| صفحه نخست | خبر و گزارش | سياست | انديشه | فرهنگ و ادبيات | زندگی | محیط زیست | RSS |
سایه سنگین سانسور بر نمایشگاه کتاب تهران
کمپین بین‌المللی حقوق بشر
همزمان با برگزاری بیست‌ونهمین نمایشگاه بین المللی کتاب که از ۱۵ تا ۲۵ اردیبهشت‌ماه در تهران برگزار می‌شود، یکی از ناشران حاضر در این نمایشگاه به کمپین بین المللی حقوق بشردر ایران گفت که بسیاری از نویسندگان و مترجمان در ایران «به دلیل تن ندادن به سانسور سال‌هاست حتا یک اثر هم منتشر نکرده و از آنجا که حرفه‌شان نوشتن است به خاک سیاه نشسته‌اند.»
این ناشر حاضر در این نمایشگاه به کمپین گفت:«سانسور گسترده، حکومتی و سازمان‌یافته کتاب‌هایی که اجازه انتشار پیدا می‌کنند مخاطبان را ناامید و کار ناشران را بسیار سخت می‌کند.» او تاکید کرد: «سانسور کتاب‌ها نه تنها پیش از صدور مجوز چاپ و نشر بلکه حتا پس از آنکه خود وزارت ارشاد مجوز را صادر کرد و کتاب به بازار آمد هم ادامه پیدا می‌کند و در این چند روز بسیاری از کتاب‌هایی را که خودشان مجوز داده‌اند از غرفه‌ها جمع کرده‌اند.»
مقامات وزارت ارشاد اعلام کرده اند که حداقل ۳۲۰ عنوان کتاب از نمایشگاه کنار گذاشته شده است. کتاب‌هایی که مجوز نشر داشته، چاپ شده اند ولی دادستانی تهران از ارائه آنها در نمایشگاه جلوگیری کرده است. اقدامی که نشان می‌دهد سانسور کتاب حتی بعد از انتشار آن نیز ادامه دارد.
همایون امیرزاده، رئیس شورای نظارت و ارزیابی بیست و نهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بعد از ظهر روز یکشنبه ۱۹ اردیبهشت ماه در نشست خبری خود با نمایندگان رسانه‌ها تایید کرد که دادستانی تهران فهرستی شامل ۳۲۰ عنوان کتاب را به مسئولان نمایشگاه کتاب تهران ارائه داده تا نسبت به جلوگیری از عرضه آنها در نمایشگاه اقدام کنند. با این حال این مقام مسئول گفت: «در نهایت با رایزنی با سازمان‌ها و نهادهای مختلف نظارتی آمار کتاب‌های ممنوع را به حداقل رساندیم.» او تصریح کرد که «حساسیت‌ها در رابطه با نمایشگاه کتاب تهران بالاست.»
تنها در ۹ روز آغازین نمایشگاه کتاب تهران ۶۱ رای از سوی « شورای نظارت بر محتوای نمایشگاه بین المللی کتاب تهران» علیه ناشران صادر شده است و ۴۱ ناشر حاضر در نمایشگاه کتاب با حکم تعطیلی غرفه‌های خود تا پایان نمایشگاه و محرومیت از شرکت در نمایشگاه سال بعد و نمایشگاه‌های استانی روبه‌رو شده‌اند.
نزدیک به ۲۵۰۰ ناشر ایرانی از روز پانزدهم اردیبهشت ماه درمحل نمایشگاه بین‌المللی کتاب موسوم به«شهر آفتاب» در جنوب تهران حضور به ه رساندند. اگرچه به گفته معاون سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران سرانه مطالعه در کشور تنها ۸ دقیقه است.
همزمان و در روز سه‌شنبه ۲۱ اردیبهشت ماه وزیر ارشاد هم از نمایشگاه کتاب تهران بازدید کرد و از عرضه بعضی کتاب‌های «مشکل‌دار» در نمایشگاه و تخلفات «محتوایی» ۱۰ ناشر خبر داد و گفت: « برخی از ناشران بعد از برگزاری نمایشگاه تخلفاتی دارند که نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. اگر ناشری یک اثر مشکل‌دار را عرضه کرده باشد آن کتاب برگردانده می‌شود ولی اگر تخلفات زیاد باشد مجبور به تعطیلی غرفه می‌شویم.»
