ورزشکاران ملی‌پوشی که به ایران بازنگشتند

شهاب میرزایی / بی‌بی‌سی

حضور سارا خادم الشریعه، استاد بزرگ شطرنج ایران،‌ بدون حجاب اجباری در مسابقات جهانی شطرنج در قزاقستان واکنش‌های زیادی به همراه داشت.

پیشتر،‌ رئیس فدراسیون شطرنج ایران با انتقاد حضور بدون روسری سارا خادم الشریعه گفته بود: «خادم‌الشریعه از طریق فدراسیون در این رقابت‌ها حضور نداشته و به صورت آزاد رفته و این اقدام را انجام داده است. انتظار نداشتیم که این شطرنج‌باز این اقدام را انجام دهد، چون در مسابقات قبل با رعایت موازین شرکت کرده بود.»

روزنامه ال‌پائیس چاپ مادرید در گزارشی به نقل از دو منبع نزدیک به خانم سارا خادم الشریعه تایید کرد که او پس از پایان بازی‌های قزاقستان «به ایران باز نمی گردد» و به همراه همسر و فرزندش،‌ احتمالا «در اسپانیا زندگی خواهد کرد.»

ال‌پائیس نوشت که «ایران مثال بسیار خوبی است از اینکه چطور افراطگرایی سیاسی و مذهبی می‌تواند موفقیت‌های ورزشی را نابود کند.»

اما سارا خادم الشریعه، تنها شطرنج باز ایرانی نیست که از ایران و تیم ملی ایران خداحافظی کرده و به دیگر کشورها پناهنده شده‌اند و گاهی هم زیر پرچم کشور دیگری به رقابت پرداختند‌.

آتوسا پورکاشیان،‌ دیگر استاد بزرگ شطرنج ایران هم که به آمریکا مهاجرت کرده، زیر پرچم این کشوردر این مسابقات حضور دارد.

در مسابقات سال ۲۰۱۹، فدراسیون شطرنج ایران از ترس رویارویی با حریفان اسرائیلی تیم مردان را به مسکو اعزام نکرد.

علیرضا فیروزجا، برخلاف نظر فدراسیون در آن مسابقات شرکت کرد و حالا با پرچم فرانسه در مسابقات شرکت می‌کند.

در همان مسابقات میترا حجازی‌پور، عضو تیم ملی ایران در مسابقات جهانی شطرنج سریع و برق‌آسای جهان، بدون حجاب اسلامی به مصاف حریفانش رفت و کمی بعد رئیس فدراسیون شطرنج خبر اخراج او از تیم ملی را اعلام کرد.

غزل حکیمی‌‌فرد، دیگر شطرنج‌باز ملی‌پوش ایرانی، با تغییر تابعیت در سال ۲۰۲۰ اعلام کرد با پرچم سوئیس در مسابقات بین‌المللی شرکت خواهد کرد.

اما به غیر از ورزشکاران، دیگر اعضای جامعه شطرنج هم مجبور به عدم بازگشت به ایران و تغییر تابعیت شده‌اند.

شهره بیات، داور ۳۲ ساله ایرانی در مسابقات قهرمانی جهان زنان در روسیه برای نخستین باز به عنوان داور بین‌المللی حضور داشت.

اما این دستاورد او در حاشیه انتشار گسترده عکس بدون حجابش در شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت. خانم بیات به این نتیجه رسید که در صورت بازگشتن به ایران امنیت نخواهد داشت. او به بی‌بی‌سی گفت: “موبایلم را روشن کردم و دیدم عکس من همه جا (در رسانه‌های ایران) است. آن‌ها می‌گفتند من به این دلیل روسری سر نکردم چون می‌خواستم به حجاب اعتراض کنم.»

خانم بیات در ادامه گفتگویش با بی بی سی گفت: « مردم حق دارند لباس خود را انتخاب کنند، این نباید اجباری باشد. من این دلیل که در ایران زندگی می‌کردم تحمل می‌کردم و انتخاب دیگری نداشتم.»

