احمد الشرع خواستار صلح با اسرائیل است

* احمد الشرع خواستار صلح با اسرائیل شده و به دنبال پیوستن سوریه به توافق‌نامه‌های ابراهیم است

بلومبرگ روز پنج‌شنبه گزارش داد که نماینده کنگره آمریکا، کوری میلز، پس از دیدار هفته گذشته‌اش با احمد الشرع، رئیس‌جمهور جدید سوریه، گفته است دمشق خواهان عادی‌سازی روابط با اسرائیل است. 

براساس این گزارش، میلز گفته است که او در جریان دیدار با الشرع درباره شرایط لغو تحریم‌های اقتصادی اعمال‌شده از سوی آمریکا و نیز احتمال دستیابی به صلح با اسرائیل گفت‌وگو کرده است. 

الشرع در این دیدار به میلز گفته که سوریه «تحت شرایط مناسب» علاقه‌مند است به توافق‌نامه‌های ابراهیم بپیوندد — مجموعه‌ای از توافقات عادی‌سازی روابط که دولت پیشین دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، میان اسرائیل و کشورهای امارات متحده عربی، بحرین و مراکش میانجی‌گری کرد. 

به گفته میلز، الشرع همچنین آمادگی خود را برای شفاف‌سازی برنامه‌اش در مورد چگونگی مقابله با حضور نیروهای خارجی فعال در سوریه اعلام کرده و پیشنهاد داده است به اسرائیل تضمین‌هایی ارائه کند؛ کشوری که همچنان نسبت به رهبر سوریه عمیقاً بی‌اعتماد است و با هرگونه کاهش تحریم‌ها مخالفت می‌کند. 

رهبری جدید سوریه که تحت هدایت اسلام‌گرایان است، برای لغو کامل تحریم‌های آمریکا و اروپا فشار آورده تا بتواند اقتصادی را که طی بیش از یک دهه جنگ داخلی ویران شده، احیا کند. 

میلز، که عضو کمیته‌های روابط خارجی و نیروهای مسلح مجلس نمایندگان آمریکا است، به همراه مارلین استاتزمن، نماینده ایالت ایندیانا، روز جمعه (۱۶ آوریل) وارد دمشق شدند تا با مقام‌های سوری دیدار کنند. این نخستین سفر قانون‌گذاران آمریکایی به این کشور جنگ‌زده پس از آن است که بشار اسد در ماه دسامبر توسط یک حمله شورشیان اسلام‌گرا از قدرت کنار گذاشته شد. 

میلز روز جمعه با الشرع دیدار کرد؛ فردی که همچنان به دلیل ارتباطات پیشین‌اش با القاعده تحت تحریم‌های آمریکا و سازمان ملل قرار دارد. این دیدار شبانه حدود ۹۰ دقیقه به طول انجامید و طی آن، دو طرف درباره تحریم‌های آمریکا و نقش ایران گفت‌وگو کردند. 

نامه‌ای از طرف الشرع برای ترامپ

میلز به بلومبرگ گفت که قرار است نامه‌ای از طرف الشرع برای ترامپ بیاورد، اما جزئیاتی درباره محتوای این نامه ارائه نداد. او همچنین گفت که پس از بازگشت، رئیس‌جمهور آمریکا و مشاور امنیت ملی، مایک والتز، را در جریان سفر خود قرار خواهد داد. 

او افزود: «با احتیاط خوش‌بین هستم و می‌خواهم گفت‌وگوی باز را حفظ کنم.» 

میلز و استاتزمن، هر دو عضو حزب جمهوری‌خواه و نزدیک به ترامپ، از بخش‌هایی از پایتخت سوریه که در جریان جنگ ویران شده بازدید کردند، با رهبران مذهبی مسیحی دیدار داشتند و اعلام کردند قصد دارند با وزرای دیگر دولت سوریه نیز دیدار کنند. 

استاتزمن در گفت‌وگو با رویترز اظهار داشت: «اینجا یک فرصت وجود دارد – این فرصت‌ها تنها یک‌بار در زندگی پیش می‌آیند. من نمی‌خواهم سوریه به آغوش چین یا دوباره به آغوش روسیه و ایران رانده شود.» 

ماه گذشته، آمریکا فهرستی از شروطی را برای کاهش بخشی از تحریم‌ها به سوریه ارائه داد – از جمله خارج کردن نیروهای خارجی از موقعیت‌های رهبری – اما دولت ترامپ به طور کلی تعامل کمی با حاکمان جدید سوریه داشته است. 

استاتزمن گفت که مردم دمشق در گفت‌وگو با او درباره حملات اسرائیل به سوریه صحبت کردند؛ حملاتی که مواضع نظامی در جنوب و اطراف پایتخت را هدف قرار داده‌اند. اسرائیل همچنین نیروهای زمینی خود را به منطقه حائل در جنوب سوریه اعزام کرده و بارها بی‌اعتمادی خود را نسبت به الشرع ابراز کرده است. 

