پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان درگذشت

پاپ فرانسیس درگذشت. کاردینال کوین فارل در بیانیه واتیکان نوشت: «برادران و خواهران عزیز، با اندوهی عمیق باید درگذشت پاپ مقدس ما فرانسیسکو را به شما اطلاع دهم. امروز صبح در ساعت ۷:۳۵، اسقف رم، فرانسیسکو، به خانه پدری بازگشت.» او افزود که تمام زندگی فرانسیسکو به “خدمت به پروردگار و کلیسای او” اختصاص یافته بود.

فرانسیس ۸۸ سال داشت. این روحانی آرژانتینی از سال ۲۰۱۳ تاکنون رهبر کلیسای کاتولیک رم بود.

او در ماه فوریه به دلیل ابتلا به ذات‌الریه دوطرفه در بیمارستان بستری شده بود. با وجود مشکلات جدی سلامتی، او روز یکشنبه در مراسم عید پاک در واتیکان شرکت کرد و شخصاً برکت “اوربی ات اوربی” (”برای شهر و جهان”) را اعطا نمود. ده‌ها هزار مؤمن در میدان سنت پیتر، مهم‌ترین حضور عمومی پاپ پس از ترخیص از بیمارستان را با شور و شادی همراهی کردند.

”عید پاک مبارک”

فرانسیس در بهار امسال به مدت ۳۸ روز در یک بیمارستان رومی بستری بود. پزشکان گزارش دادند که او چندین بار در آستانه مرگ قرار گرفت. از زمان ترخیص چهار هفته پیش، این پاپ آرژانتینی‌الاصل به ندرت در انظار عمومی ظاهر شد و در صورت حضور، تنها برای مدت کوتاهی بود. صحبت کردن برای او مشکلات قابل‌توجهی ایجاد کرده بود.

تا لحظات آخر قبل از مراسم عید پاک، مشخص نبود که آیا فرانسیس قادر  به شرکت در مراسم خواهد بود یا خیر. او در مراسم نخستین روز عید پاک ـــ جمعه نیک ـــ شرکت نکرد. در روز یکشنبه عید پاک، او با صدایی ضعیف و تنها در یک نسخه کوتاه‌شده، دعای “اوربی ات اوربی” را خواند. او به زبان ایتالیایی به مؤمنان گفت: «عید پاک مبارک». سپس پیام عید پاک او را دیگو راولی قرائت کرد.

پس از آن، او برای چند دقیقه با خودروی معروف “پاپاموبیل” در میدان مرکزی واتیکان ظاهر شد و چندین بار خودرو را متوقف کرد تا با کودکان حاضر در جمع احوالپرسی کند.

زندگی و میراث پاپ فرانسیس

فرانسیس با نام خورخه ماریو برگولیو در ۱۷ دسامبر ۱۹۳۶ در بوئنوس آیرس، به عنوان فرزند مهاجران ایتالیایی به دنیا آمد. در مارس ۲۰۱۳، پس از استعفای بندیکت شانزدهم، او به طور غیرمنتظره‌ای به عنوان پاپ انتخاب شد و اولین غیراروپایی پس از بیش از ۱۲۰۰ سال بود که در جایگاه رهبر کاتولیک‌های جهان قرار می‌گرفت.

در ابتدا، فرانسیس امیدهایی برای اصلاحات در کلیسای کاتولیک ایجاد کرد، اما بعدها این احساس جای خود را به نوعی ناامیدی داد. اگرچه او نهادهای واتیکان را اصلاح کرد و قانون اساسی جدیدی تدوین نمود، اما بسیاری از اصلاحات دیگر محقق نشد.

انتخاب پاپ جدید

به زودی، مجمع کاردینال‌ها در کلیسای سیستین رم تشکیل خواهد شد. کلیسای کاتولیک با بیش از دو هزار سال سابقه، پاپ بعدی را از این طریق انتخاب خواهد کرد. کاردینال‌های زیر ۸۰ سال از سراسر جهان حق رأی دارند. جانشین فرانسیس، دویست و شصت و هفتمین پاپ خواهد بود. پیش از آن، بر اساس سنت کاتولیک، دوره ۹ روزه سوگواری به نام “نووندیال” برگزار می‌شود.