چه کتاب‌هایی ممنوع می‌شوند یا مجوز نمی‌گیرند؟
اصل ۲۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران صراحتا می‌گوید: «نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند مگر آن که مخل به مبانی اسلام یا حقوق عمومی باشد. تفصیل آن را قانون معین می‌کند.» وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز که نهاد متولی نظارت بر صنعت نشر در ایران است حدود قانونی چاپ و نشر کتاب را توصیح داده است. بر اساس مقررات وزارت ارشاد کتاب‌هایی که محتوای آنها شامل تبلیغ و ترویج الحاد، انکار مبانی دین، ترویج فحشا و فساد اخلاقی، برانگیختن جامعه به قیام علیه نظام جمهوری اسلامی ایران و ضدیت با آن، ترویج و تبلیغ مرام‌های گروه‌های محارب و غیرقانونی و فرق ضاله، دفاع از نظام سلطنتی و استبدادی و استکباری، ایجاد آشوب و درگیری میان طوایف قومی و مذهبی، اخلال در وحدت جامعه و تمامیت ارضی کشور و تبلیغ وابستگی به یکی از قدرت‌های جهانی باشند، اجازه چاپ نخواهند داشت. همین مقررات تصریح می‌کند که در کتاب‌های ادبی هم ترسیم و بیانِ صحنه‌های فساد باید با رعایت عفت قلم و بیان غیرمحرک و شهوانی به منظور انتقال پیامی مثبت و عبرت‌آور همراه باشد.»
مواردی که به گفته یکی از ناشران شرکت‌کننده در بیست‌ونهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران «همه می‌توانند تعبیر و تفسیر سلیقه‌ای و شخصی پیدا کنند.»
این ناشر به کمپین بین‌المللی حقوق بشر گفت:« خود ما کتابی درباره زندگی و آثار فروغ فرخزاد داشتیم که حتا پیش از این هم مجوز گرفته و منتشر شده ولی این بار که کتاب را برای نمایشگاه و برای چاپ دوم آماده می‌کردیم اصلاحیه زدند که لطفا پس از اعمال پاره‌ای اصلاحات نسخه را بار دیگر به ارشاد بفرستید. اصلاحات مورد نظرشان هم این بود که تمام عکس‌های فروغ که حجاب ندارد و روسری بر سرش نیست از کتاب حذف شود و این یعنی تقریبا تمام عکس‌هایی که از این شاعر در تاریخ ادبیات ما باقی مانده است. یعنی می‌خواهند به کلی شمایل او را حذف کنند، زنی که پنجاه سال است مرده و حالا یادشان افتاده که چرا در عکس‌ها روسری ندارد». این ناشر گفت:« همه چیز هم سلیقه‌ای است چرا که این عکس‌ها در چاپ قبلی همین کتاب چاپ شده بود.»
جلوگیری از چاپ کتاب به دلیل شخصیت منفی «روحانی»
ناشر شرکت‌کننده در نمایشگاه کتاب بیست‌ونهم در گفت‌وگو با کمپین از یکی از نویسندگانی گفت که در بیست سال گذشته موفق نشده هیچ یک از آثار داستانی خود را به دلیل وجود سانسور منتشر کند. نویسنده‌ای که حتا از وزارت ارشاد به دلیل اعمال سانسور شکایت کرده و البته شکایتش راه به جایی نبرده است. این ناشر گفت:« در کتاب خاطرات این نویسنده که حقیقی و بر اساس زندگی اوست از یک روحانی مسجد محل یاد شده که مشکلات اخلاقی دارد. وزارت ارشاد روی کتاب اصلاحیه زده که باید این بخش را حذف کنید یا به جای روحانی بنویسید روحانی‌نما! چون این زیر سوال بردن روحانیت است.» این ناشر همچنین از حساسیت شدید وزارت ارشاد بر موضوعاتی مثل یوگا و مدیتیشن گفت و تاکید کرد که کتاب‌های این حوزه گاه تا بیش از یک سال در دست بررسی باقی می‌مانند. او گفت:« کار سانسور به جایی کشیده که از ما می‌خواهند حتا در برخی متون کلاسیک دست ببریم و مثلا حکایت بهارستان جامی را تغییر بدهیم تا از نظر اسلامی مشکلی نداشته باشد در حالی که این متون ارزش کلاسیک دارند و هیچ جای دنیا با میراث ادبی خود چنین کاری نمی‌کنند.»
