضربه شلاق
عبدالستار ذوالفقاری، شهروند، به  ۵  سال زندان
فائزه براهویی، فعال مدنی،  ۳ سال  و ۶ ماه زندان
فاطمه بلوچ، شهروند،  ۳ ماه و ۷۴ ضربه شلاق
میترا کیخواه، شهروند، ۴ سال حبس تعزیری
نازنین احمدی‌پور ، ۱۶ ساله،  ۶ ماه زندان ۲۵ میلیون جزا نقدی
هدیه ستوده،  دانشجو،  ۴ سال زندان
ابراهیم توتازهی، شهروند، ۲ سال زندان