مشکلات سلامتی پاپ در سال‌های اخیر

فرانسیس مدت‌ها با مشکلات سلامتی دست و پنجه نرم می‌کرد: در تابستان ۲۰۲۱، او تحت عمل جراحی روده قرار گرفت. علاوه بر این، درد مزمن زانو باعث شد که در بسیاری از مراسم عمومی با صندلی چرخدار حاضر شود. در بهار ۲۰۲۳، او به دلیل ابتلا به ذات‌الریه شدید در بیمارستان بستری شد و چند هفته بعد تحت عمل جراحی شکم با بیهوشی کامل قرار گرفت.

***

پنج کاردینال مطرح برای جانشینی پاپ

العربیه فارسی: با درگذشت پاپ فرانسیس، کلیسای کاتولیک و مجمع کاردینال‌ها خود را برای نشستی در واتیکان آماده می‌کنند؛ نشستی که قرار است آینده این نهاد مذهبی را رقم بزند.

در این نشست تنها انتخاب پاپ جدید در دستور کار نخواهد بود، بلکه مسیر آینده باور مذهبی، شفافیت در ساختار کلیسا و نحوه ارتباط آن با پیروان نیز مشخص خواهد شد.

پاپ بعدی چگونه انتخاب می‌شود؟
فرآیند انتخاب پاپ بر اساس سنت‌های دیرینه واتیکان انجام می‌گیرد. مجمع کاردینال‌ها، متشکل از کاردینال‌هایی که زیر ۸۰ سال سن دارند، در رای‌گیری محرمانه در کلیسای سیستین حضور خواهند داشت.

برای انتخاب پاپ جدید، کسب دو سوم آرا الزامی است. در صورت عدم دستیابی به توافق، دورهای بیشتری از رأی‌گیری انجام می‌گیرد تا زمانی که نامزدی برخوردار از حمایت کافی، مشخص شود.

هنگامی که در یک دور رأی‌گیری، نتیجه‌ای حاصل ‌نشود، برگه‌های رأی سوزانده شده و دود سیاه از دودکش کلیسای سیستین بلند می‌شود که بیانگر ادامه جلسه کاردینال‌ها است اما اگر دود سفید مشاهده شود، معنایش انتخاب پاپ جدید است.

اصلی‌ترین نامزدهای احراز منصب پاپی؟
با افزایش گمانه‌زنی‌ها، شماری از کاردینال‌های بلندپایه به‌عنوان گزینه‌های اصلی مطرح شده‌اند. بر اساس گزارشی که دوشنبه یکم اردیبهشت در «نیوزویک» منتشر شده، به گفته ناظران، نامزدهای زیر از شانس بیشتری برای انتخاب برخوردارند.

۱-لوییس آنتونیو تاگله از فیلیپین
کاردینال لوییس آنتونیو تاگله، ۶۷ ساله، در حال حاضر با ضریب ۳ به ۱ بیشترین شانس را در فهرست پیش‌بینی‌ها دارد و یکی از گزینه‌های جدی برای ادامه مسیر اصلاح‌طلبانه پاپ فرانسیس به‌شمار می‌رود.

تاگله که اهل فیلیپین است، سابقه‌ای طولانی در ریاست «مجمع تبشیر ملل» دارد و از چهره‌های مورد اعتماد در حلقه نزدیک به پاپ فرانسیس به‌شمار می‌رفت.

۲- پیترو پارولین از ایتالیا
کاردینال پیترو پارولین ۷۰ ساله با اختلاف تنها چهار رأی نسبت به تاگله، یکی از باتجربه‌ترین مسئولان واتیکان محسوب می‌شود.

پارولین از سال ۲۰۱۳ تاکنون به عنوان وزیر امور خارجه واتیکان، نقشی محوری در عرصه دیپلماسی از جمله در مذاکرات حساس با چین و همچنین با دولت‌های خاورمیانه، ایفا کرده است.

از او به عنوان یک نامزد الهیات‌دان میانه‌رو یاد می‌شود؛ کسی که می‌تواند ثبات را حفظ کرده و همزمان بخشی از اصلاحات پاپ فرانسیس را ادامه دهد.

روابط نزدیک پارولین با دستگاه بوروکراتیک واتیکان نیز او را به گزینه‌ای قدرتمند برای آن دسته از کاردینال‌هایی تبدیل کرده که خواهان تداوم وضعیت موجود هستند.

۳- پیتر تورکسون از غنا
کاردینال پیتر تورکسون، ۷۶ ساله، نیز از دیگر نامزدهای مطرح برای جانشینی پاپ فرانسیس به شمار می‌آید و شانس او برای انتخاب شدن در حال حاضر ۵ به ۱ برآورد شده است. او شخصیتی برجسته در محافل کلیسایی مرتبط با عدالت اجتماعی محسوب می‌شود.