روش‌های جدیدتر و پنهان‌ترِ سانسور
کتاب‌ها و آثار هنری و ادبی و سینمایی و حتا تلویزیونی فراوانی پس از انقلاب سال ۵۷ در ایران سانسور یا ممنوع و جمع‌آوری شده‌اند ولی سانسور و حذف همیشه هم آشکار و علنی نیست. ناشر شرکت‌کننده در نمایشگاه کتابِ تهران که با کمپین گفت‌وگو کرد از روش‌های «موذیانه‌تر» اعمال سانسور در نشر کتاب یاد کرد: «ارشاد اخیرا روش‌های موذیانه‌تری برای اعمال سانسور در پیش گرفته است از جمله مترجم را وادار می‌کنند اول کتابی که ترجمه کرده بنویسد آنچه در این کتاب می‌خوانید نادرست است و انتقادات بسیاری به آن وارد است یا من به عنوان مترجم محتوای کتاب را قبول ندارم.»
این ناشر چنین روشی را بی‌منطق و توهین به نویسنده، مترجم، ناشر و خواننده دانست که بسیاری از مترجمان به دلیل نپذیرفتن آن از چاپ و انتشار کتاب‌شان محروم می‌مانند.
دردسری به نام نشر آثار موسیقی
ناشر دیگری که در حوزه نشر آثار موسیقی فعالیت می‌کند در گفت‌وگو با کمپین بین‌المللی حقوق بشر با مفید دانستن فضاهای فرهنگی مثل نمایشگاه کتاب گفت: «با این حال نیمی از آثاری که دوست داریم به مخاطبان ارائه کنیم اجازه انتشار یا حضور در نمایشگاه را پیدا نمی‌کنند. در حوزه موسیقی دردسر ما خیلی بیشتر است و ارشاد هم خیلی حساس‌تر است. وقتی یک سی دی شعر فارسی را که با زمینه موسیقی ایرانی و تولیدِ خودمان همراه بود به ارشاد فرستادیم باید برای هر کس که حتا دو دقیقه در این کار ساز زده بود پرونده کامل اطلاعاتی و سیاسی و امنیتی با آدرس و مشخصات کامل می‌فرستادیم و در نهایت هم گفتند کار قابل انتشار نیست چون یکی از نوازندگان که کمتر از ۲ دقیقه در موسیقی کار نقش داشت ممنوع‌الکار بود و گفتند حق نداشتید با او کار کنید.»
او این روش سانسور را «خبیثانه» و «استالینیستی» توصیف کرد و گفت: «با چنین روش‌هایی تمام سرمایه ناشری که کار فرهنگی می‌کند نابود می‌شود و اصلا ناشران کم کم از کار فرهنگی پشیمان می‌شوند.»
ناشران تعلیقی و هنوز معلق
«ناشران تعلیقی»، عنوانی است برای گروهی از موسسات انتشاراتی که در دوره هشت ساله دولت محمود احمدی‌نژاد و وزارت محمدحسین صفارهرندی و محمد حسینی پروانه نشر آنها تعلیق یا لغو شد. از جمله این ناشران می‌توان به انتشارات چشمه، اختران، کتاب روشن، پیدایش، آگاه و طرح نو اشاره کرد. در این دوره، یعنی سال‌های ۸۴ تا ۹۲، تعدادی از ناشران از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به اتهام آنچه محمدحسینی، دومین وزیر ارشاد اسلامی دولت احمدی‌نژاد «کجروی و ترویج تفکری خاص و مضر و غلط» و «ترویج فرهنگ غرب» توصیف کرد، دچار محدودیت شده و از فعالیت آنان جلوگیری شد.
این ناشران اغلب از معتبرترین ناشرانی بودند که در زمینه علوم انسانی و از جمله ادبیات، فلسفه، تاریخ و جامعه‌شناسی فعالیت می‌کردند.