این داور بین‌المللی گفت که فدراسیون شطرنج ایران به او دستور داده در پاسخ به جنجال‌ها «چیزی بنویسد که به معنای عذرخواهی و دفاع از پوشش قانونی ایران باشد»؛ اما حاضر به انجام این کار نشده است.

شهره بیات می‌گوید از آنجایی که نمی‌توانست به ایران بازگردد، به این نتیجه رسید که چیزی برای از دست دادن ندارد و حجابش را به طور کامل برداشت. او در ادامه مصاحبه‌اش می‌گوید: «تصمیم خیلی سختی است. خیلی ناراحتم به این دلیل که خانواده‌ام را از دست خواهم داد.» اما در عین حال اذعان می‌کند که برداشتن حجاب باعث شد که «خودش باشد».

از جودو و کاراته تا قایق‌رانی و وزنه برداری، ورزشکارانی که پناهنده شدند

گزارش‌های مربوط به برنگشتن سارا خادم الشریعه به ایران، بار دیگر بحث پناهندگی و مهاجرت ورزشکاران ایرانی به دلیل محدودیت‌های سیاسی و مذهبی، از حجاب اجباری تا اجبار به بازی نکردن با ورزشکاران اسرائیلی را زنده کرد. ایران اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد و از آن با عنوان «رژیم صهیونیستی» نام می برد.

تعلیق تیم ملی جودو از سوی فدراسیون جهانی جودو در شهریور سال ۱۳۹۸ یکی از کاری‌ترین ضرباتی بود که ورزش ایران به دلیل امتناع از مقابله با اسرائیلی‌ها خورد.

محرومیت علیرضا کریمی، کشتی گیر ایرانی به دلیل مسابقه ندادن با حرف اسرائیلی در سال ۱۳۹۶ آن قدر جنجالی شد که به دیدار او با آیت‌الله خامنه‌ای رهبر ایران و تایید کارش از یک سو و استعفای رسول خادم، رئیس وقت فدراسیون کشتی ایران از سوی دیگر منجر شد.

پناهندگی ورزشکاران ايرانی از سال ۱۳۶۱ با فرار چهار کشتی گير تيم نيروهای مسلح ایران از مسابقه‌های جهانی ارتش‌ها در در ونزوئلا، آغاز شد و پس از چهل سال هنوز ادامه دارد.

ورزشکارانی که پس از سفر به کشورهای دیگرهمراه با تیم‌های ورزشی ایران، قید بازگشت به ایران و حضور در تیم ملی را بنا به دلیل فشارهای سیاسی و محدویت‌های مذهبی زده‌اند. این در حالیست که پیش از سفر وثیقه‌های سنگینی از ورزشکاران برای تعهد به بازگشت گرفته می‌شود و در صورت عدم بازگشت، آن‌ها و خانواده‌هایشان تحت فشارهای شدید امنیتی و مالی قرار می‌گیرند.

آخرین نمونه آن، الناز رکابی، سنگنورد ایرانی بود که بدون حجاب در مسابقات قهرمانی سنگوردی آسیا شرکت کرد، اما در بازگشت اعلام کرد که این عمل او سهوی بوده است.

یک منبع آگاه به بی بی سی فارسی گفت مصاحبه الناز رکابی در بازگشت به تهران، «اعتراف اجباری» بوده است. این منبع گفت: «قبل از سفر تیم ملی سنگنوردی ایران به کره جنوبی یک چک یک میلیارد تومانی بدون تاریخ و وکالت تام الاختیار به فدراسیون کوهنوردی برای اجرای سند ملک از خانم رکابی گرفته شده است. بر این اساس، خانم رکابی تهدید شده بوده که در صورت عدم همکاری، یک زمین خانوادگی آنها به ارزش حدود ۱۰ میلیارد مصادره می‌شود.»

در اینجا نام تعدادی دیگر ازاین ورزشکاران از رشته‌های مختلف آورده‌ شده که به هنگام حضور در اردوهای تدارکاتی یا هنگام مسابقات، اردوهای تیم ملی ایران را ترک کرده‌اند و پناهندگی گرفته و حتی زیر پرچم کشورهای دیگر، با ورزشکاران ایرانی مبارزه و رقابت کرده‌اند.