تورکسون که پیش‌تر ریاست «دبیرخانه ارتقای توسعه انسانی یکپارچه» را بر عهده داشت، در موضوعاتی چون تغییرات اقلیمی، فقر و عدالت اقتصادی، مواضعی شفاف اتخاذ کرده است.

در صورت انتخاب تورکسون، لحظه‌ای تاریخی برای کلیسا رقم خواهد خورد؛ چرا که وی نخستین پاپ آفریقایی‌تبار در چندین قرن گذشته خواهد بود. آخرین پاپ آفریقایی، ژلازیوس بود که از سال ۴۹۲ تا ۴۹۶ میلادی خدمت کرد.

ژلازیوس در رم و از پدر و مادری آفریقایی‌تبار متولد شده و به دلیل نوشته‌های گسترده الهیاتی و دفاع سرسختانه‌اش از اعمال خیریه و عدالت برای فقرا شهرت دارد.

۴- پیتر إردو از مجارستان
کاردینال پیتر إردو، ۷۲ ساله، یکی از نامزدهای برجسته جریان محافظه‌کار محسوب می‌شود و شانس انتخاب او در حال حاضر ۶ به ۱ برآورد شده است.

إردو پژوهشگر برجسته‌ای در زمینه حقوق کلیسایی است و از سرسخت‌ترین مدافعان آموزه‌ها و عقاید سنتی کاتولیک به شمار می‌آید. او پیش‌تر ریاست «شورای کنفرانس‌های اسقف‌های اروپا» را بر عهده داشته و همواره بر حفظ ارتدوکسی (اصالت و درستی) الهیاتی تأکید داشته است.

برای آن دسته از کاردینال‌هایی که خواهان بازگشت کلیسا به رویکرد محافظه‌کارانه‌ای هستند که در دوره پاپ ژان پل دوم و پاپ بندیکت شانزدهم دنبال می‌شد، إردو گزینه‌ای جدی به شمار می‌رود که انتخابش می‌تواند تغییر مسیری بنیادین نسبت به خط ‌مشی پاپ فرانسیس باشد.

۵- آنجلو اسکولا از ایتالیا
کاردینال آنجلو اسکولا، ۸۲ ساله، با نسبت شانس ۸ به ۱، یکی از نامزدهای برجسته منصب پاپی محسوب می‌شود.

او در نشست سال ۲۰۱۳ که در نهایت به انتخاب پاپ فرانسیس انجامید، یکی از جدی‌ترین نامزدها بود. اسکولا، که پیش‌تر اسقف اعظم میلان بوده، از پیشینه‌ای عمیق در الهیات برخوردار است و در میان طرفداران کلیسایی با ساختار متمرکز و سلسله‌مراتبی، محبوبیت بالایی دارد.

موضع‌گیری‌های سنت‌گرایانه اسکولا، وی را به گزینه‌ای مناسب برای آن دسته از کاردینال‌ها تبدیل کرده که به دنبال فاصله گرفتن از اصلاحات پاپ فرانسیس هستند. با این حال، سن بالای او می‌تواند نقطه ضعف اصلی‌اش در رقابت برای پاپی باشد.

سپس چه می‌شود؟
معمولاً مجمع کاردینال‌ها برای انتخاب پاپ جدید، حدود ۱۵ تا ۲۰ روز پس از درگذشت پاپ تشکیل می‌شود. این بازه زمانی برای برگزاری مراسم خاکسپاری، دوره سوگواری ۹ ‌روزه‌ موسوم به «نوفمیال» و همچنین تامین فرصت برای سفر کاردینال‌ها از سراسر جهان به واتیکان در نظر گرفته شده است.

اگرچه نتیجه این فرآیند تا لحظه اعلام رسمی، در پشت درهای بسته کلیسای سیستین، نامشخص باقی خواهد ماند، اما در آن فضای بسته، جناح‌های مختلف فکری درون کلیسا، گزینه‌های خود را میان «ادامه مسیر کنونی» یا «چرخشی محافظه‌کارانه‌تر»، ارزیابی خواهند کرد.

از دید ناظران، پاپ آینده کلیسایی را به ارث خواهد برد که در یک نقطه عطف تاریخی قرار دارد؛ کلیسایی که به گفته ناظران، در اروپا و آمریکای شمالی با کاهش نفوذ روبه‌روست، اما هم‌زمان در مناطق جنوبی جهان در حال رشد است و در درون خود نیز همچنان با بحث‌هایی جدی درباره آینده‌اش دست‌وپنجه نرم می‌کند.