پیامدهای توقیف ماهنامهء ادبی کارنامه

جمعه ١٩ فروردين ١٣٨٤

خبر توقیف ماهنامهء ادبی کارنامه
ماهنامهء ادبی "کارنامه" که با مدیریت خانم نگار اسکندرفر از دی ماه ١٣٧٧ در تهران انتشار می یابد، چند ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری (به طور موقت) توقیف شد.
نگار اسکندرفر در گفت و گو با ایلنا (خبرگزاری کار) چنین می گوید: در حال حاضر ، هنوز اخطار كتبي پيرامون توقيف " كارنامه " به من ابلاغ نشده ، اما براساس اخبار واصله و خبرهاي منتشر شده از سوي برخي خبرگزاري ها، ظاهرا هيات نظارت بر مطبوعات ، در حال جمع آوري مستندات براي ارسال به دادگاه است.
وي در ادامه تصريح كرد : در ايام اخير ، بارها مسوولان عالي قضايي هشدار داده اند كه نشريات توقيف نشوند ؛ ولي متاسفانه " كارنامه " دچار اين معضل شده است.
وي گفت : البته تا زماني كه به ما اعلام رسمي نكنند ، كار خود را ادامه خواهيم داد و در حال حاضر نيز در نمايشگاه مطبوعات ثبت نام كرده و در تدارك حضور در دوازدهمين دوره نمايشگاه هستيم. ١
سعيد تقي‌پور مديركل مطبوعات داخلي وزارت ارشاد، با تاييد خبر توقيف موقت ماهنامه‌ي «كارنامه» به خبرگزاری ایسنا گفت: «كارنامه» به دليل درج برخي مطالب در بين متون و اشعار خود با تشخيص هيات نظارت بر مطبوعات مبني بر اين كه اين مطالب خلاف عفت عمومي است از تاريخ ‌٢٤/١٢/٨٣ به طور موقت توقيف شد. ٢
خانم نگار اسکندر فر در گفت و گو با بخش فارسی رادیو بی بی سی در تحلیل این خبر گفت: "احتمالا فضاهايی در داستانها و شعرهای چاپ شده در مجله وجود داشته که هيئت نظارت بر مطبوعات آن را خلاف عفت عمومی دانسته و دستور به توقيف ماهنامه کارنامه را داده است." ٣

پیامدهای توقیف ماهنامهء ادبی کارنامه

کارنامه تنها یک نشریهء ادبی نیست. این نشریه تنها نشریهء مستقل و پرخوانندهء ادبی و معرف ادبیات مستقل - و البته رسمی - ایران است. توقیف کارنامه پیامدهایی بس زیانبار برای کل ِ ادبیات رسمی ایران خواهد داشت و ضربه ای خواهد بود بر پیکر این ادبیات که به رغم به کارگیری پیشنهادهای ارشاد از همان آغاز انتشار در پی آن بوده است که نمایانگر ادبیات ایران در گسترهء شعر و داستان کوتاه و نقد ادبی باشد. در این مدت که کارنامه انتشار می یابد کمتر کسی هست که در ایران به طور حرفه ای به کار قلم بپردازد و اثری از او در کارنامه منتشر نشده باشد. کارنامه اولین ماهنامهء ادبی در ایران است که زیر نظر خانم سپیده زرین پناه فصلی را به ادبیات غیررسمی ایران ٤ (ادبیات مهاجرت یا سویهء غیرسیاسی ادبیات غیررسمی ایران) اختصاص داد.
فضای مطبوعات ادبی در ایران را می توان به دو گروه تقسیم کرد:
١- صفحات فرهنگی و ادبی روزنامه های پرتیراژ مانند شرق و کتاب هفته – و تا حدی هم روزنامهء ایران - که به طور وسیع منتشر می شوند و بیشتر به سویه های مطبوعاتی و جنجال برانگیز فرهنگ و ادبیات و هنر نظر دارند
٢- ماهنامه ها و فصل نامه ها و گاهنامه هایی که با عناوین متفاوت در تیراژ نسبتا اندک هرچند گاه انتشار می یابند و به دست حلقه ای سربسته از اهالی قلم می رسند.