با روی کار آمدن دولت روحانی بسیاری از این ناشران بار دیگر فعالیت‌های خود را از سر گرفتند با این حال به گفته تعدادی از ناشران پرونده‌هایی که از آن زمان برای ناشران باز شد هرگز بسته نشده و ملاک صدور مجوزهای بعدی آنها قرار گرفته است. یک ناشر در تهران به کمپین گفت:« از زمان احمدی نژاد برای هر ناشر یک پرونده تشکیل شد که اگر کتاب‌های ناشر اصلاحیه بخورد امتیاز منفی در آن ثبت می‌شود و اگر کتابی که به ارشاد می‌برد غیرمجاز اعلام شود چند برابر امتیاز منفی ثبت می‌شود. این باعث شده که خیلی از ناشرها که کمتر به اصول پای بند هستند از پذیرش کتاب نویسندگان و مترجمان خودداری کنند یا خودشان برای سانسور پیش‌قدم شوند.»
او از موارد عجیب سانسور در طول سال‌ها کار خود نام برد و با بی‌منطق خواندن این موارد، چنین سیاست‌هایی را علیه آزادی بیان، آزادی اطلاع‌رسانی و ضرورت‌های آموزشی دانست:« مثلا ما چند سال پیش یک دیکشنری را برای مجوز فرستادیم که کاملا علمی و برای زبان‌آموزی بود اما ده‌ها مورد را خواستند که حذف شود از جمله موارد خنده‌داری مثل “مرغ عشق” یا “حرامزاده.»
سانسور کتاب و نگرانی برای حجاب و مدافعان حرم
مراسم اختتامیه بیست‌و نهمین نمایشگاه کتاب تهران چند روز دیگر، بیست‌وپنجم اردیبهشت ماه، مثل همیشه با حضور مقامات رسمی کشور برگزار می‌شود و یک نمایشگاه دیگر هم به پایان می‌رسد. نمایشگاهی که با وجود آنکه غرفه‌های مقاومت سوریه و عراق را هم با عنوان «مدافعان حرم» میان کتاب‌ها گنجانده بود همچنان از نظر امام جمعه موقت تهران در بازدید خود از آن از آنچه «ابتذال فرهنگی» بعضی از ناشران می‌خواند ابراز نگرانی کرد و گفت: «امکانات نظام در اختیار قرار گرفته تا نمایشگاه تشکیل شود. ما حق نداریم در این نمایشگاه تفکرات باطل را عرضه کنیم.» احمد خاتمی همچنین با انتقاد از حجاب زنان شرکت‌کننده در نمایشگاه کتاب گفت: «فضای نمایشگاه رضایت بخش نیست. برخی از بدحجابی‌ها در شیب بی‌حجابی است.» پیش از آغاز نمایشگاه کتاب نیز خطیب جمعه تهران با تاکید بر این که برخی کتاب‌ها گمراه‌کننده هستند گفت:«اگر در بین کتاب‌ها یک کتاب گمراه‌کننده باشد و یک جوان آن را بخرد و به خانه ببرد و به واسطه آن، خواهر، برادرش یا پدر و مادرش را نیز گمراه کند، شما (مسئولان) تا قیامت گرفتار عذاب الهی خواهید بود». با این اظهارات، آیت‌الله موحدی کرمانی امام جمعه موقت تهران تصریح کرد که اصلا چنین نمایشگاهی را نمی‌خواهیم.
با این حال رویکرد دولت حسن روحانی در قبال مسائل فرهنگی گشاده‌دستانه‌تر بوده است. رئیس‌جمهوری ایران در مراسم افتتاحیه نمایشگاه امسال خواستار آن شد که دولت امور مربوط به کتاب و نمایشگاه کتاب را به خود ناشران و نویسندگان بسپارد با این حال ادامه محدودیت‌ها و سانسور کتاب‌ها در داخل ایران، جمعی از ناشران ایرانی را هم بر آن داشته تا نمایشگاهی با عنوان «بدون سانسور» در لندن برگزار کنند، نمایشگاهی که امکان ارائه کتاب‌های آن در ایران بدون سر سپردن به تیغ سانسور فراهم نخواهد شد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم در شش روز اول نمایشگاه، نزدیک به یک میلیون نفر تنها از طریق مترو خود را به نمایشگاه کتاب رساندند.
| ||||||||
|
ايران امروز
(نشريه خبری سياسی الکترونیک)
«ايران امروز» از انتشار مقالاتی كه به ديگر سايت‌ها و نشريات نيز ارسال می‌شوند معذور است. استفاده از مطالب «ايران امروز» تنها با ذكر منبع و نام نويسنده يا مترجم مجاز است.
Iran Emrooz©1998-2024
|
