فرهادی: ایران کشوری است که در آن شما آزادی ندارید

یورونیوز: اصغر فرهادی که برای چهارمین بار در فستیوال کن با آخرین اثر خود «قهرمان»‌ حاضر شده است پس از اولین اکران فیلم در روز سه‌شنبه، با مجله ورایتی گفتگو کرد.

به نظر می‌رسد که یکی از موضوعات مهمی که در فیلم مطرح است «تاثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی» روی زندگی شهروندان در ایران است.

اصغر فرهادی می‌گوید‌ «شبکه‌های اجتماعی یک ابزار قدرتمند ارتباطی در تمام جوامع شده و مرزها را درنوردیده است.» با این حال برنده دو جایزه اسکار معتقد است که این شبکه‌ها «تبدیل به یک ابزاری برای مقابله میان گروه‌های مختلف در جامعه نیز شده است.»

آقای فرهادی به مجله ورایتی می‌گوید:‌ «آنچه برای من درباره موضوع فیلم جالب بود، این بود که می‌بینم همه نهاد‌ها و گروه‌های اجتماعی از این ابزار استفاده می‌کنند. این راهی برای ارتباط با دیگری است. اما آنچه به نظر من متناقض و جالب در این داستان رسیده، این است که این به جای اینکه راهی برای برقراری ارتباط و گشودن با دیگری باشد، دقیقاً برعکس شده روشی برای پنهان کردن مسائل.»‌

فیلم درباره شخصیتی به نام رحیم است که نقش او را امیر جدیدی ایفا می‌کند. رحیم به دلیل عدم توانایی در پرداخت بدهی‌اش در زندان است اما طی دو روز مرخصی تلاش می کند شاکی خود را متقاعد کند با این حال اتفاقات آنطور که رحیم انتظار دارد، پیش نمی‌رود.

فرهادی می‌گوید یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شبکه‌های اجتماعی «تعداد واژگان» بسیار محدود است. کارگردان ایرانی که پیش‌تر با فیلم فروشنده جایزه بهترین سناریو در کن را گرفته، می‌گوید:‌ «‌داستان‌های پیچیده افراد روی شبکه‌های اجتماعی بدلیل خلاصه شدن بسیار سریع پیش می‌رود و کسی با پیچیدگی‌های اوضاع آشنا نمی‌شود. برای ارائه پیچیدگی‌ها شما نیاز به فضای بیشتری دارید و نمی‌توانید شرایط را تنها با چند کلمه توصیف کنید. خلاصه نویسی‌ها در بیشتر مواقع باعث ایجاد سوء تفاهم می‌شود.»

اصغر فرهادی در بخش دیگری از این مصاحبه درباره عدم آزادی بیان و تهدیداتی که علیه ترانه علیدوستی در سال گذشته به دلیل توییت و دفاعش از یک زن بی‌حجاب صورت گرفت نیز گفت:‌ «‌این به این واقعیت مربوط می‌شود که ایران کشوری سرکوبگر است که در آن شما آزادی ندارید که صحبت کنید و آنچه را که فکر می‌کنید بگویید. فکر می‌کنم ایران باید در فهرست کشورهایی قرار بگیرد که محتوای اغلب گفتگوها در رسانه‌های اجتماعی بیشتر در مورد مسائل اجتماعی و سیاسی است.»

منتقدان سینمایی در ساعات گذشته از فیلم قهرمان تقدیر کرده‌اند و برخی چهارمین حضور فرهادی را مترادف با کسب اولین نخل طلا برای پرافتخارترین کارگردان زنده ایرانی می‌دانند.

برخی از منتقدان می‌گویند اصغر فرهادی، پس از مدتها، که تمرکز اغلب فیلمهایش روی طبقه متوسط بود اینبار در قهرمان ترجیح داده به سراغ طبقه محروم جامعه ایران برود.

به گفته این منتقدان، اصغر فرهادی با توجه به تحولات چند سال اخیر در ایران و بحران‌های اقتصادی موجود احتمالا سناریوی خود را درباره طبقه محروم نوشته است.

هرچند یکی از اولین فیلمهای اصغر فرهادی، شهر زیبا، نیز درباره طبقه محروم جامعه ایران بود.

به نظر می‌رسد بار دیگر فیلمنامه «قهرمان» از نظر ساختار و شیوه روایت «معماگونه و پرتعلیق» باشد. فیلمی که مثل اغلب کارهای آقای فرهادی بدون توصیف خیر و شر سوالات زیادی را در ذهن مخاطب ایجاد می‌کند. منتقدان می‌گویند که تازه ترین اثر اصغر فرهادی «یک سناریوی مهندسی شده و فوق‌العاده از نگاه جامعه شناسی» دارد.

فرهادی: از کلمه «سرکوبگر» استفاده نکرده‌ام، مراقب هستم که تندرو نشوم

آقای فرهادی همچنین در جریان نشست خبری جشنواره کن، به پرسش‌های خبرنگار رادیو فردا بر اساس آنچه پیش از این در مجله ورایتی منتشر شده بود، پاسخ داد.