کارنامه در این میان به این دلیل که بر محور ادبیات خلاق در تیراژی وسیع انتشار می یابد یک استثاست. توقیف کارنامه به این معنا خواهد بود که ادبیات خلاق و نویسندگان و شاعران بیش از پیش به حاشیه رانده شوند، مگر آن که به خواست و پسند آن دو روزنامهء کثیرالانتشار تن دهند. در یک نگاه ژرف تر: این امر به این معنا خواهد بود که هرچند پروژهء فرهنگی "اسلامی نویسی" ٥ در حوزه های فرهنگی با شکست روبرو شد، اما اسلامی نویسان پیشین که کل امکانانات مطبوعات پرخواننده را در اختیار گرفته اند و در این مدت از راه معرفی نویسندگان خارجی، مصاحبه با نویسندگان و معرفی کتاب های آنان توانستند به پدیدآورندگان ادبیات غیردولتی و بعضا نویسندگان صاحب نام نزدیک شوند و از این طریق مشروعیتی برای خود دست و پا کنند، ادبیات مستقل ایران را به شکل کنترل شده در اختیار خود درآورند، چنان که بدون گزینش و به گزینی آنان مطابق ملاک های دولتی امکان ارتباط با مردم از نویسندگان سلب شود. توقیف محتمل کارنامه جز به انجام رساندن این سیاست فرهنگی حاصلی نخواهد داشت. وگرنه در کل شماره های کارنامه حتی یک مقالهء سیاسی یا شعر یا داستانی که به اصطلاح مخالف "شئونات" باشد انتشار نیافته است. سرمقاله های خانم اسکندرفر هر چند که با لحنی شکوه آمیز رنگی از انتقاد اجتماعی دارد، اما حتی با معیارهای رایج در ایران آن سویهء انتقادآمیز کمرنگ تر از آن است که بشود از آن دستمایه ای ساخت برای توقیف مهم ترین و اثرگذارترین ماهنامهء ادبی پرخواننده در ایران. اگر آنچه گفتیم واقعیت داشته باشد، انتظار می رود در آینده ادبیات مستقل و ادبیات دولتی تنها از یک مجرای مطمئن که همانا مجرای نویسندگان از جنگ برگشتهء معتقد است به دست مردم برسد. به این دلایل توقیف ماهنامهء ادبی کارنامه نشانه ای ست از ارادهء سیاستگزاران فرهنگی جمهوری اسلامی در همسوسازی و یک کاسه کردن ادبیات دولتی و ادبیات غیردولتی زیر سقف روزنامه های پرتیراژ و راندن نویسندگانی که در این قالب تنگ نمی گنجند به حاشیهء گاهنامه های پانصد تا هزارنسخه ای، و اینها به این معنا خواهد بود که با توقیف کارنامه، فضای فرهنگی در ایران یک گام بیش از پیش به جهان تک صدایی و تک محوری نزدیک خواهد شد. در نتیجه انتظار می رود که در ایران روند تولید کمی ادبیات قابل انتشار همچنان افزایش یابد، اما از نظر کیفی و تنوع در مضامین و رویکرد به موضوعات دردسرآفرین تنزل بیشتری پبدا کند، تا آنجا که تفاوت کیفی آثار از نظر رویکرد به مضمون به کل از میان برود و همه چیز یک شکل و یک صدا باشد. آنگاه جهان ِ انسان ایرانی خاکستری تر، افسرده تر و غم انگیزتر از پیش خواهد بود، مگر آن که نویسندگان از آن حد از شعور اجتماعی، و فرهنگی و شم ِ زیباشناختی و آزادگی و جسارت فردی برخوردار باشند که تن ندهند.

------------
پانویس:
1- به نشانی زیر مراجعه کنید: http://www.ilna.ir/shownews.asp?code=185242&code1=7
2- به نشانی زیر مراجعه کنید: http://www.isna.ir/Main/NewsView.aspx?ID=News-510596
3- به نشانی زیر مراجعه کنید:
http://www.bbc.co.uk/persian/arts/story/2005/04/050407_pm-karnameh-suspended.shtml
4- به نشانی زیر مراجعه کنید:
http://www.hylit.net/ba/more/1574_0_2_0_M/
5- برای اطلاع از تاریخچهء اسلامی نویسی نگاه کنید به:
اسلامی نویسی (بررسی دو دهه ادبیات دولتی در ایران ) اسد سیف. نشر باران، چاپ اول 1999 م، سوئد