سعید ملایی‌‌، جودو: در مسابقات قهرمانی جهان جودو در توکیو ۲۰۱۹ ملایی به نیمه‌نهایی رسید. او در صورت پیروزی در دیدار نهایی باید در فینال با حریف اسرائیلی مسابقه می‌داد و اگر در دیدار رده‌بندی برنده می‌شد، آن گاه باید روی سکو کنار حریف اسرائیلی می‌ایستاد. آقای ملایی اما هر دو مسابقه‌اش را به حریفان بلژیکی و گرجستانی باخت تا هیچ کدام از این اتفاق‌ها رخ ندهد. او در پی این شکست که به گفته او «به دستور مسئولان ایرانی بود» دیگر به ایران بازنگشت.

ملایی که سال ۲۰۱۸ با لباس تیم ملی ایران قهرمان جودوی جهان شده بود، با پرچم مغولستان در المپیک ۲۰۲۰ ژاپن شرکت کرد و در وزن ۸۱ کیلوگرم برای این کشور مدال نقره گرفت. او پس از المپیک توکیو ملیت خود را تغییر داد و اکنون با لباس جمهوری آذربایجان در مسابقات شرکت می‌کند.

مینا علیزاده‌‌، قایقرانی: عضو تیم ملی قایقرانی زنان ایران که برای شرکت در ششمین دوره مسابقات قهرمانی جهانی در رشته دراگون بوت (قایق اژدها) در سال ۲۰۰۹ به جمهوری چک مسافرت کرده بود پس از خاتمه رقابت‌ها، به جای بازگشت به ایران، به کشور آلمان پناهنده شد.

امیراسدالله‌زاده‌‌‌، پاورلیفتینگ: دارنده مدال از چهار دوره مسابقات وزنه‌برداری قدرتی آسیا، که برای شرکت در مسابقات قهرمانی جهان ۲۰۲۱ به نروژ رفته بود، از این کشور پناهندگی گرفت. آقای اسدالله‌زاده در مصاحبه‌ای گفت تحت فشار بوده که چرا مدال برنز خود در مسابقات قهرمانی لیگ باشگاه‌های جهان را به جای قاسم سلیمانی، به «کادر درمان ایران در مبارزه با کرونا» اهدا کرده است.

محمد رشنونژاد‌‌، جودو: اوهمراه تیم ملی جودوی ایران برای شرکت در مسابقات جهانی ۲۰۱۷به هلند رفته بود، اما همراه این تیم به ایران بازنگشت و پناهنده شد. آقای رشنونژاد، چند سال پیش در مصاحبه‌ای گفت: «تصمیم گرفتم برای گرندپری به اسراییل بروم تا اولین ورزشکار ایرانی باشم که در این کشور مسابقه می‌دهد. می‌خواهم نماینده خوبی برای تمام ورزشکارهای ایرانی و مردم ایران باشم تا به دنیا ثابت کنیم که ورزش از سیاست جداست.»

یکتا جمالی‌، وزنه‌برداری: پدیده وزنه‌برداری زنان ایران که پس از کسب مدال نقره یک ضرب قهرمانی جوانان جهان در سال ۲۰۲۲ در یونان، از هتل محل اقامت تیم در آتن خارج شد و از آلمان درخواست پناهندگی کرد. او حجاب را یکی از مشکلاتش به هنگام ورزش می‌دانست. خانم جمالی می‌گوید: «تنها لباس این ورزش دو بنده است، اما مسئولان انتظار داشتند آن‌ها با دامن و مقنعه و دو تکه لباس گشاد تمرین و مبارزه کنند».

امید احمدی‌صفا،کیک بوکسینگ: او درمسابقات جهانی۲۰۲۱ به همراه تیم ملی کیک‌بوکسینگ ایران در ایتالیا حضور داشت، ولی پس از تغییر رشته برای مبارزه نکردن با حریف اسرائیلی و راهیابی به فینال مسابقات، اردوی تیم را ترک و به آلمان پناهنده شد. او متهم شده بود که با ورزشکار اسرائیلی عکس گرفته است.