او در پاسخ به این پرسش که «تا چه اندازه خود را متعهد به بیان سرکوب‌های روزافزون در آثار، صحبت‌ها و عملکرد خود می‌داند» گفت: «من در گفتگو با با مجله ورایتی در موضوع استفاده از شبکه‌های اجتماعی در ایران، از عنوان “فضای بسته” استفاده کرده‌ام و نه “سرکوبگر”. زیرا در ایران فضا برای بیان نظرات بسته است و وقتی این فضا با شبکه‌های اجتماعی باز می‌شود، طبیعی است که خیلی‌ها از آن استفاده می‌کنند. شما اگر در کشورتان انواع رسانه‌ها را داشته باشید و راحت حرفتان را بزنید، ممکن است کمتر از شبکه‌های اجتماعی استفاده کنید.»

او می‌افزاید: «در پاسخ به اینکه به عنوان فیلمساز چگونه واکنش نشان بدهم، دو نوع واکنش می‌شود نشان داد. در زمانی که برای اولین‌بار درباره اعدام بچه‌های زیر هجده سال در ایران بحث بود، اولین فیلمی که فکر می‌کنم به نظرم ساخته شد، فیلم شهر زیبا بود. تصور کنید من در آن موقع به جای ساختن شهر زیبا یک بیانیۀ تند می‌دادم، آیا کسی الان یادش بود؟ ولی همین الان شهر زیبا را هنوز آدم‌ها می‌بینند و هنوز این پرسش هست که اگر این بچه‌ها در سن چهارده سالگی یک قتل انجام داده‌اند و می‌گویند باید اعدام شود، اگر اینقدر عقلش می‌رسد و مسئولیت پذیر است که چرا همان موقع اعدام نمی‌شود؟ و اگر هنوز به بلوغ فکری نرسیده است و باید در هجده سالگی حکمش را اجرا کنیم، پس خودمان تایید می‌کنیم که هنوز مسئولیت‌پذیر نبوده و اینجا یک تناقض است. بر این اساس فیلم شهر زیبا ساخته شد. حالا فکر کنید که مطابق آنچه گفتید، من این فیلم را نمی‌ساختم و به جای آن یک بیانیه می‌دادم. حتما بیانیه خوبی نمی‌شد چون من بیانیه نویس و مقاله نویس نیستم و من کارم فیلم ساختن است. بهتر است که داستانم را بگویم و بهتر است که این پرسش را ایجاد کنم که این اتفاق می‌افتد. من فکر می‌کنم که این کار تاثیرگذارتر است.»

او اینگونه ادامه می‌دهد: «معتقدم که آگاه شدن جامعه، ظلم را از بین می‌برد. جهل و ظلم رابطۀ دوطرفه دارند. ظلم جهل ایجاد می‌کند و جهل ظلم را می‌پذیرد. شما اگر با جهل مبارزه کنید، ظلم از بین خواهد رفت. بعضی‌ها تصمیم می‌گیرند که فقط با ظلم روبرو شوند، بعضی‌ها با جهل و بعضی‌ها با هردوی آنها. من تصمیم گرفته‌ام که در فیلم‌هایم تا جایی که به عقل خودم می‌رسد، این آگاهی را بتوانم بدهم.»

برای انتخاب بازیگر، نه پاسپورتش را نگاه می‌کنم و نه اینکه چگونه به زندگی نگاه می‌کند

او همچنین دربارۀ انتخاب همکارانش برای فیلمسازی و اینکه «چه مقدار به عملکردهای پیشین آنها دقت دارد؟ از جمله اینکه امیر جدیدی در فیلمی محصول وزارت اطلاعات ایران بازی کرده یا محسن تنابنده در فیلمی ساخته سپاه پاسداران» و اینکه «آیا برای شما مهم است که با این افراد کار کنید؟» گفت: «من بازیگر را بازیگر می‌بینم. وقتی بازیگر سر یک فیلم می‌رود و نقشی به او داده می‌شود، سعی می‌کند که این نقش را به بهترین شکل اجرا کند. من فیلم‌هایی را که گفته‌اید ندیدم ولی وقتی می‌خواهم فیلم بسازم، می‌گویم که در دنیا این آدم بهترین است. نه پاسپورتش را نگاه می‌کنم و نه اینکه آن فرد چگونه به زندگی نگاه می‌کند یا چه کارهایی را کار کرده است. و این فرصت را می‌دهم و فکر می‌کنم که این به فیلم من کمک می‌کند.»

او می‌افزاید: «من این آزادی را می‌دهم که هر کس بیرون از دایره همکاری با من، زندگی خودش را داشته باشد و ممکن است متفاوت با من فکر کند. یعنی ما خودمان که مقابل این تند روی‌ها داریم حرکت می‌کنیم، باید مراقب باشیم که ما هم شبیه طرف مقابل نشویم و تندرو نشویم و بگوییم که حق ندارید این کار را بکیند. و خط کش‌هایی را که با آنها موافق نیستیم، خودمان بر اساس آنها رفتار نکنیم.»