استاتزمن: «امید من این است که یک دولت نیرومند در سوریه شکل بگیرد که از مردم سوریه حمایت کند و مردم نیز از دولت حمایت کنند — و اینکه رابطه بین اسرائیل و سوریه بتواند رابطه‌ای قوی باشد. صادقانه بگویم، فکر می‌کنم این امکان وجود دارد.» 

به گفته منابعی که ماه گذشته با خبرگزاری رویترز گفت‌وگو کرده‌اند، از جمله شروطی که آمریکا برای لغو تحریم‌های خود علیه سوریه تعیین کرده، نابودی کامل باقی‌مانده ذخایر سلاح‌های شیمیایی و همکاری در زمینه مبارزه با تروریسم است. 

این منابع همچنین گفته‌اند در ازای انجام تمامی این خواسته‌ها، واشینگتن تخفیف‌هایی در تحریم‌ها ارائه خواهد داد. یکی از اقدامات مشخص می‌تواند تمدید دو ساله معافیت موجود برای انجام تراکنش‌ها با نهادهای حاکمیتی سوریه و احتمالاً صدور معافیت جدیدی باشد. 

رویترز همچنین گزارش داده که آمریکا بیانیه‌ای در حمایت از تمامیت ارضی سوریه صادر خواهد کرد، هرچند زمان‌بندی مشخصی برای انجام این شروط ارائه نداده است. 

اهداف سوریه و بی‌اعتمادی اسرائیل

الشرع در مصاحبه‌ای با نشریه اکونومیست در فوریه گذشته صراحتاً گفته بود که عادی‌سازی روابط در سطح منطقه را رد نمی‌کند، اما تصریح کرد که دستیابی به این هدف با اسرائیل موضوعی پیچیده است. 

وقتی از او پرسیده شد که آیا می‌تواند در چارچوب یک توافق صلح فراگیر در خاورمیانه روابطی با اسرائیل برقرار کند، الشرع گفت کشورش «خواهان صلح با همه طرف‌ها است، اما در منطقه حساسیت زیادی نسبت به موضوع اسرائیل وجود دارد.» 

او سه جنگ بزرگ میان اسرائیل و سوریه و همچنین اشغال بلندی‌های جولان توسط اسرائیل از سال ۱۹۶۷ را از عوامل پیچیدگی این مسأله نام برد. 

اسرائیل از آن زمان بخش اشغالی بلندی‌های جولان را ضمیمه خاک خود کرده و این اقدام در دوره پایانی ریاست‌جمهوری ترامپ به رسمیت شناخته شد، اما جامعه جهانی آن را به رسمیت نشناخته است. 

الشرع در آن زمان گفته بود: «ما تنها دو ماه است که وارد دمشق شده‌ایم، و اولویت‌های زیادی پیش روی ماست. بنابراین صحبت درباره چنین موضوعی بسیار زود است، چون به افکار عمومی گسترده‌ای نیاز دارد. همچنین به مجموعه‌ای از فرایندها و قوانین نیاز دارد تا بتوان درباره آن گفت‌وگو کرد. صادقانه بگویم، هنوز به آن فکر نکرده‌ایم.» 

کارمیت والِنسی، پژوهشگر ارشد مسائل سوریه و رئیس برنامه حوزه شمالی در مؤسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل (INSS) مستقر در تل‌آویو، گفته است که گزارش مربوط به تمایل الشرع برای پیوستن به توافق‌نامه‌های ابراهیم شگفت‌آور نیست. 

او به تایمز اسرائیل گفت: «الشرع طی ماه‌های اخیر چندین اظهار نظر داشته که در آن‌ها علاقه‌اش به صلح با همسایگان [سوریه] را ابراز کرده و گفته که تمایلی برای ورود به درگیری با اسرائیل ندارد.» 

والنسی سیاست «محتاط و مهارشده» الشرع در قبال اورشلیم را تأیید کرده و گفته: «با وجود حضور ارتش اسرائیل در خاک سوریه، با وجود حملات هوایی شدید و درخواست اسرائیل برای خلع سلاح جنوب سوریه، [رهبران سوریه] تلاش نکرده‌اند اقدامی علیه اسرائیل انجام دهند یا آن را به چالش بکشند — در واقع، آن‌ها در مجموع مواضع معتدلی در قبال اسرائیل اتخاذ کرده‌اند.» 

یک روز پس از سقوط رژیم اسد، اسرائیل نیروهای خود را به منطقه حائل تحت نظارت سازمان ملل در بلندی‌های راهبردی جولان — که نیروهای اسرائیلی و سوری را از یکدیگر جدا می‌کند — اعزام کرد. این رژیم اکنون در آن منطقه حضور نظامی دارد. ارتش اسرائیل حضور خود در منطقه حائل جنوب سوریه را اقدامی موقت و دفاعی توصیف کرده، هرچند ایسرائیل کاتس، وزیر دفاع، گفته است که نیروها «برای مدت نامحدود» در منطقه باقی خواهند ماند. 