مهدی صیاد حق‌شمار، قایقرانی: او که در مسابقات قهرمانی جهان در جمهوری چک در سال ۲۰۰۹ با تیم ملی ایران شرکت کرده بود، پس از پایان مسابقات به ایران بازنگشت و درخواست پناهندگی کرد.

مهدی جعفر‌قلی‌زاده، کاراته: نایب قهرمان کاراته جهان در رقابت‌های جهانی، در مسابقات جهانی در جمهوری چک در سال ۲۰۰۸ ، تیم ملی ایران را ترک کرد و ابتدا به آلمان و سپس به فنلاند رفت و از آنجا درخواست پناهندگی کرد.

پوریا جلالی، تیروکمان: او که برای شرکت در مسابقات بین المللی تیروکمان ۲۰۱۹ به هلند اعزام شده بود، با پایان بازی‌ها از بازگشت به ایران خودداری کرد و از این کشور پناهندگی گرفت.

سامان بلاغی‌، بسکتبال با ویلچر: عضو تیم ملی بسکتبال با ویلچر ایران، پس از پایان مسابقات جهانی در آلمان در تابستان سال ۲۰۱۹ از بازگشت به ایران خودداری کرد و به این کشور پناهنده شد.

محمدحسین ابراهیمی‌، شمشیربازی: او زمانی که تیم ملی ایران برای برگزاری اردوی آمادگی بازی‌های آسیایی گوانگژو در سال ۲۰۱۰به فرانسه سفر کرده بود، اردوی ایران را ترک و از هلند پناهندگی گرفت. آقای ابراهیمی سال از جمله چهار شمشیر باز ایرانی بود که در مسابقات جهانی سال قبل، از مسابقه دادن با حریفان اسرائیلی منع شده بود.

شروین پاکدل‌، قایقرانی: این ورزشکار ۱۷ ساله، با تیم ملی قایقرانی به رقابت‌های جهانی زیر ۲۳ سال ۲۰۱۵ پرتغال اعزام شده بود، اما پس از غیبت از اردوی تیم ایران در لیسبون، از همان کشور درخواست پناهندگی کرد.

امیر غلام‌زادگان، پرورش اندام: او که برای شرکت در مساقات جهانی پرورش اندام ۲۰۲۱ به بارسلون رفته بود پیش از بازگشت تیم به تهران، اردو را ترک و از اسپانیا درخواست پناهندگی کرد.

علیرضا پیری، پرورش اندام: دیگر ورزشکارایرانی که برای شرکت در مساقات جهانی پرورش اندام ۲۰۲۱ به بارسلون رفته بود، اما اردو را ترک و از اسپانیا درخواست پناهندگی کرد.

مرتضی ریگی‌‌، بوکس: عضو تیم بوکس جوانان اعزامی به اسپانیا در ۲۰۲۲، که در زمان مسابقات اردو را ترک و درخواست پناهندگی کرد.

آرین ساعد پناه، بوکس: دیگرعضو دیگر تیم بوکس جوانان اعزامی به مسابقا جهانی اسپانیا در سال ۲۰۲۲، که در شهر آلیکانته، اردوی ایران را ترک و درخواست پناهندگی کرد.

اما یکی از نوادر تاریخ پناهندگی در ورزش ایران؛ پناهندگی حسین ثوری، رئیس فدراسیون بوکس ایران بود. آقای ثوری که همراه با تیم جوانان و به منظور حضور در مسابقات جهانی ۲۰۲۲عازم اسپانیا شده بود با انتشار ویدئویی اعلام کرد که دیگر به ایران باز نخواهد گشت.‌‌‌

آقای ثوری در مصاحبه‌ای اختصاصی به «رادیو فردا» گفت که میخواهد «صدای ملت ایران در مبارزه علیه بی عدالتی‌ها باشد.»

قای ثوری که اهل سیستان و بلوچستان است جمهوری اسلامی را به تبعیض قومیتی علیه بلوچ ها متهم کرد و گفت که او هم «خواستار پایان جمهوری اسلامی» است.