گزارشی از ترورهای سیاسی حکومت پوتین

آنا رایسکایا / رادیو فردا

گزارش ادارهٔ اطلاعات ملی آمریکا از ترورهای سیاسی حکومت پوتین

کشتن مخالفان کرملین حتی در خارج از روسیه موضوع جدیدی نیست. اما برای نخستین بار ادارهٔ اطلاعات ملی آمریکا یک گزارش که به کشتارهای سیاسی حکومت روسیه می‌پردازد را در اختیار عموم قرار داده است.

به گزارش بلومبرگ، قانونگذاران آمریکایی در سال ۲۰۱۶ به ادارهٔ اطلاعات ملی آمریکا دستور دادند تا فهرست شهروندان برجستهٔ روس اعم از سیاستمداران، تجار و خبرنگاران که «ظن این این می‌رود به دست ماموران اطلاعاتی-امنیتی روس کشته شده‌اند» را تهیه کند و نشان دهد «چگونه کشتارهای سیاسی از اول ژانویه ۲۰۰۰ بخشی از رویکرد حکومت روسیه بوده است».

مطابق ارزیابی‌های ادارهٔ اطلاعات ملی آمریکا، حکومت روسیه دو گروه را هدف قرار می‌دهد: افرادی را که تروریست اعلام کرده و کسانی که ممکن است برای ولادیمیر پوتین تهدید سیاسی باشند. همچنین رهبران سیاسی مخالف کرملین در سایر جماهیر پیشین اتحاد شوروی سابق، ماموران پیشین اطلاعاتی که اطلاعات محرمانه را در اختیار غرب قرار داده‌اند و همچنین رهبران نیروهای نیابتی که جرات کردند از اجرای دستورات کرملین سرپیچی کنند نیز در معرض تهدید هستند.

مقامات رسمی روس کشتن تروریست‌ها در چارچوب «مقابله با تروریسم» را پنهان نمی‌کنند اما همواره منکر کشتن مخالفان حکومت بوده‌اند. به برآورد ادارهٔ اطلاعات ملی آمریکا، احتمال آن می‌رود که قتل چهره‌های سرشناس مخالف کرملین پس از هماهنگی با ولادیمیر پوتین انجام می‌شود اما اجازه کشتن رهبران اپوزیسیون چچن احتمالاً به رمضان قدیروف رئيس‌جمهور کنونی این جمهوری خودمختار روسیه سپرده شده است.

براساس این گزارش، قتل همهٔ این افراد از راه‌های مختلف انجام می‌شود و در کنار تیراندازی و مسمومیت، عوامل شیمیایی و بیولوژیک که کرملین عمدتاً از زمان اتحاد شوروی به ارث برده مورد استفاده بوده. اما به عقیدهٔ ماموران اطلاعاتی آمریکا، مواد مسموم‌کننده‌ای ساخته می‌شود که شناسایی و انتساب آن‌ها به روسیه هنوز ممکن نیست و بعید نیست مسکو از این مواد نیز برای قتل مخالفان حکومت در خارج از کشور به کار گیرد.

از گزارش ادارهٔ اطلاعات ملی آمریکا برمی‌آید که نخستین قتل سفارشی که «به روشنی» به دستور پوتین انجام شد به سال ۲۰۰۴ در قطر بازمی‌گردد که دو مامور اطلاعاتی روس به قتل زلیمخان یاندرابیف محکوم شده‌اند. زلیمخان یاندرابیف رئيس‌جمهور پیشین چچن که مبلغ استقلال چچن بود به همدستی با القاعده متهم شد و به ترغیب مسکو سرانجام در فهرست تروریستی سازمان ملل متحد و آمریکا قرار گرفت. او براثر انفجار بمبی در خودرویش در مرکز دوحه مجروح شد و از شدت جراحت درگذشت.

در گزارش ادارهٔ اطلاعات ملی آمریکا آمده که دو سال پس از قتل یاندرابیف اصلاحیه‌هایی به قانون مقابله با تروریسم در روسیه وارد شده تا «حق کشتن تروریست‌ها در خارج از خاک روسیه تضمین شود». در همان سال ولادیمیر پوتین علناً اعلام کرد که به ماموران امنیتی روس دستور داده مسئولین کشته شدن چهار دیپلمات روس در عراق را به قتل برسانند.