اسرائیل بارها بی‌اعتمادی خود را نسبت به هیئت تحریر الشام اعلام کرده است؛ گروه اسلام‌گرایی به رهبری احمد الشرع که اسد را سرنگون کرد و از دل گروهی برآمد که تا پیش از قطع ارتباط در سال ۲۰۱۶ با القاعده در ارتباط بود.

اسرائیل همچنین بارها اعلام کرده که قصد ندارد اجازه دهد سوریه به دست هیچ رژیم متخاصمی بیفتد. 

اوایل ماه جاری، هیئت‌هایی از اسرائیل و ترکیه در جمهوری آذربایجان برای انجام گفت‌وگوهایی در خصوص «کاهش تنش در سوریه» دیدار کردند؛ گفت‌وگوهایی که هدف‌شان جلوگیری از حوادث ناخواسته در حالی بود که نیروهای نظامی هر دو کشور در سوریه حضور دارند. 

ماه گذشته، گیدئون ساعر، وزیر امور خارجه اسرائیل، الشرع را مورد انتقاد شدید قرار داد و خواستار محکومیت جهانی اقدامات حاکمان جدید سوریه شد؛ پس از آنکه گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه بیش از هزار غیرنظامی در منطقه علوی‌نشین سوریه قتل‌عام شده‌اند. 

ساعر با اشاره به الشرع گفت: «آن‌ها جهادی بوده‌اند و همچنان جهادی هستند، حتی اگر برخی از رهبران‌شان اکنون کت و شلوار پوشیده باشند.»

آرمان‌های ترامپ و «شرایط مناسب»

ترامپ در ماه مارس وعده داد که کشورهای بیشتری به توافق‌نامه‌های ابراهیم خواهند پیوست. او این سخنان را در یک نشست کابینه در کاخ سفید به خبرنگاران گفت. 

جِی‌دی ونس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، نیز افزود که با بازگشت ترامپ به کاخ سفید، آن‌ها مأموریت یافته‌اند تا «توافق‌نامه‌های ابراهیم را گسترش دهند و کشورهای جدیدی را به آن بیفزایند» و با اینکه «هنوز زود است، اما پیشرفت زیادی حاصل شده است.» 

ترامپ روز پنج‌شنبه این موضع را دوباره تکرار کرد. 

وقتی از او پرسیده شد که آیا شایسته دریافت جایزه صلح نوبل هست یا نه، پاسخ داد: «شاید برای توافق‌نامه‌های ابراهیم.» 

او در دفتر کار بیضی‌شکل (اوول آفیس) به خبرنگاران گفت که کشورهای بیشتری از طریق میانجی‌گری آمریکا روابط خود را با اسرائیل عادی خواهند کرد. ترامپ گفت: «ما خیلی سریع در حال تکمیل این توافق‌نامه‌ها هستیم... کشورهای زیادی هستند که می‌خواهند به توافق‌نامه‌های ابراهیم بپیوندند.» 

کارمیت والنسی در واکنش به ابراز علاقه الشرع برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل گفت: «بدون شک، مطرح کردن چنین اظهاراتی نیازمند شجاعت قابل توجهی است.» 

او افزود: «الشرع همین حالا هم به‌خاطر روند میانه‌روی که در پیش گرفته، با انتقادات شدیدی مواجه است و این انتقادات اکنون شدت بیشتری خواهد گرفت. پرسش اصلی در بخش دوم جمله نهفته است: منظور او از ‘شرایط مناسب’ چیست؟ این همان چیزی است که باید مشخص شود.» 

والنسی ادامه داد: «فکر می‌کنم اگر در روابط عربستان سعودی با اسرائیل نیز پیشرفتی حاصل شود، حرکت سوریه به سوی عادی‌سازی آسان‌تر خواهد بود، چون در آن صورت این اقدام به عنوان بخشی از روند منطقه‌ای تلقی خواهد شد.» 

او افزود: «در مورد شرایط مورد نظر، این شرایط می‌تواند از خواسته‌های حداقلی مانند خروج نیروهای خارجی و توقف حملات شروع شود، تا خواسته‌های استراتژیک‌تر در مورد آینده بلندی‌های جولان – مثلاً عقب‌نشینی اسرائیل یا دست‌کم اعلام این منطقه به‌عنوان منطقه‌ای خلع سلاح شده یا تحت کنترل مشترک.» 

در نشانه‌ای از اینکه الشرع از مرحله گفتار فراتر رفته، رسانه‌های فلسطینی روز سه‌شنبه گزارش دادند که رژیم جدید سوریه «خالد خالد»، مسئول پرونده سوریه در جنبش جهاد اسلامی فلسطین، و «ابوعلی یاسر»، مسئول کمیته اجرایی این سازمان در سوریه را بازداشت کرده است. هرچند هیچ تأیید رسمی از سوی مقام‌های سوری در این باره منتشر نشده است. 

جنبش جهاد اسلامی فلسطین (PIJ) در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که این بازداشت‌ها به شکلی انجام شده که «از سوریه انتظارش را نداشتند.»