براساس این گزارش، در همان سال ماموران امنیتی روس در مرکز لندن الکساندر لیتویننکو را با ایزوتوپ رادیواکتیو پولونیم مسموم کردند. این اقدام «نمونهٔ واضح قتل‌های سیاسی» خوانده شده.

براساس این گزارش، لیتویننکو نه تنها از دید کرملین یک خائن بود که به همکاری با نهادهای اطلاعاتی بریتانیا و اسپانیا علیه روسیه روی آورده بود بلکه این مامور پیشین امنیتی همچنین مدعی بود که پوتین یک بچه‌باز است و این‌که او دستور داد خانه‌های مسکونی در مسکو منفجر شود تا بهانه برای ازسرگیری جنگ با چچن به دست آورد. این گزارش می‌افزاید که تحقیقات رسمی بریتانیا و یافته‌های نهادهای اطلاعاتی آمریکا به این نتیجه رسیده‌اند که ماموران اطلاعاتی روس احتمالاً مسئول قتل الکساندر لیتویننکو بوده‌اند.

براساس این گزارش، دولت روسیه در قتل‌ دیگر چهره‌های سرشناس روس نیز دست داشته است اما اطلاعات کمتری در این زمینه به دست آمده و اطمینان نهادهای غربی از مداخلهٔ سازمان‌های امنیتی روس کمتر از پروندهٔ لیتویننکو است. در این رابطه به الکساندر پرپلیچنی اشاره شده؛ تاجر روس که قرار بود دربارهٔ شبکهٔ فرار از مالیات نزدیکان پوتین شهادت دهد اما اندکی پیش از جلسهٔ دادگاه تحت اثر یک مادهٔ بیولوژیک مسموم شد.

به گزارش ادارهٔ اطلاعات ملی آمریکا، ویکتور یوشچنکو پیش از این‌که رئیس‌جمهور اوکراین شود در سال ۲۰۰۴ با یک مادهٔ شیمیایی مسموم شد و به سختی جان سالم به در برد. طرفدارانش معتقدند که ماموران امنیتی روس در این مسمومیت دست داشتند.

این گزارش به قتل الکساندر بدنوف رهبر پیشین جدایی‌طلبان شرق اوکراین نیز اشاره می‌کند که احتمالاً به دستور مسکو کشته شد.

اما این گزارش اشاره‌ای به کشته شدن بوریس نِمتسف از سرشناس‌ترین چهره‌های اپوزیسیون روسیه که در مقابل کرملین با شلیک گلوله از پا درآمد، ندارد. همچنین به میخائیل لسین که پیش‌تر با لقب «تزار رسانه‌های کرملین» مشهور بود اشاره‌ای نشده که «پس از زمین خوردن مکرر جان باخت». حتی از سرگئی مگنیتسکی وکیل دادگستری که به نام او قانون مجازات مسئولین ناقض حقوق بشر تصویب شده و یا روزنامه‌نگاران مشهور همچون ناتالیا استومیروا، پل خلبنیکوف و آنا پولیتکوفسکایا یاد نشده.

فهرست افرادی که ظن این می‌رود به دستور کرملین کشته شده‌اند بسیار طولانی است و نام‌های بیشتر به تدریج به آن افزوده می‌شود. از نمونه‌های تازه ظن این می‌رود که الکسی ناوالنی رهبر اپوزیسیون روسیه پس از سوءقصد با عامل اعصاب نویچوک در زندانی در روسیه کشته شده.

همچنین طی هشت سال که از زمان تهیهٔ این گزارش ادارهٔ اطلاعات ملی آمریکا گذشته بیش از ۱۰ رهبر جدایی‌طلب در اوکراین در شرایط مشکوک و احتمالاً به دستور روسیه کشته شده‌اند. کشته شدن یوگنی پریگوژین موسس گروه «واگنر» در سانحهٔ سقوط هواپیما از سوی بسیاری انتقام پوتین از او پس از توطئهٔ نافرجام بود.

خبرگزاری بلومبرگ می‌گوید گزارش ادارهٔ اطلاعات ملی آمریکا دربارهٔ قتل‌های مخالفان کرملین پس از هشت سال درخواست‌های مکرر این خبرگزاری برای دستیابی به این سند منتشر شده اما برخی قسمت‌های این گزارش که ظاهراً به روش‌های اطلاعاتی یا دولت‌های ثالث مربوط است همچنان سیاه شده.